Wp/mos/Nanguan Mizikã

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Nanguan Mizikã

Nanguan (Sẽns: 南管; Pinyin: Nánguǎn; Pe̍h-ōe-jī: Lâm-kóan; lit. "southern pipes"; sẽn yaa nanyin, nanyue, xianguan, bɩ nanqu) yaa Sɩngr sẽn yit Sɩngr soolmã sẽn be Fujian soolmẽ wã. [1] A leb n nongda Taiwan, sẽn yɩɩd fãa Lukang sẽn be tẽnsẽ wã, la Afirik soolmẽ wã. [1]

Fujian yaa tẽng sẽn be tãensã sẽn be koom-koglgã pʋgẽ wã. A tẽng tẽnga yɛla yaa Fuzhou, la a Quanzhou ra yaa tẽn-kãseng yʋʋm kob-gĩnd a 7 soabã pʋgẽ, sẽn yaa yʋʋm-vẽk sẽn be Sui la Tang soolmẽ wã. A ra bee koom-koglgã teed sẽn tar yõod zugu, n da yaa tẽn-zẽms buud toor-toor rãmb sẽn da beẽ. Rẽ kɩtame tɩ b bãng tɩ b sẽn boond tɩ nanguan mizikã ket n yaa bũmb sẽn pa wõnd a taab rũndã-rũndã.

A Wang Xin-xin sẽn dat n maan yɩɩl a Nanguan pipa. Yaa wa pĩndã la b zãad-d ne a Zeova.

Yaa buud sẽn yaa ne nin-rãmba bal sẽn yaa b tigimsã la b sẽn boond tɩ "klub-rɩk" (quguan) sẽn yaa b sẽn da boond tɩ b "tallã" la b get-a tɩ yaa tʋʋm sẽn yaa sõma la b sẽn segd n maan n kõ nebã, sẽn yaa toor ne nin-talsã sẽn maand yɩɩlã. [2] A yaa sẽn pa kaoosd, sẽn yaa sũ-bʋgsem, sẽn yaa sõma la a yaa yɩɩl-sõngo, a yaa sẽn pa wʋmd a to wã, la a tũnugda ne bũmb a naas sẽn yaa kãseng n yɩɩd a to wã. [1]

Yʋʋmd 2009 wã, UNESCO gʋlsa a Nanguan tẽngã nin-buiidã nin-buiidã sẽn pa mi bũmb nins sẽn be b tẽng zugã pʋga.

A Xiao fluutã noorẽ wã.

Dɩtb la tʋʋm-teedã[edit | edit source]

Nguean yɩɩl-tʋʋmdã pʋga taab taab taab taab a tãab pʋgẽ, b sẽn boond tɩ chí, phó· la khiok (zhi, pu la qu wã Mandarin pʋgẽ), sẽn yit b sẽn be zĩig ning b sẽn beẽ wã, b sẽn tʋmd to-to wã, b mi n get b sẽn tar yõod to-to yɩɩlã taoor dãmb nengẽ, la b sẽn yaa nin-tɩrsã la b sẽn pa mi b sẽn yaa to-to.

  • Chí (指): Yaa woto la b getẽ tɩ yaa "tõnd sẽn tar yõod n yɩɩd" b sẽn maandã. Yaa instrumental-sõ-kãnga, sẽn yaa sẽk sẽn yɩɩd minit pis-tã, sẽn tar pʋ-sʋk a yiib n tãag a nu, tɩ pʋ-sʋkã fãa yaa cudei ("tʋʋmd"). B fãa tara yɩɩl sẽn wilgd kibarã, la baa ne yɩɩl bɩ opera sẽn sɩngdã, rũndã-rũndã, chí yaa instrumental sẽn tar yõod la b waoogd-a. La yɩɩl-kãngã goamã kɩtame tɩ ned tõe n tẽg yɩɩl-kãnga n paase.
  • Phó· (譜, pu in pinyin): Woto rat n yeelame tɩ "tõnd sẽn maandã", la b sẽn boond tɩ qingzou pu ("tõnd nins sẽn maandã sẽn yaa sõma") yaa instrument 5 n maand woto. [1] Yaa b sẽn gʋlsd b sõssã ne gongchepu wã. Yaa instrumental stil sẽn tũnugd ne kareng sẽn yaa kãsenga n yɩɩd chí wã, la sẽn tar pãng wʋsg ne teknikalã sẽn wilgdẽ. [1]
  • Khiok (曲): Yaa yɩɩl-kãnga sẽn tar seb-kãnga. A yaa vẽenega, la a pa tar pãng wʋsg a sẽn maandẽ wã pʋgẽ ye. Rũndã-rũndã, neb wʋsg nongda b tʋʋm-kãsemsã n maand metr sẽn yaa kãenkãe, n kaoos minit a nu.

Naoor wʋsgo, b na n maana tʋʋm-teed a nu. Piigã (, muban (木板) bɩ tɩɩg gãn-n-taag) yaa yɩɩnda sẽn boond tɩ piigã n dat n yɩɩl. A naas a taabã, b sẽn boond tɩ téng-sì-kóan bɩ instrument a naas sẽn yaa kãsenga, yaa strãn-na-na-n-naas (gî-pê, wall pipa 琵琶 in Mandarin), strãn a tãabo, sẽn pa tar tɩbse, sẽn tar yẽn-soab n tar gãag sẽn yaa Japan Shamisen nin-buiida, b sẽn bool tɩ sam-hiân (sanxian三弦 Mandarin), flãn-no-tãn (siau (簫), sẽn boond me tɩ tōng-siau, la strãn sẽn tar sẽk a yiib sẽn boond tɩ jī-hiân, sẽn yaa toor bilf ne Kantõ wã erxian二弦ã. B na n yeelame tɩ b yaa "nanguan pipa" la b na n maana bũmb toor-toor ne b sẽn boond tɩ "nanguana pipa". Gî-pê wã yaa sẽn tar pãng n sõngd a sam-hiânã. La sãa wã sẽn naag ne jī-hiânã, b ningda "yĩng ne yĩnsã" ne b sẽn maand bũmb nins sẽn yaa toor-toorã. [1]

Rɩt-kãensã yaa tɩlae ne yɩɩlã, la b pa tũnugd ne ē-sì-kóan (下四管) bɩ instrument a naasã fãa ye. Yaa b sẽn boond tɩ bõnd-rãmbã: bõnd (hiangzua響 盞), bõnd sẽn naag taab n boond tɩ bẽnd ne tɩɩs sẽn boond tɩ a giaolo, bõnd a yiib sẽn boond tɩ xiangjin (xiangjin雙音) la bõnd bõnd dãmb a naas sẽn boond tɩ xidei. B wae n paasda piis nins sẽn boond tɩ pin xiao (mandarẽ wã pʋgẽ, 品簫 bɩ 品仔) la aiya (噯仔) sẽn wõnd oboe wã wakat ninga, sã n wa yaa ne b sẽn maand yɩɩl ne b sẽn pa tar b sẽn tõe n yã wã. A yoobã sã n naag ne a naasã, b boondame tɩ cha̍p-im, bɩ "dõnd piigã". A ye

Dẽn-kẽemdã[edit | edit source]

Yʋʋmd 1700 wã tɛka, Hoklo nebã sẽn yi Fujian n kẽng Taiwan wã talla b mens ne b sẽn pa maand b sẽn datã, la b ra zãmsda b taabã yɩɩl ne b sẽn da maand yɩɩl ne yɩɩl to-to, la b zãmsda b rãmbã ne b taab b sẽn da zãmsd b taabã. Hoklo diasporã sẽn yaa kãsenga tõe n zĩnda Malezi, Guangdong, Hong Kong, Filipine, Singapor, Birma, Thailand la Indonezi, b sẽn boond-b tɩ Hokkien wã me.

A Singapore wã, b tara tigims a yiib sẽn yaa naangueen dãmb [6], la Filip-n-taasã ra tara tigims wʋsg sẽn da be be wã. A Tiong-Ho Long-Kun-sia ket n yaa aktivã. A Gang-a-tsui ne a Han-Tang Yuefu kɩtame tɩ b bãng tɩ b sẽn boond tɩ nanguanã yaa sõma. A Quanzhou nanguan mizik sull sigla yʋʋmd 1960 wã sɩngrẽ, la a Fuzhou tẽnga mizik sull sigl yʋʋmd 1990.

Sõndb sẽn be[edit | edit source]

Sõng-n-taase[edit | edit source]

Video wã[edit | edit source]