Wp/mos/Muntaka Mohammed Mubarak

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Muntaka Mohammed Mubarak

ngr sẽn yaa zaalem n yit Wikipedia pʋgẽ

Muntaka Mohammed Mubarak
human
Sex or gendermale Tekre
Country of citizenshipGhana Tekre
Name in native languageMuntaka Mohammed Mubarak Tekre
Given nameMohammed Tekre
Family nameMubarak Tekre
Date of birth17 October 1971 Tekre
Place of birthAkuse Tekre
RelativeMohammed Sadat Abdulai, Ras Mubarak Tekre
Languages spoken, written or signedEnglish, Dagbani Tekre
Occupationpolitician, quantity surveyor, architect Tekre
Educated atKwame Nkrumah University of Science and Technology, Kwame Nkrumah University of Science and Technology, KNUST Senior High School Tekre
Member of political partyNational Democratic Congress Tekre
Religion or worldviewIslam Tekre

A Alhaji Mohammed Mubarak Muntaka yaa Ghana parliament doog sull a naase soabã, a nu soabã, a yôob soabã, ayopoe soabã la a nii soabã sẽn yaa Ghana meng gofneem naam m pãas a naase wã[1] n gèt Ashanti soolmẽ wã tênga Asawase pʋga[2]. A ra yaa Gana parlamentã sull m pa labsa taoor soaba.[3][4][5][6]

Bi-bɩɩgã la a zãmsgo[edit | edit source]

A Muntaka rogame yʋʋmd 1971 kiuug rasem pii-la yopoe wã[7][8], la a yaa Akuse sẽn be Gana soolmã sẽn be Gãna soolmã pʋga, la a roagdbã yita Gana rɩtg pʋga, tẽng sẽn boond tɩ Kumbungu.[9] A yaa Kwame Nkrumah University of Science and Technology wã karen-biiga.[9]

A paama bãngrã magisterã n paas b sẽn get b raabã wɛɛngẽ yʋʋmd 2004 soabã.[9] A Muntaka gʋlsa a sẽn da na n paam n kẽ b lekollã yʋʋmd 1987 wã, la a kell n paama a B.Sc Agriculture (Agriculture Economist) yʋʋmd 2000 wã[10], la b paam a MSc Development Policy and Planning (Development Planner) yʋʋmd 2004.[11]

Karẽn-bi-pugl[edit | edit source]

A Muntaka yaa ned sẽn maand b tʋʋmdã n get b sẽn na n maan bũmb ninsã yelle.[9] A ra yaa Adwumapa Buyers Limited,[12] sẽn yaa gãda sẽn na n raog kakao wã, ned a yembr (RME) raagẽ, a ra yaa vaeesg taoor soaba.[9]

Politik tʋʋm[edit | edit source]

Parliamentã neda[edit | edit source]

A Muntaka kẽnga Ghana tẽnga taoor yʋʋm 2005 soabã, a sẽn paam n yãk a Asawase tẽnga pʋga ne neb 11,142 n yãk a soab n na n kẽ a soab tẽnga taoor soab.[13] A Dr. Gibril Adamu Mohammed sẽn da be NDC wã, sẽn paam n deeg a soab yʋʋm 2004 soabã yʋʋmdã yʋʋmdã kiuugã ne neb 4,474 n yãk a soaba.[14] Gãna Demokrasi Tãnga siglgã yeelame tɩ "pao-no-kãnga yaa tɩrlem la vẽenega, la rabeem ka be ye.[15] A kell n zĩnda Ghana tẽnga pʋga, yʋʋm 2008 yʋʋm kiuugã.[16][17] A leb n tõoga a pʋga 2012 wã. A Muntaka ra yaa NDC taoor soaba, sẽn yaa taoor soaba.

Kom-bɩɩse la kibay minisɛɛr.[edit | edit source]

A ra yaa kom-bɩɩs la kibay minisr Gãna goosneema wã pʋgẽ. Yʋʋmd 2009 yʋʋm-vẽkr kiuugã, tẽnga taoor soab a John Evans Atta Mills yãka a Mubarak t'a yɩ ministɛɛr sẽn yãk yam n na n yɩ kom-bɩɩsã la kibay minisɛɛrã. A sẽn paam n lebg kom-bɩɩsã taoor soaba, a sẽn da yaa bi-bɩɩga la a sẽn da tar yʋʋm 39 wã yĩnga.[18] A sẽn paam n yɩ kom-bɩɩg n paas a sẽn da be a bi-bɛɛga yĩnga, a NCSB ra pẽga a loogrã. A yɩɩ kom-bɩɩs la spɛɛr ministɛɛr hal tɩ b kɩt t'a kẽng n tɩ zĩnd n tɩ moon b sẽn da yet tɩ b yaa naaba.[19][17] La a sẽn wa n deeg b sẽn yã wã, a basa a naamã.[20] A sẽn wa n lebg a soab n lebg Dr. Abdul-Rashid Pelpuo.[21]

Komitẽ wã.[edit | edit source]

A Muntaka yaa kom-tʋʋmd sull sẽn tar b sullã, sẽn yaa: Kom-tʋʋmdã sull, Kom-tʋʋma sull, Komitɛɛr ning sẽn get b tʋʋm yell n get b yellã, Kom-te-koglgã sull, Komisɛɛr ning sẽn geta tʋʋmdã yelle, la Kom-tɛɛr ning sẽn yãkd tʋʋmdã.[22]

Politikã naam yakre[edit | edit source]

A Muntaka ra yãkame n yɩ tẽnga bĩng n na n yãk a Asawase tẽnga pʋga, yʋʋm 2005 soabã pʋga, a Dr. Gibril Adamu Mohammed sẽn da yaa tẽnga bĩnga sẽn na n yãk-a wã kũum poor. Yʋʋmd 2008 wã, a tõogame n yãk tẽnga taoor dãmb n na n maan n yãk a meng n yãk a soab.[23][24] A sẽn yãkã yaa a Ashanti tẽng a tãabã pʋga, b sẽn yãkã National Democratic Congress pʋgẽ, a sẽn yãkã ra yaa a tãabã.[25] A National Democratic Congress rãmbã sẽn yaa b taoor dãmb n get b sẽn get b kongre wã, b paama b sõor sẽn yaa 113 n yɩt 230 soora fãa pʋga b sẽn get a parliament doog wã.[26] A paama vot 36 557 ne vot 64 443 sẽn zems zãng sẽn yaa 56.73% n yãkd a soabã.[23][24] A yaa D. Mohammed Abdul-Kabir sẽn yaa New Patriotic Party wã, a Eliasu Mohammed sẽn yaa People's National Convention wã, a Mohammed Bashir Tijani sẽn yaa Democratic Freedom Party wã, la a Alhaji Baba Musah sẽn yaa Convention People's Party wã.[24][23] B paama b toor-toor n yãk b sẽn da yãk n yãk n yãk b rãmb n yãk b rãmba n yãk b rãmbã n yãk b taabã n yãk b dãmb n yãk b sõor sẽn zems n yaa 27 168, 371, 86 la 261.[23][24] Yaa woto n zems ne vot ning b sẽn kõ wã sẽn yaa 42.16%, 0.58%, 0.13 la 0.41% tɩ zems ne rẽ.[24][23] Yʋʋmd 2012 wã, a leb n paama a naamã o b tênga pʋga.[27][28] A paama vot 43 917 ne vot sẽn tar yõod sẽn ta 77.034 wã.[27] Yaa woto n zems ne vot nins sẽn da be wã sẽn zems 57.01% ye.[28][27] A yaa a Nana Okyere-Tawiah Antwi sẽn yaa a New Patriotic Party wã, a Jerry Joseph Quayson sẽn yaa a Progressive People's Party wã, t'a Abdulai Umaru sẽn yaa a People's National Convention wã, t.a Elias Mohammed sẽn yaa a Convention People's party wã, t"a Yakubu Adams Zakaria sẽn yaa a National Democratic Party wã, la t'a Alhassan Abdul Majeed sẽn yaa a sẽn pa yãk a meng n yɩ a neda.[28][27] B paama b votã sõor sẽn yaa 31013, 458, 267, 251, 182 la 946 sẽn zems zãng sẽn da yaa sõma wã.[27][28] Yaa b sẽn yãk b sẽn da yãk n kõ wã n zems 40,26%, 0,59%, 0,35%, 0.33%, 0.24% la 1.23%.[28][27] A Muntaka kell n zĩnda tẽnga taoor yʋʋm 2020 wã, n na n yɩ tẽnga taoor soab a naan-n-soab a naas-n-saambã. A paama vot 51,659 la a NPP wã pʋɩtba ra paam n yãk neb 31,256.[29] Muntaka sẽn maan lohorem kiuug rasem 13 yʋʋm 2023 wã, a paama a naamã n yɩ tẽnga taoor soab sẽn yaa tẽnga taoor soab n na n tõog a Masawudu Mubarick sẽn na n yɩ tẽnga naab n na n yɩ a taoor soab yʋʋm 2024 wã. A paama vot 1,063 n zab ne Masawudu sẽn paam n yãk neb 735 n yãk.[30][31][32][33][34][35]

Baa ne a Muntaka Mubarak ne a sẽn da yaa a poorẽ dãmba, Masawudu Mubarick kẽe ne zab-teed sẽn yɩ tao-tao n kɩt tɩ Ghana polisi wã taoor dãmb gɩdg-a. Polɩɩs rãmbã sẽn kẽes b toogã kɩtame tɩ nebã ra pa wʋmd a võore. Muntaka poorẽ dãmb yeelame tɩ Masawudu Mubarick poorẽ dãmb kẽer ra wẽeda b sẽn da yaa Asawase tẽnga taoor soab sẽn da basd tẽnga pʋga a votã poore.[36]

D sẽn da wa n gomd bũmb ning yelle[edit | edit source]

Yʋʋmd 2020 wã, b raagame tɩ a Muntaka kõo a bi-pugl sẽn tar yʋʋm 6 sor t'a yãk a meng n yãk a yʋʋr yĩnga, sẽn yɩ bũmb sẽn paam tɩ b sũur sãam wʋsg ne a sẽn maan woto, bala Ghana wã sɛb nins sẽn get pʋɩtbã wɛɛngẽ wã kɩtame tɩ b tõe n yãk n yãk n maan yʋʋm 18 n yɩɩd nebã bal n yãk n pʋɩt pʋɩtbẽ.[37] A John Atta Mills sẽn yaa prezida wã kosa-a t'a kẽng n tɩ zĩnd n tɩ moon b sẽn yet tɩ b yaa naaba. La a sẽn wa n deeg b sẽn yã wã, a basa a naamã.[8] Yʋʋmd 2021 yʋʋm-yɛr kiuugã, a yeelame tɩ Zu-soabã bʋ-kaoodb n kõ NDC tẽnga bĩng n dat n kɩt tɩ b yãk a Mike Oquaye n yãk tẽnga taoor soab.[38] A yaa zagsã rãmb n da ning-a bʋʋm wʋsg, la b kosa-a t'a wilg a sẽn maan bũmb ningã. A sẽn da wa n zãad a tʋʋmdã n na n paam a bi-pugl a sẽn da tẽedã b sẽn na n kõ-a viza wã yĩnga, b sẽn da yeel t'a yaa bi-pupugl a ye wã, a rag n yeelame t'a tʋmda tʋʋm-wẽns a tʋʋmdã pʋgẽ, la tɩ a yaa bi-bɩɩga. La a Chraj sẽn wa n vaees a yellã, b yiis-a-la a sẽn da tudg-a wã fãa, a sẽn da get tɩ kaset sẽn yaa tɩrg n na n kɩt tɩ b kʋ-a wã ka zems ne Ghana noyã ye.[1]

A Mutaka sẽn da wa n zabd ne Assin Central MP Kennedy Agyapong a sẽn wa n zab ne-a t'a na n tall-a n kẽng Parlamentã taoor-sobendã taoor tɩ b yeel t'a boolame tɩ b maan yel-soabbã tɩ b maan ne Ahmed Hussein Suale, sẽn yaa tigri nin-buiidã raab sẽn da be tigri ninã sẽn da kʋ-a wã. B yãa b sẽn yãt b to wã video wã pʋgẽ b sẽn paoogd taaba.[2]

A vɩɩmã[edit | edit source]

A Muntaka kẽe kãadem ne Meimuna Ezideen Adul Wahab la a tara kambã a nu.[9] A yaa Musulman.[9]

Sebtiise[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 https://www.parliament.gh/mps?mp=47
  2. 2.0 2.1 https://citinewsroom.com/2020/05/ive-not-advocated-for-children-to-marry-at-age-16-muntaka/
  3. https://www.myjoyonline.com/speaker-has-been-asked-to-provide-information-on-ambulance-issue-muntaka-mubarak/
  4. https://www.graphic.com.gh/news/politics/we-have-moles-amongst-npp-mps-muntaka.html
  5. https://citinewsroom.com/2022/02/muntaka-urges-government-to-address-striking-utag-members-concerns/
  6. https://citinewsroom.com/2023/02/mahama-intervenes-as-muntaka-accepts-minority-leadership-reshuffle/
  7. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  8. 8.0 8.1 https://www.ghanaweb.com/person/Mohammed-Mubarak-Muntaka-3031
  9. 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 https://web.archive.org/web/20160506160106/http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584
  10. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  11. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  12. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  13. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79855
  14. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79852
  15. https://web.archive.org/web/20080819221004/http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf
  16. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=110
  17. 17.0 17.1 https://www.graphic.com.gh/news/politics/alhaji-muntaka-to-retain-asawase-seat.html
  18. https://www.businessghana.com/
  19. https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp
  20. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334
  21. https://www.myjoyonline.com/rashid-pelpuo-confirmed-minister-of-sports/
  22. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  23. 23.0 23.1 23.2 23.3 23.4 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/
  24. 24.0 24.1 24.2 24.3 24.4 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/
  25. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.phpÄ
  26. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php
  27. 27.0 27.1 27.2 27.3 27.4 27.5 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/
  28. 28.0 28.1 28.2 28.3 28.4 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/
  29. https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/
  30. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-muntaka-wins-asawase-parliamentary-race/
  31. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-primaries-Muntaka-defeats-fierce-rival-to-retain-Asawase-ticket-1766567
  32. https://www.modernghana.com/news/1230614/ndc-primaries-muntaka-retains-asawase.html
  33. https://web.archive.org/web/20230520224059/https://3news.com/ndc-polls-muntaka-wins-kwabena-donkor-loses/
  34. https://www.ghanabusinessnews.com/2023/05/14/from-ndc-primaries-who-won-and-who-lost-and-more/
  35. https://web.archive.org/web/20230522151729/https://ghstandard.com/mubarak-mohammed-muntaka-retained-as-asawase-ndc-parliamentary-candidate/82383/
  36. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-supporters-of-muntaka-and-masawudu-clash-at-asawase/
  37. https://www.pulse.com.gh/news/local/election-2020-why-muntaka-mubarak-allowed-his-6-year-old-daughter-to-thumbprint-his/n4dx7sp
  38. https://dailyguidenetwork.com/pressure-mounts-on-muntaka-for-bribe-evidence/