Jump to content

Wp/mos/Naa Gbewaa

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Naa Gbewaa
Naa Gbewa
human
Sex or gendermale Tekre
Name in native languageNa Gbewa Tekre

Naa Gbewa (tõnd boond-a me t'a Nedega bɩ Kulu Gbagha) yaa Dagbon soolmã, sẽn neb nins be Ghana sẽn yaa rũnna Wãluglg soaba. A kom-dibli wã ne a kom-pugli wã yaa b sẽn lugl tẽns a wãn wã.[1][2]

Yaa yʋʋmd 1500 soabã la b sigla Dagbon soolmã, sen yaa Dagomba nebã ba-yirã. B gʋlsa b sẽn yã naam ning sẽn yi wã, a naam dãmbã la a zabã yell b sẽn gʋlsdã pʋgẽ. Kibsa kãensã wilgda a Tohazhie, "Rãsẽ-kẽemdã" sẽn yi Zamfara, rũndã-rũndã Nizɛɛrã, n yaool n kẽng Mali wã kibarã. Be, a Tohazhie kẽe kãadem ne Mali rĩmã pag Wabga bi-pugl n dog bi-ribl a ye, a Kpogo numbo. [1]

A Kpogonumbo ne a tũud-n-taasã sẽn wa n tʋmd Mali wã, b wa n wa n zab ne Songhay soolmã sẽn be Afirik Wɛtgã. Rẽ kɩtame t'a Kpogonumbo ne a poorẽ dãmbã kẽng zĩiga. Rẽ poore, a Kpogonumbo rɩka naam n dɩ naam a Biun sẽn be Gurma wã zugu. A bi-ribl a Naa Gbewaa (sẽn yaa Bawa) sẽn wa n bas Biun ne a karen-biisã kẽer n kẽng Pusiga sẽn be Gana sa-gõoneg-sɩdã nugẽ wã. A Naa Gbewaa biiga, a Zirili, n wa n dɩ a naamã. La a Zirili ba-biis a tãabã sẽn yaa a Sitogu, a Tohagu la a Mantabo sʋka, b sẽn da pa le tar b naamã, kɩtame tɩ rĩmã sãamame. Yaa a Naawaa n ket n be Dagbon soolmã la Mamprugu la Nanumba soolmã yɛl pʋsẽ, b sẽn yaa b rĩmã pipi, n sig b naam-rãmbã ne b kom-bõon-kãensã. [2]

Sebtiisi[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 Lipschutz, Mark R.; Rasmussen, R. Kent (1989). "Na Gbewa". Dictionary of African historical biography (2nd ed.). University of California Press. ISBN 978-0-520-06611-3.
  2. 2.0 2.1 Ade Ajayi, J. F.; Crowder, Michael (1976). History of West Africa. Vol. 1 (2nd ed.). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-04103-4.