Wp/mos/Guure

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Guure
kola nut
Subclass ofnut, nut Tekre
Natural product of taxonCola Tekre

Guure sẽn yaa bõn-buudã yaa bõn-buud kẽer sẽn yit tɩɩs buud a ye sẽn boond tɩ Cola. Guure yaa tɩɩs sẽn yit Afirica soolmẽ wã. B rɩkda b bõn-buudã sẽn tar caffeine n ningd rãamã pʋgẽ, tɩ b ningd-b bõn-yũudl a taab pʋgẽ.[1]

Bilgri[edit | edit source]

Guure nut yaa tɩɩs sẽn tar kofeen tɩb sẽn yaa toor ne kokr sẽn tar tɩb sẽn tar tɩrgã. Yaa tɩɩs sẽn yaa toor n yɩɩd tɩb sẽn boond tɩ Cola acuminata la Cola nitida.[1] Cola acuminata, tɩɩg sẽn tar tɩrg sẽn tar tɩbr sẽn ta mɛtɛɛr 20, yaa tɩɩg sẽn yaa to-to n tar tɩrga, tɩb sẽn be tɩb sẽn ya to-to wã.[2]

A tɩɩsã na n yɩɩga tɩɩs sẽn tar tɩɩs n tar tɩɩs sẽn yaa wa tɩɩs la b tar tɩɩs-rãmba. A sã n yaa wa roog bɩ a yaa wa bugum, a yũuda wa roog sẽn yaa wa roogã.[3]

Koola nut wã tar kofeen la teobromine sẽn zems 2-4%, la tanins, alkaloid, saponins la flavonoid dãmba.[4]

Tʋʋmde[edit | edit source]

Koola nutã tara yũ-noog sẽn yaa kãsenga, la a tar kofeen. Koola wã yaa nervɛɛg sẽn kengd ned tɩ b yũ ne a sũur la b yũ-a-la Afrika Wɛt-Wesẽ tẽns wʋsg pʋsẽ, sẽn yaa nin-buiidã la b tũud-n-taas sʋka.[1] A yaa wakat wʋsg la b tũnugd ne koola wã n maand maand kibsã, la b kõt-a-yã. Kẽngrã pʋgẽ, b bʋdga koola nutã n pʋɩtẽ.

Tẽns tɩɩm pʋgẽ, b getame tɩ kola nutã yaa sõma tɩ b tõe n sõng digesã, b sã n wa ningd-a la b ningd- a ne liibã, la b tũnugda ne-a n na n sõng-a t'a tõog n kʋ kosgã.[5]

guure wã yaa bũmb sẽn tar yũ-noog tẽnsẽ wã sẽn yaa bũmb sẽn yaa sõma n yɩɩd tɩ nebã mi tɩ yaa guure wã la koola wã sẽn tar guure wã me la bõn-yũudb a taab sẽn tar yũu sẽn wõnd a woto wã. La guure wã pa le be koom-koglgã yũub pʋsẽ ye.

Sebtiisi[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 1.2 https://www.bbc.com/future/article/20160922-the-nut-that-helped-to-build-a-global-empire
  2. Burdock, G. A.; Carabin, I. G.; Crincoli, C. M. (2009). "Safety Assessment of Kola Nut Extract as a Food Ingredient".
  3. E. I. Adeyeye & O. O. Ayejuyo, Chemical composition of Cola acuminata and Garcinia kola seeds grown in Nigeria, International Journal of Food Sciences and Nutrition, Volume 45, 1994 - Issue 4.
  4. http://www.igboguide.org/HT-chapter8.htm
  5. https://www.britannica.com/science/kola-nut