Wp/mos/Castell

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Castell
Human Towers (Castells)
tradition
Subclass ofhuman tower, physical exercise Tekre
Motto textForça, equilibri, valor i seny Tekre
Country of originCatalonia Tekre
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00364, https://ich.unesco.org/fr/RL/00364, https://ich.unesco.org/es/RL/00364 Tekre
Practiced bycasteller Tekre

Castel (Catalan: [kəsˈteʎ]: sẽn yaa sɩd tɩ yaa roog) yaa bur sẽn da yaa ninsaal sẽn me n maan tɩ b maan kibsã Katalõni wã (Spaañ), la masã, b leb n be Katalõniya tẽn-bɛdã, Balear tẽn-bɛdgã la Valensi soolmẽ.

Kibis-kãensã sasa, kol-kol-kol-kall-kall dãmb (b sẽn maand tãnsãb) baooda n na n me tãnsã gãag n yaool n sãam-a. Yʋʋmd 2010 noob kiuug rasem 16 wã, UNESCO wilgame tɩ b raaga tẽn-bilã tɩ b be ãdem-biisã sẽn paam b sẽn pa tõe n bãng n bãng n yã wã meeb-rãmba sʋka. [1]

Sɩnga[edit | edit source]

Baa ne a sẽn sigl a Algemesí Muixeranga sẽn yaa a pipi wã sẽn be Valensi wã, a Katalõni wã pʋgẽ, a sẽn boond tɩ Castellsã siglgã sɩngame ne ball dels Valencians (Valencian dance) sẽn be Valls[2] tẽngẽ wã, sẽn be Tarragona tẽng sɛɛgẽ, sẽn deng n be yʋʋmd 1712 wã.[3] Yʋʋm kobs 18 soabã pʋgẽ, b kẽnga tẽn-kãens pʋsẽ, n tɩ kẽed tẽns a taab sẽn be be tẽn-kãng pʋgẽ, tɩ rẽ sʋka Vilafranca del Penedès la Tarragona. La yʋʋm 50 sẽn looge, yaa Catalonia soolmã neb wʋsg n da sɩng gãag-b ye. [4] Sẽn sɩng ne yʋʋm 1960 wã la 1970 wã, nebã ra pa tar ratem ne kasɛtbã ye. Yʋʋm 1980 wã pʋgẽ, pagb sẽn kẽed ne pagbã sẽn da yaa rao-rãmbã balã sẽn kẽed n kẽed ne tẽn-tẽnsã, kɩtame tɩ b lebg tẽn-tẽnsã sẽn yaa sãnem yʋʋmdã. B yeelame tɩ pagb sẽn be be be wã kɩtame tɩ b me maan tẽn-tẽn-kãsems sẽn yaa gãnd la pãng n yɩɩd, n tõog n me b tẽn-tẽng sẽn tar sobd a 9 la 10 sẽn da pa tõe n maan n maan ye.[5]

Baa ne sẽn da yaa Katalooni wã, Valensi wã ballã sɩngame n get ninsaal gãndg sẽn yaa kãsenga me me me me yelle, b sẽn wa n yaa nin-buiidã taoor dãmb sẽn yaa tũudum la b sẽn yaa wẽnsã me ket n ket n maanda b sẽn da nongã: Muixeranga wã, sẽn be Valencian tẽngã Algemesí wã, la zĩis a taab sẽn be Valencian tẽnga la Catalonia, b sẽn boond tɩ moixiganga wã.

Yʋʋmd 2015 soabã pʋgẽ, Coordinadora de Colles Castelleres de Catalunya wã ra tigim tigims 99, sẽn tar a Castellers de Vilafranca la Minyons de Terrassa, sẽn tõog n me ninsaal gãag sẽn yɩɩdã hal tɩ ta rũndã, "4 de 10" (rɩt 10 neb sẽn tar a naasã ne a naasã).

B maana yɩɩr ne Katalõnd nebã la b yɩɩrã, la b maana yɩɩr n sɩng yʋʋmd 1992 wã, Barcelone wã Olimpiadã.

B sẽn da boond tɩ Castell wã[edit | edit source]

A 8 tãns ne a gãag la a gãag (Colla Jove Xiquets de Tarragona, 2019)

Katalan ne a kastilã gomdã võor yaa: gãdga, la a maana yaa ninsaal pukre. [6]

B getame tɩ b na n tõogame, b sã n wa tigim la b yiis-a tɩ b yaool n maan a taab n pʋɩ. B sã n wa tigim-bã, b na n paama b zĩigẽ, la b na n zẽka b nug n kõ-a. La a sẽn wa n be wã, a sẽn na n wa n wa n na n wa paam n paam n paam tɩ b fãa paam n pa beẽ wã, a na n waa n kẽe a sẽn beẽ wã.

Sẽn pa lebgd neb nins sẽn dʋʋgd n na n maan tãagã, b segd n maana neb a taab n na n kɩt tɩ b lebg pinya, wall sẽn yaa gãagã tẽngr n na n sõng tɩ b tõog n tall pãng wʋsgo. Pinya wã neb (b sẽn yaa rapã) [7] me yaa "sũum zĩm" sã n wa lʋɩ, tɩ nebã sã n wa wa lʋɩ yĩngr-tẽnsã, b pa tõe n wa lʋɩ ye. Yaa pa makre tɩ b sã n pa maan zab ne taaba, b sã n wa maan b sẽn tõe n sõng b taabã, b tõe n sõng-b lame.

B maana kasɛtl-rãmbã zĩis a yiibu. Pipi, b lugla pinya wã, sẽn yaa roogã yẽgre. Neb nins sẽn be tãnsã sẽn be to-to wã sẽn be to - to wã sẽn yaa kãseng n yɩɩdã kẽnda zĩig ning b sẽn tõe n yi n kẽng to-to zĩigã pʋgẽ wã. B maanda woto bilf-bilf la gũusdẽ [8], la b sẽn wa n baas n naan maan bũmb ning sẽn pʋgdã, b sã n wa maan bũmb ning n na n sõng-b tɩ b tõog n tõog n me b yẽbgrã, b bãngdame tɩ b yẽbgã yaa kãn-kãe. Rẽ poore, b sẽn wa n wilg nebã tɩ b segd n kẽng taoor wã, b sɩngame n yɩɩl Toc de Castells mizikã, tɩ nebã sẽn da be tigsgã sasa wã ra yɛɛsd n pa wʋmd ye. B maana gãagã sẽn be yĩngri wã tao-tao, n na n tõog n maan bũmb sẽn na yɩl n tõog n bas tɩ gãagã gãagã pãng lebg kãsenga. B sẽn wa n sãam kasɛtɛllã, neb wʋsg sẽn da kelgd-a wã, yaa bũmb ning sẽn kɩt tɩ b ra maand yɩɩg n yɩɩd bũmb fãa.

Castel tõe n yɩɩ a aixecat per sota ("b sẽn zẽkd-a n yi tẽngrã"). La b pa segd n maan bũmb ning sẽn be tẽng zug ye, n yaool n paas taab n paas b yĩngri. B getame tɩ yaa tɩlae tɩ b modg wʋsg, b tõog n maan b sẽn tõe fãa, la b paam pãng wʋsgo.

D sẽn na n yeelg to-to wã[edit | edit source]

Naoor wʋsgo, Castellers paka fut sẽn yaa pemse, b bĩngd waare (faixa), b b bẽnga (mocador), la b b bĩnd sẽn tar kolor sẽn yaa a colla wã sẽn yaa a soaba, tɩ b get b tigimsã bãndã. Wala makre, Castellers de Barcelona wã me paka fu-rɩt-miuug la a Vilafranca wã me paka fut-rɩta.

B sẽn tarã, b sẽn tarã yaa b sẽn tar-b to-to wã. A yaa bũmb sẽn wilgd tɩ nebã fãa ra segd n maana bũmb a to. B tẽedame tɩ b gãda bãagã n sõngd-a, la b zãada a taab sẽn be b tigimsã pʋgẽ n na n yɩ b nus n na n gãd b nao wã. B sẽn da yãkd a to wã, a sẽn da yãk a to wã la a sẽn yãk a toã to-to wã, yaa bũmb ning sẽn kɩt tɩ b tõe n maan to-to. Bãagã kaoosd n ta m 1, 5 n ta m 12, la yaa bilf ne sẽn be gãagã sẽn be be gãagẽ wã. Sẽn maand-b yɩɩl wʋsg yaa b sẽn na n maan tɩ b sã n wa wa wa n wa n wa wa n paasd b taabã bãagã, b na n yɩɩg n wa n maan tɩ nebã ra mi-b n pa le tar-b ye.

Ro-bɛd a tãabo sẽn be Reus wã, b sẽn da tar fu-vɩɩs ne fut sẽn yaa pemse, la b sẽn da pakd b sẽbgã n sõngd-b tɩ b gãd b nusã.

Dɩtaarã[edit | edit source]

B tõe n maana a Castellers ne a sẽn tar taab n paas a sẽn tar to-to wã. A sẽn tar-a to-to n yɩɩd yaa nin-sakd la piig n be be. A Castellers sẽn da boond tɩ "Força, equilibri, valor i seny" (tõnd pãng, zems-n-taar, raood la yam-sõngo) [1] B sẽn gʋls gom-biis ning yaa: "Bãmb sẽn yaa nin-buiidã la b sẽn maand yɩɩl to-to wã".

  • Tõnd: Naoor wʋsgo, burã zug sẽn be roogã zugẽ wã yaa gãn-kãsemse, tɩ sã n yaa b sẽn be yĩngri wã, b sã n yaa sõor sẽn yaa bilf la b yaa nin-tɩrsã, b segd n ket n yaa kãnsẽ. Pipi bur-yũudb ra yaa kom-bɩɩs sẽn da mi n zãad zɩɩm wʋsgo, la b ra maand b sẽn tõe fãa.
  • Paasgo: Sẽn na yɩl n sõng neb nins sẽn be b yĩngrã, la b teeg neb nins sẽn yaa tẽngrã, b segd n tall paasgo la b kɩs sɩd wʋsgo.
  • Kʋʋsem: Yaa bũmb sẽn tar yõod wʋsg ne gãd-n-doogã rãmb, sẽn yɩɩd fãa kambã sẽn yaa gãd-no-kãnga.
  • Sagl-sõng: Sẽn na yɩl n tõog n zãms nebã Biiblã n tõog n maan b tʋʋmdã, yaa tɩlae tɩ b maan b mens sõma. Ned sã n maan yel-wẽn-kãsenga, a tõe n kɩtame tɩ b gãe.

Siglgã taoor lʋɩtb sull[edit | edit source]

Bõn-naandsã yaa wʋsgo, kasɛtllã me sã n wa beẽ. La wa buud fãa sẽn yaa ne nin-buiidã, b tara ko-te-rãmb sẽn be beẽ wã, tɩ ned sã n wa rat n paam sõngr tao-tao. [9] Ned sã n wa lʋɩ a gãagẽ, a sãame n kiid a yiib-n-soabã. Yʋʋmd 2006 zu-loeoog rasem 23 wã, Mataró, ro-bɩ-biig sẽn da yaa gãd-kaagã lʋɩta gãdgã pʋgẽ n ki.[10] Rẽ kɩtame tɩ b yeel tɩ b ra segd n maana bi-bõoneg kamb nins fãa sẽn da be roogẽ wã. Sẽn deng rẽ, ned sẽn da wa n be beẽ wã kũum yɩɩ yʋʋmd 1983 Torredembarra. [11] B gʋlsa kũum a naasã pʋgẽ bal a naasã. Sẽn sɩng ne b sẽn yiis kasɛtã, pa be neb sẽn paam b yĩns kibsã ye. [12]

Sõng sẽn yaa sõma[edit | edit source]

Kẽer sẽn yaa bĩngd[edit | edit source]

Casteller sẽn be Tarragona

B sẽn boond tɩ kasɛtã, b gomda neb nins sẽn be gãagã pʋga, b sẽn boond tɩ gãagã, la b sẽn boond-b tɩ gãagdã pʋga, la b gomda sẽn na yɩl n wilg b sẽn tõe n maan bũmb ning n sõng-b tɩ b tõog n maan bũmb ninsã. B sẽn tar-b n be be wã, b tõe n dɩka b mens n dɩka a to.

B sẽn boond tɩ "tall" wã neb sõor sẽn wilgd neb sõor ning b sẽn na n tall n tɩ wilg tɩ b yaa neb sẽn yaa to-to:

  • Pilar ("tõnd") yaa ned a yembr ne level a yembr
  • Torre ("torã"): ned a yiib n na n zĩnd n paas n paas n na n paam n paam n deeg b koe-moonegã
  • Tres : neb a tãabo n na n paam n paas n paas
  • Quatre : neb a naas n na n paam n paas n paas
  • Cinc : neb a nu ne level a yembr (la woto)

Bãngr-goam nins sẽn tar neb a naas n yɩɩd n be level a yembr pʋgẽ wã yaa gãndb sẽn yaa toor-toorã. Wala makre, cincã zut pa piis-biis ye; b sã n get a cincã, b sõorã yaa tres la torre sẽn naag taab (3 + 2 = 5), tɩ level fãa yaa digd a nii n tõe n yã a zugu.

Dɩlla b sẽn naan-b to-to wã sõor yaa:

  • Sis : a yoob sẽn yaa kãseng n yɩɩd
  • Set : a yopoe wã sẽn be zĩig ningã
  • Vuit : a nii sẽn be zĩig ning
  • Nou : a nu n ta
  • Deu : a goma sẽn be zĩig ningã

Wala makre, tres de ocho (b sẽn pa sõsd ne 3d8) rat n yeelame tɩ roogã yaa neb a tãabo n be level a yembr pʋgẽ, la a nii yaa level a yembr. Yaa pipi 5 wã bal n na n paam neb a tãabo.  (Bãng-y tɩ b getame tɩ b sẽn boond tɩ pom de daltã yaa tãens nins sẽn be sorã.) 

Sẽn yaa kãseng wʋsg la neb sẽn yaa bilf n be zĩig fãa zugã segd n paama sõngr sẽn yɩɩd sẽn be tẽng zug bɩ tẽng zug. B wae n wilga b sẽn boond tɩ bãnã to-to wã tɩ b yaa b baasg dãmba. B tũnugda ne sor a tãab n yɩɩd:

  • Pinya ("piin kogl/ bulk"): yaa tẽng zug tẽng sẽn yaa neb koabg sẽn yaa koabg n yaa neb koaba. Bãngr-goam wʋsg tara bõn-kãng, tɩ kɩt tɩ b pa gomd a yʋʋrã yell ye. La sã n wa yɩ to-kãseng tɩ b pa maan tãn-kãnga, b yetame tɩ yaa "tẽn-sõngo". Katalan kʋdemdã pʋgẽ, gom-biig a ye me be n be n boond tɩ "fer pinya", sẽn yit kasɛtẽ wã pʋgẽ. B sẽn lebg tɩ "paag n maan" yaa gom-biis nins sẽn gomd gom-bi-kãnga pʋgẽ wã, pa kastilã rãmb bal n get-a ye, la yaa Katalõni nebã fãa. Sẽn na yɩl n yɩ pinya wã ned pa segd n yɩ gãd-rãmb sẽn tar minim ye. Ned ning fãa tõe n lebga a sẽn be zĩigã. Woto, "fer pinya" makda taab ne taab n na n tõog n maan bũmb bɩ tʋʋmd a ye.
  • Fõllã (fõllã) yaa b sẽn naan naan n naan n naan tɩ b naan n naan yɩ b sẽn naan n naan wa b sẽn naan wa b naan n maan n naan wa sẽn naan n maan tɩ b naan wa b na n maan n kõ b sẽn na n paam n paam n kõ b rãmbã. B ra tara pãng n paas b sẽn da tarã. A sã n da tũnug ne-a, a leb n gomda a yell wakat fãa.
  • Manilles ("manils"/"handcuffs"): yaa tãens-n-soabg sẽn be a yiib-n-segr tãns-soabgã zug n be. B wae n tũnugda ne manilã sẽn tar pãng wʋsgo (saas a nu bɩ piig). A sã n da tũnug ne-a, a leb n gomda a yell wakat fãa.
  • B sã n meẽ gãnd kãsẽ-kãsẽ, n dat n paas b sẽn pa tar gãndã, b gomda rẽ me yelle, wala torre de 9 sense manilles (tore de 9 sans manilles), sẽn tõe n bool tɩ torre de 9 amb folre (tore a 9 ne gãndã rat n yeelame tɩ yaa gãndã la a 9 manilles bal)

B sẽn yeel tɩ amb l'agulla ("ne sobg") rat n yeelame tɩ yaa ned a yembr bal n be gãagã pʋgẽ. B sã n wa na n sãam b gãagã, b segd n kɩtame tɩ b gãag-a hal tɩ b gãaga a sẽn be be wã.

B sẽn boond tɩ "tẽn-tẽn-tɩrs" wã yaa:

  • axecat per sota ("b sẽn zẽkd-a n yi tẽngẽ wã"), tɩ b pa yikd Castellã n yi tẽng n tãag yĩngri ye, la b yikd-a-la n yikd-b n kẽng tẽng zug n tɩ kẽed ne Castellers.
  • n kẽnd (camant), tɩ castell (yaa sẽn yaa pilgrim) ne a pinya sã n beẽ wã kẽnd bilf-bilf tẽngã zugu. Naoor wʋsgo, b maanda woto n wa kẽed zĩig ning b sẽn maand bũmbã sɩngrẽ.

A Castell sẽn boond tɩ Castellã wã yɛl a taab wilgda bũmb ning sẽn maan tɩ b tõog n tõog n maneg roogã. B tũnugda ne gom-biis a naasã:

  • Descarregat: b sẽn naan n kɩt tɩ b gãneg-a n ta a zug n maan a Aleta wã, b tõog n sãama a gãagã
  • Carregat: b sẽn naan n naan n tɩ ta a zugã, b sã n wa n demond-a, a lʋɩta.
  • Intent: b sã n wa n wa n dɩka b sẽn na n maan bũmb ningã, b na n lʋɩɩse
  • Intent desmuntat: b pa tõog n kɩt tɩ b kʋ kʋ kʋɩlgã n ta a zug ye, la b sãama kʋɩlgã sõma (tõnd sẽn yã tɩ kʋɩlgã pa tar pãnga, la a tõe n lʋɩtame)

Mak-sõma[edit | edit source]

  • Pilar de sis: ned a yembr sẽn be tãb-biis a yoob pʋgẽ. Sã n pa gomd bũmb a to yell ye, rẽ rat n yeelame tɩ b ra tara tãn-kãnga sẽn yaa a tẽng zug n boond tɩ pinya (b sẽn da maand to-to wã) la b ra tõog n yiis-a (b sẽn yiis-a wã).
  • Torre de nou[[13]: neb a yiib sẽn be gãag sẽn tar sobd a nii pʋgẽ
  • Cinc de nou amb folre[[14]: neb a nu sẽn be level a yembr pʋgẽ, sẽn tar a nu n be tower pʋgẽ, la b meega a yiib-n-soabã n zĩnd a pinya zug.
  • Quatre de nou amb agulla[15]: neb a naasã fãa zug n be tãens a naasã pʋgẽ, ne agulla sẽn be b pʋgẽ.
  • Quatre de nou net[16]: neb a naasã fãa zug neb a naase, la b pa tar gãn-doog ye.
  • Tres de deu amb folre i manilles[17]: neb a tãabo sẽn be gãag sẽn tar pʋ-yend a ye pʋgẽ.
  • Quatre de deu amb folre i manilles: neb a naas n na n paam n paas b sẽn tõe n paam n sõng b karen-biisã to-to wã. A Minyons de Terrassa sull n maan tʋʋm-kãnga yʋʋmd 2015 yʋʋm-rɩt kiuugã pʋgẽ.[18][19]

Kʋng-n-taase la a to-to-to-bãmb[edit | edit source]

  • Cap de colla ("tĩnd taoor soaba"): Yaa sull fãa taoor soaba, sẽn yãkd a sẽn na n maan to-to wã, la sẽn na n wilg tɩ b tõe n maan to wã sigr n sɩng n naan maan to-kãsengã. A sẽn yaa taoor soaba, a na n paama a taab sõngre.
  • Cap de pinya ("tõnd taoor soaba") yaa sull taoor dãmb sõngda, sẽn get b sẽn na n yãk zĩ-bʋs a pinya wã yelle, n get tɩ b rɩk pãng sẽn zems n kõ a castell wã. B sẽn na n tall b sẽn na n zãad b mens ne b tẽedbã, b na n kɩtame tɩ b paam n dɩka b mens n kẽng tẽn-zẽmsẽ.
  • Tronc ("tõog"): Yaa gãnd ning sẽn be gãndã zug n be be.
  • Baix ("tõnd"): gãndã sẽn be tẽnga, gãndã kolond a yembr zug n deeg a zug a yiib soabã. A yaa bilf la a yaa kãsenga.
  • Segon ("b yiib soaba"): Yaa gãd-n-soadb a yembr sẽn be bã-kãnga ba-zõodã zut n maand gãdgã pʋga a yiib-n-sʋka. Woto me, b boond tɩ tãensã, tãensã la tãensã ("tũus-n-soabg, naas-n-seẽnd, nu-vẽnd, yoob-n-siiga, la a yopoe soabã") sẽn be tãensã pʋga. Sẽn yaa to-to tɩ pom de dalt wã yaa gãag a tãabã, la a Zeova pa yãg a gãag a to sẽn yɩɩd gãag a ye ye ye.
  • Agulla ("agul", sẽn pa segd n dig ne agulla sẽn togsã sẽn be yĩngrã): Gʋlsd sẽn be bã-n-soaba taoor la a neng n get a bã-n na-soaba, n gãd a segondã nao wã n kõt a pinya wã nebã bãngre la wilg-m-menga.
  • Contrafort ("bõonegã"): b sẽn pa tõe n maan bũmb n sõng ned t'a pa le tõe n maan a sẽn datã.
  • Crossa ("kruk"): sẽn pid ne basse wã sʋka, la b gãd b nus b ba-biisã zutã. Naoor wʋsgo, b yaa bilf la b yaa gãn-tɩrsã.
  • Mans ("yẽn"): yaa ned sẽn be a gãagã poorẽ n deeg a gãagdã gãagã.
  • Venti ("vãnã"): yaa sẽn be bas-biis a yiibã sʋka, la sẽn be b yiibã zugẽ wã.
  • Lateral: A bee ned a yembr poorẽ n sigd a yiib-n-soabã nao a yembr poorẽ.
  • Cordó ("kordon"): Pinya wã sẽn yaa bĩngr a yembr fãa. Sẽn yaa n be n be ne a gãagã yaa a primer cordó wã, la sẽn be a poorẽ wã yaa a segon cordó wã. B sẽn boond tɩ tãnsã rãmbã b sẽn boond tɩ bãnd-rãmbã yaa ned ning b sẽn be poorẽ wã la b sẽn boond b tãnsã sõor n wilgdẽ tɩ b yaa bãnd-roogã. Wala makre, ned ning sẽn be pipi nin-buiidã poorẽ wã yaa segones mans; ned kãng poorẽ wã yaa terceres mans, la b sẽn yeele.
  • Tap ("stopper"): b sẽn kẽesd b mens n ningd b nugẽ wã n pids b nugẽ-gãongã, n kɩtd tɩ b nugẽgã lebg kãenkãe.
  • Pom de dalt ("sull ning sẽn be n yɩɩd"): Yaa castellã tãabã sẽn be n yɩɩd tãabã: dosos, aixecador, la enxaneta.
  • Canalla ("bi-bɩɩsã"): Yaa neb nins sẽn yaa castellã taoor dãmb n be wã. B yaa kom-bɩɩse, la b tõe n yɩɩ pagb me.
  • Dosos ("dãmbã"): Yaa neb a yiib sẽn be be zĩig ning ning a aisecador sẽn deegd-b la a sẽn pakd-b ne a enxaneta wã. Neb nins sẽn maand gãd-kãense yaa kom-bɩɩse.
  • aixecador ("kẽngd") bɩ acotxador ("kãn-kãn-ko": Ned ning sẽn gãd a nao a yembr n gãd a dosã fãa zugu, n gãd-a ne taab n kɩt tɩ enxaneta ning sẽn be aixecaderã zugã paam platform sẽn yaa sõma. Sẽn yɩɩd fãa, yaa bi-bɩɩga.
  • Enxaneta ("rɩt-soab"): Yaa roog sẽn yaa kãseng n yɩɩd fãa, yaa biig. A sẽn zẽk a nug n maan bũmb sẽn boond t'a aleta wã, wilgdame tɩ b zoe n maana a kasɛtlã.

Katalõni wã sẽn be Valls wã, b sẽn get bũmb ning sẽn be ninsaal pukrã pʋgẽ wã[edit | edit source]

A Valls, Món Casteller. B maanda "Band-rãmbã sẽn be Burã" yãkrã. B maana tʋʋm kãnga n na n yɩ zĩig ning b sẽn na n wilg ninsaal sẽn be tẽng zug wã, n na n wilg b sẽn paam-b to-to. [20]

Colles castelleres[edit | edit source]

Katalooni la tẽns nins b sẽn gomd Katalooni wã[edit | edit source]

  • Xiquets de Tarragona [ca]
  • Passadors de Sant Adrià del Besòs
  • Capgrossos de Mataró [ca]
  • Castellers de Vilafranca
  • Castellers de la Vila de Gràcia
  • Colla Joves Xiquets de Valls [ca]
  • Colla Vella dels Xiquets de Valls [ca]
  • Minyons de Terrassa
  • Castellers de les Gavarres [ca]
  • Castellers de Sabadell [ca]
  • Bordegassos de Vilanova [ca]
  • Castellers de Caldes de Montbui [ca]
  • Castellers d'Esplugues [ca]
  • Castellers de Sants [ca]
  • Castellers de Barcelona
  • Angelets del Vallespir [ca]
  • Castellers de les Roquetes [ca]
  • Castellers de Lleida [ca]
  • Brivalls de Cornudella [ca]
  • Castellers de Poble Sec [ca]
  • Salats de Súria [ca]
  • Castellers de Mollet [ca]
  • Colla Castellera Jove de Barcelona [ca]
  • Nois de la Torre [ca]
  • Colla Jove de l'Hospitalet [ca]
  • Colla Castellera Nyerros de la Plana [ca]
  • Marrecs de Salt
  • Margeners de Guissona [ca]
  • Xiquets de Serrallo [ca]
  • Colla Castellera de Sant Pere i Sant Pau [ca]
  • Tirallongues de Manresa [ca]
  • Castellers de Cornellà [ca]
  • Castellers de Sant Feliu [ca]
  • Colla Castellera Xiquets d'Alcover [ca]
  • Colla Jove Xiquets de Tarragona [ca]
  • Castellers de Rubí [ca]
  • Castellers de Castelldefels [ca]
  • Torraires de Montblanc [ca]
  • Castellers d'Altafulla [ca]
  • Colla Jove Xiquets de Vilafranca [ca]
  • Nens del Vendrell [ca]
  • Moixiganguers d'Igualada [ca]
  • Castellers de Sant Cugat [ca]
  • Sagals d'Osona [ca]
  • Margeners de Guissona [ca]
  • Matossers de Molins de Rei [ca]
  • Castellers de Santa Coloma [ca]
  • Colla Castellera de Figueres [ca]
  • Castellers de la Sagrada Família [ca]
  • Castellers de Terrassa [ca]
  • Colla Jove de Castellers de Sitges [ca]
  • Castellers de l'Alt Maresme [ca]
  • Castellers de Cerdanyola [ca]
  • Minyons de l'Arboç
  • Castellers de Badalona [ca]
  • Castellers del Riberal [ca]
  • Castellers d'Esparreguera [ca]
  • Xics de Granollers [ca]
  • Al.lots de Llevant [ca]
  • Castellers de Solsona [ca]
  • Castellers de Caldes [ca]
  • Castellers de Berga
  • Castellers de Mallorca [ca]
  • Xiquets de Reus [ca]
  • Castellers de Viladecans [ca]
  • Castellers de Sarrià
  • Ses Talaies de Formentera [ca]
  • Vailets de Gelida [ca]
  • Xerrics d'Olot [ca]
  • Xicots de Vilafranca [ca]
  • Castellers d'Andorra [ca] (Andorra)
  • Castellers de Gavà [ca]
  • Carallots de Sant Vicenç dels Horts [ca]

Colles castelleres universitàries (koɛɛg sẽn yaa kollege kasɛtɛɛrã)[edit | edit source]

  • Arreplegats de la Zona Universitària (Barcelona)
  • Bergants del Campus de Terrassa (Terrassa)
  • Emboirats de la UVIC (Vic)
  • Engrescats de la URL (Barcelona)
  • Ganàpies de la UAB (Cerdanyola del Vallès)
  • Grillats del CBL (Castelldefels)
  • Llunàtics de la UPC de Vilanova
  • Marracos de la UdL (Lleida)
  • Passerells del Tecnocampus (Mataró)
  • Pataquers de la URV (Camp de Tarragona)
  • Penjats del Campus Manresa (Manresa)
  • Trempats de la UPF (Barcelona)
  • Xoriguers de la UdG (Girona)

Colles exteriors (ka be Katalan-gomdã pʋga)[edit | edit source]

  • Xiquets de Hanghzou (2016)
    Castellers de Sydney, (Sydney, Australia)
  • Castellers de Berlin, (Berlin, Germany)
  • Xiquets Copenhagen (Copenhagen, Denmark)
  • Castellers de París [ca] (Paris, France)
  • Castellers of London (London, England)
  • Colla Castellera d'Edinburgh, (Edinburgh, Scotland)
  • Xiquets de Hoorn (Hoorn, Netherlands)
  • Castellers d'Irlanda (Dublin, Ireland)
  • Castellers de Montréal [fr] (Montréal, Québec, Canada)
  • Castellers de Lo Prado, (Santiago, Chile)
  • Koales de Melbourne, (Melbourne, Australia)
  • Castellers BXL Foyer, (Brussels, Belgium)
  • Xiquets de Hangzhou, (Hangzhou, China)

Ges-y me[edit | edit source]

  • Acrobalance
  • Acrobatic gymnastics
  • Govinda sport, a similar tradition in India.
  • Gymnastic formation
  • Human pyramid
  • Muixeranga
  • Dahi Handi

Sebtiise[edit | edit source]

  1. https://web.archive.org/web/20161108083601/http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11742399
  2. http://cultura.elpais.com/cultura/2010/11/16/actualidad/1289862002_850215.html
  3. http://usuaris.tinet.cat/rclibru/sonsimusiques/castellsxiquetsdevalls.htm
  4. http://cultura.elpais.com/cultura/2010/11/16/actualidad/1289862002_850215.html
  5. http://www.ccma.cat/324/la-participacio-de-la-dona-en-el-mon-casteller-ha-permes-levolucio-tecnica-que-marca-lactual-epoca-dor/noticia/2200693/
  6. https://web.archive.org/web/20201019132625/http://www.catalunya.com/castells-1-3-12567?language=en
  7. https://archive.today/20120728173421/http://www.dw-world.de/dw/article/0,,969988,00.html
  8. https://web.archive.org/web/20070125080236/http://www.metacafe.com/watch/254105/human_tower_the_largest_one_in_history/
  9. https://visitcatalonia.net/els-castells-the-human-towers/
  10. http://www.libertaddigital.com/sociedad/una-nina-de-12-anos-muere-al-caerse-de-un-castell-de-nueve-pisos-en-mataro-1276285054/
  11. https://www.theguardian.com/world/2006/aug/07/spain.gilestremlett
  12. http://revistacastells.cat/2017/09/labecedari-actual-dels-castells/
  13. https://www.youtube.com/watch?v=26Z9UIa0PhE
  14. https://www.youtube.com/watch?v=hD0W_Y5K_04
  15. https://www.youtube.com/watch?v=tdE69jZNlfU
  16. https://www.youtube.com/watch?v=ujRmC0nJDjg
  17. https://www.youtube.com/watch?v=uDxADjvXknM
  18. http://www.ara.cat/en/Historic-record-Catalonias-tower-building_0_1473452720.html
  19. https://www.youtube.com/watch?v=cCmBYTbx_Hs
  20. http://www.valls.cat/amics-museu-casteller