Wp/mos/Mystery Play of Elche

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Mystery Play of Elche
Mystery Play of Elche
liturgical drama, party, monument, literary work
Named afterElche Tekre
CountrySpain Tekre
Located in the administrative territorial entityElche Tekre
Coordinate location38°16′1″N 0°41′54″W Tekre
Form of creative workplay Tekre
Country of originSpain Tekre
Award receivedSaint George's Cross Tekre
Day in year for periodic occurrenceAugust 14, August 15, November 1 Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00018, https://ich.unesco.org/fr/RL/00018, https://ich.unesco.org/es/RL/00018, https://eduwp.edu.gva.es/patrimonio-cultural/ficha-inmueble.php?id=1683 Tekre
Map

Misterio de Elche[1] (sẽn yaa b sẽn boond tɩ Misterio de Elche) yaa yel-solemd sẽn zĩnd yʋʋm kob-gĩndẽ wã, sẽn wilgd pʋg-sad a Maari sẽn kẽ saasẽ wã.[2]

B maanda yel-solemd kãnga yʋʋmd fãa sigr kiuug rasem piig la a naas la piig la a nu yʋʋm tus a yi la pissi la a nu, a Santa Maria wẽnd-doogẽ wã, Elche tẽnga pʋgẽ. Yʋʋmd 2001 wã, UNESCO wilgame t'a yaa bũmb sẽn tar yõod wʋsg ãdem-biisã nifẽ, la tɩ yʋʋmd 2008 wã, b gʋls-a-la b sɛbã sõor sõor sõor pʋgẽ.

Sɩngri B gomda yel-bũn a yiib sẽn tɩ loe ne Misteri d'Elx naaneg daarã yelle. Sebr ning sẽn yaa kʋdemdã pʋgẽ, b yeelame tɩ yaa yʋʋm kob-gĩnd a 13 soabã pʋgẽ la b sɩng n gʋls-a. Yaa a Cristobal Sanz sẽn gʋls-a yʋʋm kob-gĩnd a 17 soabã sɩngrẽ wã. A sẽn sak n deeg t'a ra pa tõe n wilg tɩ yaa yẽ n gʋlsã, a yeelame tɩ yaa yʋʋmd 1276 la tẽngã pipi nebã ra maand kibsã. A leb n paasame tɩ kʋdemd kibar a to n be: yʋʋmd 1265 wã, a Zako I sẽn yaa zab-zabdã sẽn deeg galʋ-tẽngã poore, galʋ-tẽngã nebã wa n tagsame n na n maan yel-solemd sẽn na yɩl n wilg b sẽn na n maan to-to tɩ galʋ-tẽngã lebg n paam n bas Moor rãmbã.

Yʋʋmd 1717 wã, a José Antón sẽn da yaa Elche Marquisate wã taoor soab me ra teenda rẽ, n paas yel-solemd sẽn zĩnd yʋʋmd 1266 tʋʋlg kiuugã, koglg sẽn yaa yel-solemd sẽn ta Elche kʋɩl-koakã. B ra ningda pʋg-kõor a Zezi sẽn zẽk n kẽng saasẽ wã bõn-naandgã sẽn be wẽnd-doogã pʋgẽ rũndã-rũndã wã la Consueta wã sẽn yaa seb-vãoogo, sẽn naag ne reemã seb-vãoogo, la wakat-wakate, reemã mizikã. B kell n maana yel-kãnga sẽn na yɩl n wilg tɩ yɩɩl-gʋlsd a Óscar Esplá (1886 ⁇ 1976) kongame. A ra yeelame tɩ yʋʋmd 1924, b wilg-a-la lɛtr sẽn gʋls yʋʋmd 1266 n kõ sor tɩ b maan yɩɩlã. B yeelame tɩ b ra bĩnga seb-kãngã Elche tẽnga sɛb-kẽndr pʋgẽ, baa ne b sẽn pa le yã-a bɩ b sẽn pa le gom a yell ye. A Esplá tʋʋmda, la a sẽn da tar yõod wʋsg wa yɩɩl-gʋlsdã, kɩtame tɩ b leb n vaees drama wã sɩngr sẽn yɩ to-to yʋʋm kob-gĩnd 13 soabã pʋgẽ wã.

Sẽn sɩng ne yʋʋm kob-gĩnd piig la a nii wã saab wakat tɩ kʋdemd yɛl mitb reng n ta Elche n zãms reema wã, b yeelame tɩ reema wã gʋlsg wakat yaa sẽn kolg yʋʋm kob-gĩnd piig la a nu soabã. Rũndã-rũndã, bãngdb wʋsg sẽn yit zĩis toɛy-toɛyã (sull sẽn gomd sɛbã, reemã, mizikã, buud-goamã, iconograficã, la a taab yelle) sak n deegame tɩ yaa yʋʋm kob-gĩnd 15 soabã pʋɩ-sʋk la b gʋls-a, la b pa wilg tɩ yaa wakat sẽn deng rẽ la b gʋls-a ye.

Bõn-naandga[edit | edit source]

B sẽn maandã bee Basilika wã pʋgẽ, la zĩigã tara zĩis la teed toor-toor:

Arzãnã[edit | edit source]

Bõn-kãsems nins b sẽn gãneg n ning roogã zug sẽn be a zugẽ wã makda saasẽ, la b solgd bũmb nins sẽn kɩtd tɩ b tõe n zẽk yĩngr n sig zĩig ning b sẽn be wã. Tõe t'a yaa kʋdemd wa reem ning sẽn be rũndã-rũndã wã, bala yaa wa yʋʋmd 1530 soabã sẽn sɩng n be, tɩ b gʋls-a n wilg t'a ra beeme.

Zĩigã yaa wa bũmb sẽn welg yĩngr la tẽng zug yɛlã, la a tara zĩ-gũbr sẽn be yɩɩlã zĩigẽ, b sẽn boond tɩ "yĩngr noorã". A kʋɩlengã yaa kʋɩleng sẽn yaa kɩrems sẽn pak n pag naoor a tãabo, sẽn na yɩl tɩ b tõog n kẽes bõn-yood nins sẽn be yĩngrã.

La Magrana[edit | edit source]

La Magrana partway through the Door to Heaven during La Vespra.

A sẽn boond tɩ la magrana wã, yaa malɛk ning sẽn tall-a n tɩ kõ a Maari sãnem tɩɩg vãadã, la a wilg-a saasẽ sorã. Yaa yʋʋm kob-gĩnd a 16 soabã pʋɩ-sʋk la b yã-a t'a yaa woto rũndã-rũndã. B sẽn naan-a to-to wã la b sẽn boond-a to-to wã fãa tẽegda tõnd bũmb nins b sẽn da minim n maand Ɛspaynã, wala zĩn-dãmb la b sẽn da maand ne tãb-biisi.

Sẽn nan pa kaoose, b ra getame tɩ gom-bil ning sẽn yaa  ⁇  pomegranatã ⁇  yaa gom-bil sẽn yaa moor wʋsgo, tɩ b get tɩ gom-bil ning sẽn yaa  ⁇  sawadgã ⁇  yaa kʋdemd la sẽn zems n yɩɩda. B ra tagsdame tɩ yaa bũmb ning sẽn kɩt tɩ b yeel tɩ bõn-naandgã toeemã, tɩ b toeem-a n lebg miuug n yɩɩd pĩndã. La rũndã-rũndã, b vaeesame n mik tɩ b ra zoe n pʋda yʋ-kãng yʋʋmd 1500 soabã pʋgẽ, tõe tɩ yaa b sẽn da rɩkd bũmb ning sẽn yaa sõma wã n ledg bũmb ning b sẽn da maand ne kutã, seb-pindmã la fuugã n maandã yĩnga.

A Araceli ne a ma wã[edit | edit source]

Araceli wã yaa yiib-n-soab a sẽn yi yĩngr n wa, la a waame naoor a yiib-n-soaba. Yaa malɛgs a nu n deng n dɩk a Maari sɩɩgã n tall n kẽng arzãnã. Malɛgs a naasã yɩɩndame, bala malɛk ning sẽn be sʋka (sẽn nong n yaa maan-kʋʋdã) tara a Maari sɩɩgã. B puka b meng ne tʋm-tʋmdbã, tɩ b sigl tigis-kãseng n na n tɩ mum a kũumã. A sẽn wa n puk naoor a yiib-n-soabã yaa baas-kãsengã sasa, tɩ malɛk a nu soabã sẽn da tar a Maari sɩɩgã ledg n lebg a Maari wẽn-naandgã. B rɩka bõn-naandg kãngã n kẽng yĩngr n tɩ fõgen-a Tãablem Sõng sẽn be saasẽ wã sẽn wa n kolg pʋɩ-sʋkã.

A Araceli wã pa bõn-naandg b sẽn maan yel-solemdã pʋgẽ bal ye. A wõnda b sẽn maan bõn-naands nins yʋʋm kob-gĩnd 15 soabã saab la 16 soabã sɩngrẽ wã.

Tãag-taag[edit | edit source]

Yaa zĩ-kãngã la drama wã wʋsg maandẽ. A yaa kɩlo a naas la a gãneg ne tɩɩg tɩ b zẽk-a t'a pa pukd ye. Yaa be la bõn-yood kẽer sẽn be yĩngrã sigd n sigda, tɩ rolbã toeemd futã, wall b menem be. A bee bĩisgã la arzãnã tẽngre, la a kẽeda yɩɩlã pʋgẽ n na n tɩ loe a Sepulkɛɛrã ne arzãnã kʋɩlengã.

Elche, a Cadafal yaa, Quirante Santacruz goam pʋgẽ, " a Maari zĩiga, sẽn be zĩig ning sẽn yaa a rẽnda balã, a roogã la a yaoogã. Yaa be bal la malɛgsã ne tẽngã neb vɩ ne taaba".

Gomd ning sẽn yaa "cadafal" wã pukda pipi kɩbay nins sẽn gomd yel-solemd sẽn maand wẽnd-dot pʋsẽ wã pʋgẽ, n tar võor sẽn pa toeemd ye: yaa zĩig ning b sẽn maand yel-solemdã.

Zĩigã[edit | edit source]

Yaa zĩig ning b sẽn me-a t'a be wẽnd-doogã zugẽ wã. A yita kʋɩlen-kãsengã zug n kẽng Cadafalã. Zĩig a yiib n be be, zĩig ning a sẽn lagem ne a to wã, yaa zĩ-sõng n kõ neb a tãab sẽn da sigend tigimsã la maan-kʋʋd ning sẽn get reemã yellã.

A yõodã yaa makr bala, sẽn yɩɩd fãa, bala yaa yẽ bal n kɩt tɩ wẽnd-doogã fãa lebg zĩig sẽn tõe n maan yel-soalma. Yiib-n-soaba, so-toakã yaa sor ning sẽn kɩtd tɩ nebã tõe n sõs ne Wẽnnaam, la a makd tẽebã sor ning nebã fãa sẽn tũudã.

Sũ-sãangã sasa, ned ning sẽn get-a wa a Maari me kẽnda so-kãngã, sẽn sɩng ne kʋɩlengã n ta Cadafalã, sẽn na yɩl n wilg a sẽn tõog n pids kiris-nebã raab sẽn yaa tɩ lagem ne Kirist a namsgã pʋgẽ wã.

Yɩɩllã[edit | edit source]

B sẽn boond tɩ Consueta wã yaa gom-biis nins sẽn yit Consuetudine la Ordinatio pʋgẽ. Seb-kãensã b sẽn gʋls ne nug n gʋls ne masĩn dãmb n wilg b sẽn segd n maan bũmb ninsã, n paas yɩɩlã sẽn segd n yɩ to-to, la b sẽn segd n maan bũmb ninsã, b gʋlsa yʋʋmd 1625 soabã.

Seglsã[edit | edit source]

Semen dãmb nins sẽn deng Misteri wã luglg sasa wã, segl-taab wʋsg n zĩndẽ.

Sigr kiuug rasem a 6 daarã, b maana "la prova de veus" (" koeesã makre") sẽn na yɩl n yãk neb nins sẽn na n yɩɩl Misteri wã. Rẽ wilgdame tɩ yaa Elche tẽngã taoor dãmb n sõngd ne ligd n maand reemã, la pa wẽnd-doogã ye.

Sigr kiuug rasem 10 zaabr lɛɛr a 6 wã, b maana " La prova de l'ange " (" malɛkã makrã ") wẽnd-doogã pʋgẽ. Yaa wakat kãng la siglgã taoor lʋɩtb yãt kamb nins sẽn pa tõe n yĩm b mense, sẽn na yɩl tɩ b tõog n sig la b rʋ a Zeova Kaset rãmbã zĩigẽ wã.

Sẽn pa wõnd a taaba[edit | edit source]

Yʋʋmd tʋʋl-nif kiuug rasem 11 n tɩ tãag tʋʋl-nif kiuug rasem 13, b maanda b sẽn boond tɩ " Assajos générales " bɩ sull sẽn yaa toor-toorã.

Zems-y taab ne zʋɩf rãmbã

B sẽn da maandã

Sebtiise[edit | edit source]

  1. http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=es&pg=00011&RL=00018
  2. http://www.unesco.org/culture/ich/RL/00018
  • Misteri d'Elx / Misterio de Elche. Consueta de 1709. Maricarmen Gómez & Francesc Massip. Tirant lo Blanch. Valencia. 2010 (ISBN 978-84-9876-739-1)

Sõsg sebre[edit | edit source]

  • Web del Patronato Nacional del Misteri d'Elx - Misterio de Elche
  • La Tramoia Archived 2017-10-03 at the Wayback Machine
  • Tribute to the "Mystery of Elche" by Jordi Savall and La Capella Reial de Catalunya
  • UNESCO Intangible Heritage Site (in English)
  • Misteri d´Elx - Historia y Representación - Elche Se Mueve Portal Temático de Elche (in spanish)