Wp/mos/Fête des Vignerons

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Fête des Vignerons

Sõngr sẽn yaa zaalem n yit Wikipedia pʋgẽ

Fête des Vignerons
festival, wine festival
CountrySwitzerland Tekre
LocationVevey Tekre
Coordinate location46°27′35″N 6°50′32″E Tekre
Country of originSwitzerland Tekre
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01201, https://ich.unesco.org/fr/RL/01201, https://ich.unesco.org/es/RL/01201 Tekre
Map

Fête des Vignerons (Rã-yũudb kibsã) yaa kibs sẽn yaa kibsã sẽn be Vevey, Switzerland. Sẽn sɩng ne yʋʋmd 1797, a Confrérie des Vignerons (Win-vɩɩm-dãmb sull) n tigimd-a Vevey.[1] Yaa b sẽn tõe n yãk tɩ b na n maana yɩɩrã naoor wʋsgo. Hal tɩ ta masã, yʋʋm 14 n tãag 28 la kibs a yiib sʋka.[2] Sẽn yɩɩd fãa, b maana kibsã yʋʋmd 2019 zu-loees la yʋʋm tusri,[3] yʋʋm 20 sẽn loogã poore (1999).[4] Yaa kibs ning sẽn wilgd rãamã sẽn yaa bũmb ning fãa sẽn maandã. B maanda kibsã Vevey wã sẽn be Zenev ko-kãsengã kʋɩlengẽ wã, la b maanda kibs a taab tẽngã gill zugu. Yʋʋmd 2016 wã tɛka, b kẽesda Fête des Vignerons UNESCO intangible cultural heritage wã sẽn pa tar bũmb nins b sẽn tarã pʋgẽ.[5] Yʋʋmd 2019 wã, b ra rat n yeelame tɩ b na n yɩɩ "tẽngã zĩ-dãmb sẽn yaa noog n yɩɩd dũniyã fãa" la b na n yeelame tɩ "tẽngã zĩig sẽn yaa sõma n yɩɩd fãa"[6] la "New York Times" sẽn yeel tɩ "tẽnga sẽn yaa sõma tɩ b kẽng yʋʋmd 2019 wã"[7] la b wilg tɩ b naaga "Guardian" sẽn boond tɩ "Sẽn na n kẽng yʋʋmd 2019" wã pʋgẽ.[8]

Kibaré[edit | edit source]

sɩngrẽ[edit | edit source]

Fête des Vignerons sɩngrẽ yaa Vevey Confrérie des Vigneron wã sẽn maandã. B tẽedame tɩ b sɩngame ne b sẽn maand woto wã yʋʋm kob-gĩnd-rãmbã sasa.[9] Wakat kãnga, b ra boondame tɩ b sẽn boond tɩ b "Vignnerons" saam-biis roogã tɩ yaa "Agriculture Abbaye". Yʋʋmd 1647 wã, Abbaye de l'Agriculture ra yaa sull bilf bal n be.[10] Yʋʋmd 1776 wã, a Vevey ra yaa a nin-buiidã sʋka, sẽn yɩɩd a yembr naas n lebg a nin-kãensã. A ra pa tigimd wa log-bõn-dãmbã tʋmtʋmdbã ye, wala b sẽn boond-a rũndã-rũndã wã. Saam-bi-poak sull sẽn yaa bãngdb n be tigimsã pʋsẽ wã, b kẽngame n tɩ ges b sẽn tʋmd to-to wã tʋʋm sõma to-to.[11] B sẽn da yaa b saam-bi-pogsã taoor dãmb (b sẽn yaa b saam -bi-poak sull taoor dãmb) ra yaa tẽnga taoor dãmb, sɛb-n-taagbã, sɛb -n-taadbã, la bʋ-kaoodbã n yɩɩd fãa.[3] Yʋʋmd 1770 wã poor, b yãka yam n na n sõng tɩ b ra tõog n bɩɩs divẽ wã, la b kõ-b-la kũun tɩ b tõog n tõog n tõog b tʋʋmdã sõma, n pa bas tɩ b tags b sẽn tõe n maan bũmb ninsã zug ye. Rɩt-rãmbã sẽn da tʋmd ne b tɩɩsã ra kẽnda Vevey tẽngã ne b saam-biis nins sẽn da be Confrérie wã. Yʋʋmd 1651 wã, b sẽn da maand tɩ b maand tɩ b pa mi b sẽn maand bũmb ninsã, b wilgame tɩ b ra maand n pa reng n maand woto ye.[12] B maana woto ne tigis-kãseng sẽn zĩnd tɩ b ra na n gom b tʋʋm-tʋmdbã sẽn maanã yelle, la b ning-b-la kibay.[11] B ra maanda yɩɩl-tũudb la yɩɩl-gʋlsdb n maand yɩɩl-kãsemse. Yʋʋmd 1730 wã, bi-bɩɩg a ye sẽn da be rãam barɛk zugu n na n maan Bacchus rolgã ra bee sorã pʋgẽ. Sẽn sɩng ne yʋʋmd 1741 wã, b maanda yʋʋm a tãabo fãa. Yʋʋmd 1747 wã, b paasame tɩ b na n maana filim a yiib-n-soabã, tɩ bi-bɩɩg sẽn yaa karen-bi-poakã maan yɩɩr a Ceres sẽn yaa koodã la koodã wẽn-poakdã.[13] : 30 Yʋʋm nins sẽn pʋglã, neb a taab n lebg tɩ b lebg vigẽ-n-soabã kibsã neb n paas: a Nowe (b sẽn yɩ pipi rãam-bi-poakã), Kanaã tɩɩs sẽn talld nebã, maan-kʋʋdba la maan-kʋʋdbã sẽn yit Greek mitolozi wã, koglg-kẽed-n-bõosgo (kanephoros) la faun-dãmb la baccantes sull. Yʋʋmd 1783 wã, b ra yãgda a Silɛn sẽn da zao burã zugu.[13] Yʋʋmd 1791 wã, b maana kibs-rãmb kibsã tɩ b waoogd ra-bãan-dãmbã. Yʋʋm a yoob poore, yʋʋmd 1797 tʋʋlg kiuug rasem 9 wã, b kɩtame tɩ b maan yɩɩl sẽn na yɩl n maan maan maan-kʋʋrã. B sẽn da yeelg b toorẽ futu n na n tɩ kẽ wã kẽnga Vevey wã, zĩig ning b sẽn da tigim platformã la zĩ-bɩɩs tus a yiibu wã. B ra dansda yɩɩl ne yɩɩl n yaool n kẽ tẽngã pʋgẽ n le wa maan yɩɩl ne kibsã.[13] B pʋɩ-a lame tɩ b maan yʋʋm a naase. Pipi, b pʋɩ-b lame tɩ b zĩnd ne Wẽnnaam a Pales, tɩ b pʋɩ tɩ b zĩnd n zĩnd ne a Ceres, tɩ b zĩnd tɩ b zĩnd t'a Silenus maan bõn-naandgã, tɩ b yaool n zĩnd ne Noɛ wã, tɩ b maan tigis-kãsems n zĩnd tẽn-tẽngã pʋg-peelmã.[13]:37 Yaa woto n kɩt tɩ b maan kibsã tɩ ket n ket n yaa woto hal tɩ ta rũndã.

Yʋʋm 19000 n loog[edit | edit source]

Poster of the 1889 Fête des Vignerons

La a Zeova sẽn maan bũmb ning fãa wã yĩnga, a pa sak n maan maan maan-kʋʋr ye. Sẽn na n wa kaoos yʋʋm pis-na-biis la a yiib n tãag yʋʋmd 1819, n yaool n maan kibs a ye. Yʋʋmd 1819 wã kibsã zĩnda yʋʋmd 1819 tʋʋlg rasem 5 n tãag rasem 6 a Abt-Prezident Louis Levade sẽn wa n wa n wilg tɩ b na n maana pipi kibsã yʋʋmd 1797 wã. Neb sẽn yaa filimã la yɩɩlã na-kẽndre, sẽn tar zĩ-vẽen 2000 wã ra yaa 730 n zĩnd be. Sẽn mik tɩ Waud kantõ wã pa kaoos n lebg Konfederã wã, yʋʋm kob-gĩnd 19 soabã pipi kibsã yell n pẽg a siglgã la a tẽng nonglemB yɩɩla yɩɩl ning sẽn yaa "Ranz des vaches" pipi n zĩnd Fête des Vignerons wã. A Walther sẽn da yaa taoor soaba wã yeelame tɩ yɩɩlã yɩɩ toogo tɩ b na n baoo taoor soaba, sẽn yaa dans karen-saamb a David Constantin, la a David Glady sẽn yaa yɩɩl taoor soaba, n yãk yɩɩlã la b sõssã.[13]:44

Yʋʋmd 1833 tʋʋlg rasem 8 n tãag rasem 9 wã, a Abbot-Prezident a Vincent Doret sẽn wa n get-a wã, b maana a tãab-n-soabã. Neb 780 la yɩɩl-gʋlsdb ra tigma tigis-kãseng sẽn tar zĩ-bɛd 4000 pʋgẽ, tɩ yaa karen-saamb a Walther n wa n sigl a David Constantin taoor-gʋlsdã. A Walther tʋma a Samuel Glady (a David Glady biiga) t'a gʋls yɩɩl sẽn na yɩl n paas yɩɩl nins sẽn be b sẽn da maandã. [13]44 Theophile Steinlen n maan fu-vɩɩsã.[14]

Yʋʋmd 1851 soabã, b maana vignerons wã kibs a naas soabã, sigr kiuug rasem 7 n tãag a 8 wã, a François Déjoux sẽn yaa Abbot-Prezidentã taoor soaba. A François Grast ra na n gʋlsame n gʋls yɩɩl sẽn yaa sõma, n kõ a naas-n-soabã taab zems-n-taar la a kɩt tɩ yɩɩl la siglgã yɩ taoor.[15][13]: 49

Neb 900 la yɩɩl-gʋlsdb n zĩnd tigis-kãseng a 8000 pʋgẽ, a Benjamin Archinard sẽn da get-a wã. Yaa woto n yɩ pipi tɩ b sẽn da rat n get b sẽn na n maan bũmb ninsã, b sẽn da boond tɩ "Swiss Ancient" wã kẽnga zabrã pʋgẽ.

A François Grast me yɩɩla a Fête des Vignerons sẽn zĩnd yʋʋmd 1865 zu-loe-likr rasem 26 n tãag a 27 wã. Neb 1200 la yɩɩl-gʋlsdb ra tigimda tigis-kãsengã sẽn tar zĩ-dãmb 10 500 pʋgẽ. A Benjamin Archinard ra yɩɩd yɩɩl karen-bi-poak wa a sẽn da maan yɩɩl-kãnga wã, a Pierre Lacaze sẽn da get fu-rãmba la a sẽn maand yɩɩl-gã. A sẽn wa n paasdẽ wã, a ra pa le tõe n paam ligd ye.[16]

Yʋʋmd 1889 tʋʋl-nif kiuug rasem 5 n tãag a 9 wã, b maana a yoob soabã Fête des Vignerons ne a Paul Ceresole sẽn yaa Abbot-Prezidentã (n yaa Konfederã taoor soab) taoor-soaba. Wakat kãnga, a Ernest Burnat n wilg a Hugo de Senger yɩɩlã, la a tigsa filimã la a yɩɩlã neb 1379 sẽn zĩnd be zĩig sẽn tõe n zĩnd neb 12000. Yaa woto n yɩ pipi tɩ b yɩɩl a yembr sẽn boond t'a Placid Curtat n yɩɩll Ranz des vaches wã, la pa armaillis yɩɩl-tõnd ye.[17] A sẽn maan yɩɩl-kãngã n paam pẽgr wʋsg wã wilga yɩɩl-kãnga sẽn tar mak-sõngo wã tʋʋm-kãsengã la a kɩtame tɩ Vevey ne Veveyse la Gruyère tẽn-tẽngã sẽn be tãnga wã zems taaba.

Yʋʋm 20000 n loog[edit | edit source]
Ancient Swiss costume, 1999

B maana a yopoe soabã, yʋʋmd 1905. A Abbot-Prezidentã wakatẽ wã yaa tẽnga taoor soab a Emile Gaudard. A René Morax gʋlsame n wilg b sẽn na n maan yɩɩlã. A Gustave Doret yɩɩla yɩɩlã. Yʋʋmd 1905 wã, b sẽn maan vignerons wã kibsã yɩɩ kãseng tɩ b maan tɩ b maan kibsã n yɩ pipi kibsã sẽn pa gɩdg pagb la kom-bɩɩsã sẽn na n kẽes b toog wã ye.[18]Neb 1800 la b sẽn da maand yɩɩl n na n maan yɩɩl ne nebã ra tigimda tigis-kãnga. Yʋʋmd 1927 tʋʋlg kiuug rasem 1 n tãag a 9 wã, a Emiil Gaudard sẽn yaa Sʋtvez tẽnga taoor soab n da wa n yaa a Abt-Prezident a yembr n wa n lʋɩt taoor n na n maan a nii wã.[19]

A Edouard Vierne (René Morax sẽn da pa rat n bool-a wã) n wilg yɩɩlã, la a A. Durec sẽn wa n wa n zĩnd n yaool n maan-a wã, la a Gustave Doret sẽn gʋls yɩɩlã wa a sẽn maan-a pipi wã, a sẽn gʋls a Pierre Girard wã.[20] A Ernest Bieler n maan fu-rãmbã la a sẽn maand-b to-to wã, la a Georges Meriadec n yɩɩ yɩɩ yɩɩl-gʋlsdã.[21]

Neb 2000 n zĩnd be, n tigim taab tigis-kãseng sẽn tar zĩ-kãsems 14,000 pʋgẽ.

The amphitheatre in 1955

Yʋʋmd 1955 wã, b maana seb-vɩɩm-vɩɩmsã kibs yʋʋmd 1955 soabã, a Abt-Prezident a David Dénéréaz sẽn wa n lʋɩ taoor n maan-a. Sẽn na yɩl n tõog n paam n paam n bãng b sẽn tõe n maan bũmb ninsã, dũni gill zabr a yiib-n-soabã saab sẽn kaoos yʋʋm piig bal poore, b lebga tʋʋm-tʋmdba:Yaa yɩɩ pipi kibs sẽn tar tẽn-tẽnga, n paas a sẽn paam n paas a pãng naoor a yiibu (ka pipi kibsã ra pa tõoge,[22] la b maana kibs a taab b sẽn maan b sẽn tõog n tõog n yɩɩdã). B sẽn wilg filimã yaa Oscar Eberlé n wilg a Carlo Hemmerling mizikã la a Géo H. Blanc sẽn gʋls a libretã.[23] Neb 3850 n zĩnd tigis-kãsengã pʋgẽ. Yʋʋmd 1955 wã, yaa pipi yʋʋmd ning b sẽn maan yʋngo. Yʋʋmd 1977 zu-loeoog rasem 30 n tãag yʋʋm-vʋʋsg rasem 14 wã, a Philippe Dénéréaz sẽn yaa a Abbot-Prezidentã n da wa n yaa a soabã n wa n lʋɩt taoor n maand a piig soabã Fête des Vignerons wã. A Charles Apothéloz n wilg filmã, la a Jean Balissat sẽn gʋls mizikã, la Henri Debluë sẽn gʋls libretã. A Jean Monod n maan setã la fu-yã-yã-rãmbã. A André Charlet n da get b yɩɩl-kẽer ne b orkestrã yelle.[24]Neb 4,250 n zĩnd tigis-kãnga pʋgẽ, tɩ b tõe n zĩnd ne neb 15,776 n zĩnd ne wĩntoog wakat sẽn yaa kãseng n tar zĩ-bɛd a naasã.[25]

Yʋʋmd 1999 wã, b maana a Fête des Vignerons yʋʋmd a yiibu, t'a sɩng n be zĩ-likr kiuug rasem 29 n tãag a segs kiuug rasem 15. A yaa a Marc-Henri Chaudet sẽn yaa Abbot-Prezidentã taoor soaba, a François Rochaix n wilg-a, la a yɩɩla yaa a Jean-François Bovard, a Michel Hostettler la a Jost Meier. A François Debluë (bãngr-biig ning sẽn yaa bẽng-n-taag Henri Debluë) n gʋls seb-gʋlsdã, la a Jean-Claude Maret n wilg-a seb-gʋlã, la a Catherine Zuber n wilg-b seb-gʋlmã. B ra maanda rãam-dãmb ne "Arlevin", sẽn yaa rãam-gũud sẽn makd rãam-gãmbã (rɩt-kãnga ra maanda pipi wã sasa bala). Neb 5050 n zĩnd tigis-kãnga pʋgẽ. Yʋʋmd August rasem 11 wã, nebã ra tõe n yãa wĩntoog sẽn sãam yʋʋm piigã pʋgẽ.

Yʋʋm 21000[edit | edit source]
A François Margot sẽn yaa Abt-Prezidentã kẽngame n tɩ moon koɛɛgã

Yʋʋmd 2016 yʋʋm-nif kiuug rasem 1 wã, b paasame tɩ b na n kɩtame tɩ b yãk-a t'a lebg UNESCO nin-buiidã nin-buiidã sẽn tar bũmb ning b sẽn pa tõe n yã wã. Yaa pipi pipi Sʋtɛɛr nebã sẽn paam n paam n paam b sẽn yetã.

Fête des Vignerons 2019 Vevey, UNESCO sẽn pa tar bũmb nins sẽn be tẽngã zugã
Fête des Vignerons 2019

B maana a 12 soabã Fête des Vignerons yʋʋmd 2019 zu-loeoog rasem 18 n tãag yʋʋm-vʋʋsg rasem 11 soabã. A yaa a François Margot [28] sẽn yaa a Abbot-Prãssã n wa n lʋɩt taoor la a yaa a Daniele Finzi Pasca n wilg a tʋʋmdã. A Maria Bonzanigo (soab ning sẽn get yɩɩlã) n gʋls yɩɩlã, a Jérôme Berney la a Valentin Villard, la a Stéphane Blok ne a Blaise Hofmann n gʋls yɩɩlã. [1] A Hugo Gargiulo [31] n naan n naan n maan filimã. A Bryn Walters n naan n wilg a sẽn na n maan to-to wã. Sẽn da yaa neb 6000 la b sẽn da maand yɩɩl wã sʋka, yɩɩl-tũudb (kẽng-tũusds, kom-tũuds-tũudu, kambã) [1] sẽn da yaa Caroline Meyer ne Céline Grandjean [2] sẽn da be zĩig sẽn tar zĩ-dãmb 20,000 pʋgẽ. [3] Ranz des Vaches yɩɩl ning b sẽn da maandã yaa armaillis piig la a yembr la b yɩɩl n yɩɩdã.

Yʋʋmd 2019 wã, b ra maanda yɩɩr ne rãamã sẽn yaa bẽedã sẽn maandẽ, tɩ b get-a ne kom-bõoneg a ye sẽn boond t'a "Julie". A sẽn sɩngã yaa wa a sã n wa tigim a rãamã. A Julie yaab-rãmba ra maanda karẽn-rãmb la b yũuda rãam rãam ne rãam-poak sẽn be zĩig ning b sẽn boond tɩ "kapite" wã. A yaab-rãmbã zãmsda a Julie bõn-naands nins sẽn wilgd tɩ sobg yaa bõn-naandgã, la b zãmsda a pagã bũmb nins sẽn wilgd t'a sẽn naan divẽ wã yaa sõma. A yãta logtoob a tãabã naoor wʋsgo, la a yãta tẽn-tẽngã neb sẽn yaa gãndb la Fête wã bãngdb. A Julie sẽn maand a sẽn tõe fãa wã kɩtame tɩ a sɩd lebg wa bõn-naandg dũni. A sẽn maand a yel-solemdã, a sẽn yãagd-a wã yaa bõn-naands sẽn yaa kãsenga. [26]

Sebtiise[edit | edit source]

  1. Apotheloz, Charles (1977). Histoire et Mythe de la Fete des Vignerons. Paudex: Editions de Fontainemore. p. 35.
  2. https://web.archive.org/web/20210508124846/https://www.fetedesvignerons.ch/en/about/the-fete/
  3. 3.0 3.1 https://web.archive.org/web/20210508124846/https://www.fetedesvignerons.ch/en/about/the-fete/
  4. https://www.confreriedesvignerons.ch/en/festivals/from-xviiie-to-our-days/1999-2/
  5. https://ich.unesco.org/fr/RL/la-fete-des-vignerons-de-vevey-01201
  6. https://web.archive.org/web/20181128070516/https://www.nationalgeographic.com/travel/features/best-trips-2019/#hbd-section-image-vevey-switzerland
  7. https://www.nytimes.com/interactive/2019/travel/places-to-visit.html
  8. https://www.theguardian.com/travel/ng-interactive/2019/jan/05/where-to-go-on-holiday-in-2019-the-hotlist
  9. https://www.confreriedesvignerons.ch/presentation/histoire/
  10. https://www.confreriedesvignerons.ch/presentation/histoire/
  11. 11.0 11.1 https://www.confreriedesvignerons.ch/en/presentation/history/
  12. Apotheloz, Charles (1977). Histoire et Mythe de la Fete des Vignerons. Paudex: Editions de Fontainemore. p. 23.
  13. 13.0 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 Apotheloz, Charles (1977). Histoire et Mythe de la Fete des Vignerons. Paudex: Editions de Fontainemore
  14. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1833-2/
  15. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1851-2/
  16. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1865-2/
  17. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1889-2/
  18. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1905-2/
  19. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1905-2/
  20. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1927-2/
  21. Fete des Vignerons Livret Officiel. Vevey: Jayet & Diebold. 1927.
  22. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1955-2/
  23. https://www.worldcat.org/oclc/715063142
  24. La Fete des Vignerons Vevey 1977, Livre Souvenir Officiel. Lausanne: Payot. 1977.
  25. https://www.confreriedesvignerons.ch/les-fetes/du-xviiie-a-nos-jours/1977-2/
  26. https://www.worldcat.org/oclc/1119703470

Ges-y me[edit | edit source]

Authority control databases
International
  • VIAF
National
  • Germany
  • United States
Other
  • Historical Dictionary of Switzerland
  • Theaterlexikon