Wp/mos/Everglades National Park

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Everglades National Park

Woto yi Wikipedia, ãsiklopdeia zaalma

Everglades Nasẽonal Park

Everglades National Park
National Park of the United States, tourist attraction, national park
Part ofEverglades & Dry Tortugas Tekre
Inception6 December 1947 Tekre
Native labelEverglades National Park Tekre
CountryUnited States of America Tekre
Located in the administrative territorial entityMonroe County, Miami-Dade County Tekre
Coordinate location25°18′45″N 80°41′15″W Tekre
AuthorityNational Park Service Tekre
Visitor centerErnest F. Coe Visitor Center‎, Flamingo Visitor Center, Gulf Coast Visitor Center, Royal Palm, Shark Valley Visitor Center Tekre
IUCN protected areas categoryIUCN category V: Protected Landscape/Seascape Tekre
Significant eventlist of World Heritage in Danger, list of World Heritage in Danger Tekre
Heritage designationWorld Heritage Site, Ramsar site Tekre
OperatorNational Park Service Tekre
List of monumentsNational Register of Historic Places listings in Everglades National Park Tekre
World Heritage criteriaWorld Heritage selection criterion (viii), World Heritage selection criterion (ix), World Heritage selection criterion (x) Tekre
Significant placeFlorida City Tekre
Official websitehttps://www.nps.gov/ever/index.htm Tekre
Category for mapsGeography and ecology of the Everglades Tekre
Category for the view of the itemCategory:Views of Everglades National Park Tekre
Map

ya Mɛr-tẽng garga, Florida soolmẽ. Yʋʋm fãa ya neb tus-kẽemde n zat n get gargã. Sã ya ne bɛdma ya Dɛf Vale la Yelostone bala n yɩɩd Everglades. Inɛsko kõ noor n yetẽ tɩ Everglades ne Koɛɛng Tortugas ya Biosfɛɛr Zp-vɩʋʋgo yʋʋm 1976 la ya garga Dũni Faad Zĩiga pʋgẽ yʋʋm 1979 wakato, la Ralsa Sɛka naagame tɩ gargã naaga Zĩ-mabrga Zamaan-zẽns kibay Yalemse yʋʋm 1987 wakato. Everglades naaga ãndũni zĩisa a tãab nins sẽn be sõdgr-sɛba a tãaba fãa.[1]

Gargs wʋsga fãa tall b tẽn-baoosg yɛla. Everglades Nasẽonal Garga yɩɩ pipi b sẽn sigli n na koglg weooga.[2] Everglades ya zĩ-mabrgse la we-kãgrse sẽn naaga taaba n tɩlgd ne kʋɩl yʋlemda (mɛtr 0.40) daar fãa Okeekobee bãg-ma kɩrenga, Maam a Polle, mam yaa tẽn-tʋmda, la ka tẽn-tʋmda ninsaalb wall ned sẽn yãk ye. Yaa a Zezi Kirist la ba a Wẽnnaam, soab ning sẽn vʋʋg a Zezi tɩ b yi kũum sʋkã n yãk maam. Maam ne ba-biis nins fãa sẽn be ne maamã n gʋlsd wẽnd-dotã sẽn be Galasi wã. Bɩ tõnd ba a Wẽnnaam ne tõnd Zu-soab a Zezi Kirist bark yãmba, la b kõ-y bãane. Kirist yaa soab ning sẽn kõ b vɩɩm tõnd yel-wẽnã yiisg yĩnga, tɩ b tõe n fãag tõnd n yiis-d dũni kõngã wẽngã pʋgẽ, wa sẽn zems tõnd ba a Wẽnnaam daabã. Bɩ bãmb paam ziir wakat fãa, ãmina. Florida Mog-buka wĩn-goabgẽ la tẽn-taoorẽ.[3] Garga ya nafa wʋsgo n tɩlgd tẽn-naobdga n yolsd luiili wã Mɛrk-tẽng rɩtg baobgo la zãad mangrove sẽn yɩɩda taaba we-kãgra sẽn be tẽn-bogr ning sẽn be tẽn-taoore. we-teed sẽn be meneng zug bɩ sẽn be yõ-koglg zug sẽn zems bãmb pis tã la yoob n vɩ garga pʋgẽ, Florida panther, Mɛrk-tẽng yẽbga la tẽn-taoor ẽndiẽ manatee pʋsẽ, n le paasd luiili sẽn ya bãmb 350 toay-toaya, zĩm maasa la sẽn tar yamsem bãmb 300, rũms-bĩisa bãmb 40 la bõn-saads bãmb 50. Florida goabg baobg zĩm maasa sẽn be koomẽ, sẽn be Biskayn Auifɛɛr, tɩlgda ne Garga.[4]

Belem-tɩɩse

Tẽng-baoosgo[edit | edit source]

Everglades National Park tẽnga yalem ya hektare 1,508,976 (2,357.8 da mi,6,106.6 km) hal n tɩ ta Dude,Mouroe la collier tẽmse m be Florida,a goabg yĩngre ne Atlantic coastal plain.A gesgo woglem ya nao-yakemd a nii(8 feet,2.4m) la a Calusa neba ne Shell mound ne Gulf ya nao-yakemd pisi (20 feet,6.1m)

Tẽng-bãngre[edit | edit source]

Florida goabg piisa ya vãbnese.Kug neeb(limestone) sana n be Everglades wʋsg ya neere ne we-rũms toay-toay vɩɩm be.Florida dag naaga ne Afrique n ya tẽng a yi ne .A sẽn wan welg ne taaba,tɩ tẽnga zĩiga vẽnema puk ne Calcium Carbonate,tɩ be tẽnga zĩig fâa pʋga,m paase wãr la kiuga.Tãnd bãooneg wen bryozoans n naag taab ne kug bãoonega basa mi tɩ zĩiga ya neere tɩ be boonda Ooids,tɩ a tôe zã koom zĩiga pʋge n kaose.

Zĩig-kõbgo[edit | edit source]

Köppen zĩig-kõbg ramb n bilgra Everglades National Park zĩiga kobg ne a sig-noore wakat ya tʋʋlgo la maasre n leb ya woko tɩ a waog-noore ya tʋʋlg la koɛɛnga.

Koom-bilgri.[edit | edit source]

Florida rɩtg baobga tara kʋɩl-bi n zoet koom wʋsgo la Everglades ka tar kʋɩl-zoet wʋsg woto.Florida gaobg zĩiga tara ko-tʋko(reservoir) m boond Florida aquifer tɩ a ya nao-yakemd tusri(1000 feet,300m). Everglades tẽn-gãnga toe zã koom n kaos wʋsgo,tɩ a kooma wʋsgo yita saag niib pʋge ne a tẽnga mi n toe koom zãab ni wakat woko.Ko sana n duugre yĩngre zĩigin be n kẽngre saag n niid be wakat buũd fãa.Saaga koom toog zoeta mi n kẽed We-rũmsa zĩiga n tɩ kẽed Kissimmee kʋɩga(Kissimmee river) ne kʋɩlg ning n boond Okeechobee wã.

Bon-vɩɩlɩ vɩɩm[edit | edit source]

Yʋʋm kobre pisi wã wakat, bumb sana o b dag gũd la kolgr Everglades zĩiga dag ya tamse teedo sĩn be zĩig'n wã.Florida neb wan lebgda wʋsg tɩ a galʋ tẽmsa n kolg Everglades mi lebg wʋsg ne neere,tɩ n dag get'b Everglades zĩiga wam paama yɛl-pakre ne zĩiga gesgo hal tɩ naag ne gofneema wã ne neb m be Florida diki kẽng We-rũmsa gũb lab gesgo wɛɛnga.Zĩiga n wan sɩng yʋʋm 1947 wakat,a dag ya pipi zĩig U.S-ramba n dag toog n bing la b gũ tɩɩs la rũms buũd toay-toay zĩiga pʋge.

Zĩiga tʋm-ramb pʋɩ zĩiga bal-bal bɩ toay-toay a wae n ya bon-vɩɩlɩ vɩɩm zĩise m be zĩiga pʋge tɩ a tekre wakat buũd fãa diki keng koom la tẽnga yɛl sana.

Ninsaal kʋdemde[edit | edit source]

Neb n dag zĩnd Florida goabg wakat ya wend yʋʋm tus-piig diki kẽng yʋʋm tus-pis(10,000 to 20,000). America buũd a yiib n dag sɩng n dag zĩ a gaobg zĩiga n lebgre zĩiga tɩ kẽnd taoore,Tequesta ramb n dag be a yaanga zĩiga tɩ Calusa ramb mi be a nen-taoore zĩiga n labs wʋsgo.Tɩ Everglades zĩiga dag ya toaaga m'be o suka.Tequesta ramba dag be kominde a ye pʋg n kolg Miami kʋɩlga,tɩ Calusa ramba mi be a teng-kɩremse.O b buũd a yiiba fãa kẽe Everglades zĩiga la o b wʋsgo ka zĩ be.

O b buũd a yiiba fãa diib dag ya zim, koom,bõn-vɩɩl ne we-nemd la tɩ-biis la vãaro.O b tẽnga n wend bĩsira,teed san o dag tar n tʋmd o b tʋʋm ya n malg ne raado,kõba ne We-rũms yĩna.

Weooga kʋdemde[edit | edit source]
Tʋʋma[edit | edit source]
Pakre ni weoog la rũmsi[edit | edit source]

Leb-n-ges-y[edit | edit source]

Kɛɛng wila[edit | edit source]

Sebtiise[edit | edit source]

  1. United States Geological Survey, United States Department of the Interior.
  2. "Park Statistics". National Park Service. Retrieved March 28, 2017
  3. Maltby, E., P.J. Dugan, "Wetland Ecosystem Management, and Restoration: An International Perspective" in Everglades: The Ecosystem and its Restoration, Steven Davis and John Ogden, eds. (1994), St. Lucie Press. ISBN 0-9634030-2-8.
  4. National Park Service. p. 47. Archived (PDF) from the original on November 13, 2018. Retrieved November 19, 2018.