Wp/mos/Khon

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Khon
Khon
theatrical genre, type of dance
Country of originThailand Tekre
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01385, https://ich.unesco.org/fr/RL/01385, https://ich.unesco.org/es/RL/01385 Tekre

Khon (Thai: โขน, b sẽn boond tɩ [khǒːn]) yaa tãnsã drama buud sẽn yit Taay. Khon wã yɩɩla hal Ayutthaya soolmã poor. B maanda yɩɩl-kãnga ne maskã ne neb sẽn gomd-b la piphat sull sẽn maandẽ. Yaa pagb sẽn maand yɩɩl n maand yɩɩl buud toor-toorã n boond tɩ khon phu ying (โขนผู้หญิง).[1]

Kūudumd déem[edit | edit source]

Khon yaa taab sẽn mi n mi n mi tɩ yaa taab sẽn tõe n maan yɩɩl ne yɩɩl n paas tãnsã. B pa yãend a sẽn yita to-to wã ye, la b gomda a yell ne a Lilit Phra Lo (sẽn yaa yʋʋmd 1529 soabã) sẽn gʋlsa rĩm a Narai Maharj wakatẽ wã ye[vẽeg sẽn pa yɩ sõma]

Kibis sẽn wilgd tɩ b ra zoe n maana yɩɩr wʋsg yʋʋmd 1700 wã. Yʋʋmd 1687 wã, Frans rĩm a Louis XIV tʋma diplomat a Simon de la Loubère t'a tall a sẽn yã Siam soolmẽ wã fãa n gʋls-a.[2] [3]A La Loubère sẽn wilg a sẽn maand a "Siaam soolem" wã pʋgẽ, a gesa a Siam siglgã sẽn be yʋʋm kob-gĩnd 17 soabã pʋgẽ wã neere, n get zabr zĩiga sẽn yit Khon filimẽ wã, la a gʋlsa bũmb nins a sẽn yã wã ne sõor wʋsgo :

Siam nebã tara yɩɩl buud a tãabo: B sẽn boond tɩ "Kone [khôn] wã yaa yɩɩl sẽn yit n naag ne violin la instrument a taab n ki. Dãansa rãmbã yaa masko, la b yaa zab-teed n maand yɩɩl n yɩɩd zabrã. La baa ned kam fãa sẽn maand bũmb sẽn yaa sõma wã, la b sẽn maand bũmb nins sẽn yaa wẽnga, b pa basd n zabd ne gom-biis ye. B sẽn maand b maasmã wʋsg yaa wẽns wʋsgo, la b makda rũng sẽn yaa wẽnsã, wall zĩn-dãmb buud toor-toorã. B sẽn boond tɩ " Lacon " wã yɩɩlYɩɩll ning sẽn naag ne zab-gʋlsd la drama wã kaoosda rasem a tãab, rũnna sẽk a nii n tãag yʋngo. Yaa yɩɩl sẽn tar vɛrse, sẽn yaa sõma, la sẽn yaa neb wʋsg sẽn maand yɩɩl sẽn pa tar waoogr n yɩɩl b taabã. Raabam yaa pagb la raoã sẽn naan dansã, la pa sõor ye, la yaa sodaag sẽn tar raood wʋsgo. b tõe n maana yɩɩlã n pa gãneg b mens wʋsg ye, bala b sẽn maand yɩɩlã yaa sẽn yaa yɩlem n na n yɩlem n yɩlemdẽ, tɩ yɩ bilf la b pa tõe n maan yɩɩl wʋsg ye. La b yɩɩlã tara yĩn-kɛglem wʋsg ne b yĩn-kãnga la b nusã sẽn yaa bilf ye. La Loubère yeelame tɩ Siamese Khôn dansã rãmb sẽn da tar futu wã, "b sẽn kiidã, b tara karẽn-biis sẽn yaa sik-a-la-la-go, sẽn yaa kãn-kãe la sẽn yaa kãnsã, wa Mandarinã karẽn-kãnsã, la b sãnã b tʋb zugẽ, b sãnẽ ne kug-tɩrsã la b sãnda ne tɩɩs a yiib sẽn yaa sikã".

A Khon gomdã sɩngr bee ne gom-biig ning sẽn yaa "Khon" wã. B pa mi a sẽn yit zĩig ningã sõma ye, la b tõe n maana bũmb a naas. Pipi, b gʋlsda "Khon" ne Benguela Kalinin gom-biis nins sẽn yaa "kora" bɩ "Khon", sẽn yaa mizik instrument sẽn maan ne Hindi futã yʋʋr. A sẽn yaa wa b sẽn boond-a wã yaa wa b b sẽn boond tɩ b sẽn boond a soabã. A ra yaa nebã sẽn nong-a wã la b ra tũnugda ne-a n maandēb sẽn maand bũmb nins sẽn yaa toor-toor ne nebã. B ra tagsdame tɩ kora wã yaa instrument nins b sẽn da tũnugd ne Khon yɩɩrã sʋka. Tamil buud-gomdã pʋgẽ, "Khon" yita gom-biig ning sẽn yaa "koll" sẽn yit Tamil gom-biigẽ wã, tɩ yaa "golum" bɩ "golum". Gom-kãensã sẽn be Tamil wã gomda fɩtgã sẽn yaa fɩtg n tãag fɩtgo, wala f sẽn maand ne fɩtga. "Khon" sẽn be Irã wã yita gom-biis nins sẽn yaa "zurat khan" sẽn dat n yeel tɩ "tũusg sẽn tar nugã" bɩ "tũug-n-taase", sẽn be tẽngẽ wã. A yɩɩlã wõnda Khon sẽn yaa rũndã-rũndã wã.

A caractère[edit | edit source]

Khon tʋʋmã yaa bũmb sẽn tar yõod wʋsg ne nebã. Neb nins sẽn yaa ãnd dãmbã yaa nin-bãmba, nin-bãan-kãsemsã, nin-kãsemsã, la bõon-kãsemse. Bãngr-gomdã pʋgẽ, b sẽn maand bũmb nins fãa wã yaa wa b sẽn maand n pa tõe n maan bũmb ye. [Tõnd sẽn na n togse] Yaa karẽn-bɛd ning b sẽn boond tɩ karẽn-kɛglemdã pʋgẽ wã n yaa karẽn-bees sõangdã a Hanuman.

Rũndã-rũndã, Khonã tara bũmb wʋsg sẽn yit lakhon naï wã pʋgẽ, la rũndã-rũndã, a tara pʋg-sadb sẽn maand pagã rolse, tɩ pĩndã yaa rao-rãmba n maandẽ:[4] 67 Baa ne yogrã la bõmã sẽn maand bũmbã sẽn pakd maasmã, ninsaalb wʋsg pa maand woto ye. A sẽn yaa: 66 .

Tʋʋm-kãsems[edit | edit source]

Khon yaa gom-biis sẽn be Ramakien (Indus Hindu epã Ramayana) pʋga, bala, a gʋlsa a Zeova sɛbã la a filimã sẽn yaa Indi wã me. Khon Ramakien ra yaa rao bal n tõe n maan-a. [5]Pagbã ra yaa malɛgs la wẽn-naandb bal n tʋmdẽ. Rũndã-rũndã, pagb maanda wa malɛgs la zĩn-dãmb. Sẽn deng rẽ, yaa rĩm-dãmbã bal n da maand Khon-n-kãnga. Thai Khon ningda yɩɩl sẽn yaa sɩd-sɩd ne nebã, sẽn yɩɩd fãa, yɩɩl sẽn tar pãng n get-b tɩ b yaa sõma la b yɩɩl sẽn wõnd yɩɩl sẽn pa sõma. Khon zãmsg sɩngda yʋʋm sẽn pa ta bilfu, tɩ yɩɩlã taoor soab tõe n lebg n tõog n maan n lebg n lebg n wa lebg n wa n wa maan n wa lebg b sẽn dat n wa n lebg n kẽed ne taaba, sẽn yɩɩd fãa, yaa Vanara (gãong rãmb bɩ bõangã) sẽn yaa nin-buiidã.

Roog ning b sẽn na n wilg b teedã[edit | edit source]

Ges-y me[edit | edit source]

  • B sẽn maand weoog Thaïlande
  • Lakhon Khol, sẽn zem ne Kambodža

Sebtiisi[edit | edit source]

  1. https://web.archive.org/web/20180905230252/http://www.nationmultimedia.com/detail/lifestyle/30353807
  2. https://web.archive.org/web/20171016070220/https://www.l3nr.org/posts/51516
  3. https://web.archive.org/web/20120311085722/http://www.finearts.go.th/node/317
  4. https://archive.org/details/theatreinsouthea0000bran
  5. http://www.esamskriti.com/essay-chapters/Historical-Ties-India-and-Thailand-1.aspx