Wp/mos/Mangre

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Mangre
mango
Subclass ofdrupe, fruit Tekre
Coloryellow, green, orange Tekre
Natural product of taxonMangifera indica Tekre
Unicode character🥭 Tekre

Mangre yaa tɩɩg ning sẽn yit weoogẽ wã sẽn boond t'a Mangifera indica. B tẽedame tɩ yaa Burkĩna Faso, Bangladesh, la Ɛndistɛɛr sa-ĩngrẽ wã la a yita.[1] A M. indica wã paama kood Azi soolmẽ wã hal sẽn sɩng ne pĩnd wẽndẽ, tɩ rẽ kɩt tɩ b tõe n yãk mang buud a yiib rũndã-rũndã.[2][3] Bõn-buud a taab sẽn be Mangifera buudẽ wã me wata ne biis sẽn tõe n dɩ, b sẽn boond me tɩ "mango", tɩ wʋsg be Malezi ekosẽ wã.[4]

Dũniyã gill zugu, mangã buud sõor yaa koabga. Sã n yaa ne buud ning sẽn be-a wã, mangã biis yaa toɛy-toɛy ne b woglem, b sẽn yaa toɛy-toɛy toɛy-toɛyã, b sũ-noog toɛy-toɛyã, b kõomã ne b nemdã, la b sẽn yaa toɛy-toɛy toɛy-toɛyã, la b sẽn tõe n yɩ wa sãnem, sãnem, kʋɩl-peelem, bɩ nasaar. [1] Mango yaa Ẽnd, Pakɩstã la Filipini wã buud biis sẽn yaa buud toor-toore, [2] [3] tɩ mango tɩɩgã yaa Bangaladɛs buud biis sẽn yaa buud toor-toore. 7]

Etymology

Angletɛɛr gom-biig ning sẽn yaa mango (b sẽn boond tɩ mangã wã yaa mangã) yita yʋʋm kob-gĩnd 16 soabã pʋgẽ, yaa sen yit Portugaal gomdã, manga, la a me yaa sen yit Malay goama gom-biig ning "mangga," la baasgo yaa Tamil goama gom-biig "Man" ("mangre tɩɩga") + "Kay" ("tɩ biis"). B bãng-kãag yuur ning sẽn boond tɩ Mangifera indica wã yaa b sẽn boond tɩɩgã ning sen wat ne tɩ-biis t b boonda tɩ Mandã tɩɩg sẽn be India soolmẽ wã.

B sẽn wilg tɩ b yaa

Mango tɩɩsã bɩt n ta mɛtɛɛr 30 - 40 (98-131 piit) n ta, la b tar naam sẽn tar pʋga sẽn yaa m- 10-15 (33-49 ft). Rɩk-rãmbã vɩɩ wʋsg tɩ yʋʋm 300 poore, b ket n womda biisi. [1]

Tẽns sẽn yaa kãenkãe wã pʋgẽ, roogã sã n wa lʋɩ n ta zĩ-kãense, a sã n wa kẽedẽ, a sãn ket n kẽedẽ n ta zĩiga, b tara rog-n-tɩr sẽn tar pãng wʋsg n kẽed tẽnga pʋgẽ. [1] Bãagrã yaa sãnem-vɩɩs, b yaa toor-toore, b yaa pɛl-toore; b yaa samd 15-35 (6-14 cm) la b yaa samds 6-16 (2+1⁄2-6+1⁄2 in) sã n yaa yãadmã, b yaa wa lamend-roze, sãn-ka-bãanã toeemda tao-tao n lebg wa wa wĩndg sẽn yaa miuug sẽn yãgdã. La b sã n wa lebg kãnsãnga, b leb n lebga wa b sẽn yaa wa b sẽn pa mi b mensã. [1] Bãada yaa b sẽn naan n naan n naan tɩ b yɩ wa b sẽn naan wa n naan n maan n naan n paam n paam n kõ-b-la b sẽn tõe n paam n deeg b mensã, b sã n yaa wa b sẽn boond tɩ "bõn-vɩɩs" wã, b tõe n maana woto, la b yũud-n-taase. Burã buud toor-toor sẽn yɩɩd 500 la b mi, [1] tɩ wʋsg bɩt waoong wakate. La kẽer me kõta kood naoor a yiibu.[11] A sã n wa bɩ, a rɩtame kiis a naas bɩ a nu.

Sebtiisi[edit | edit source]

  1. https://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/mango_ars.html
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5397511
  3. https://doi.org/10.1111%2Fnph.15731
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4647706