Wp/mos/Călușari

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Călușari
Căluşari
rite, ritual, type of dance
Subclass offraternal organization Tekre
CountryMoldova, Romania, Bulgaria, North Macedonia Tekre
Country of originRomania Tekre
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00090, https://ich.unesco.org/fr/RL/00090, https://ich.unesco.org/es/RL/00090 Tekre

Călușari wã (Romã: Călușarii, Romã: [kəluˈʃarj]; Bulgarian: Калушари bɩ Русалии; Makedooni: Русалии, singular: Căluşar) yaa saam-bi-pogs sẽn yaa bãag-bi-bees sẽn maand zak-bi-bɩɩg sẽn boond tɩ căluș wã. A sẽn da yaa Romãni wã, a wa n yalsa Bugari la Gʋd-maasẽ. Sẽn sɩng ne semen a tãabã Pakã poore, n tãag Pãntekotã, b sẽn boond tɩ Rusalii Romãni wã, b sẽn maan rasem a yiib n kẽnd b tẽn-tẽnsã fãa, b sẽn na n yɩɩlẽ wã, b ra yãgda bi-bees a wãn. [ B sẽn da wa n maand bũmb ningã ][1]

Kudemde[edit | edit source]

B pa mi Călușari wã sẽn yiẽ ye, baa ne b sẽn gʋls pipi sõssã sẽn yit yʋʋm kob-gĩnd 17 soabã pʋgẽ, a Ioan Căianu sẽn gʋls yɩɩlã pʋgẽ wã. [Tõnd sẽn na n tool-y neda] mos_Latnmos_Latnmos_Latn be be be Romẽns tũudum yɛl-mit a Mircea Eliade yeelame tɩ "Wõnda sẽn wẽen ne Wẽnnaam yʋʋrã, a calusari wã sẽn maan bũmb ning sẽn yaa miisã la kibayã pa tar bũmb sẽn wõnd kiris-nedemdã ye"[2].

We-Rums Kibare[edit | edit source]

A Mircea Eliade ra tẽedame tɩ b sẽn yeel tɩ Călușari wã yita Romẽ gomdã sẽn dat n yeel tɩ wedg, cal, sẽn yit Latinã pʋgẽ wã.

Sẽn yaa to-to tɩ b sak tɩ Căluș yita Latin kʋdemdã pʋgẽ, gom-bi-pugl sẽn yaa "collusium, collusii", sẽn dat n yeel tɩ "bɛd sull" la "yĩngr sull", la b yãka yam n na n maan bũmb a taab. Romẽns gom-biig ning sẽn yaa căluș wã leb n dat n yeelame tɩ "gãnd sẽn be noorẽ n gɩdg tɩ ned ra gom ye", la gom-biig kãngã sẽn yitẽ wã tara pãng neb kẽer sẽn pa wʋmd bũmbã sẽn da be neb kẽer sʋka, la ned kam fãa sẽn da pa wʋmd koɛɛgã ne a sũur fãa wã. Neb a taab geta căluș wa kal "soab" sẽn yit Latin caballus wã sẽn yitẽ wã, la b wilgame tɩ soabã sẽn yaa bũmb sẽn be bĩng ne rogem la zabrã, la soab nins sẽn be Căluș dansã pʋgẽ wã makda soabã, baa ne soab-kãensã sẽn pa tar rol kãseng ritualã pʋgẽ rũndã-rũndã. La a to wã yaa tɩ b ra gomda "Coli-Salii" sẽn yaa Rom maan-kʋʋdbã sẽn waoogd Mars yelle.

A Bilgre[edit | edit source]

Two Călușari, photographed by Costică Acsinte, Template:Wp/mos/Circa

Sẽn yaa takɩ, Călușari sull yaa sigr sẽn yaa rag-rɩt bal sẽn tũud ne bõn-naandgã waoogr, tõe tɩ yaa buud-gomd zabd-n-soab sull sẽn kell n zĩndã. B sẽn yaa nin-kẽemdã (b sẽn yaa nin - kẽemdã) na n yãka neb nins sẽn yaa nin n pa kẽ kãadem n na n paam b mensã n na n sõng-b tɩ b tõog n tõog n yɩɩdã. B sẽn wa n be be wã, b wẽename tɩ b na n yɩɩ yɩɩl b sẽn pa miẽ wã yĩnga. Călușari neb sullã kẽnda tẽn-tẽngã sẽoogẽ, n wat tẽn-tẽnsã n na n kẽnda sẽk-kãense, la b kẽesd b toog wikẽ wã kibsã - hora. [Tõnd sẽn na n tool-y neda]

Calsusari[edit | edit source]

Caluș yaa rapa raab yɩɩl, baa ne b sẽn gʋls tɩ b ra tara kom-bɩɩs a yiib la a yiib n be Oltenia soolmẽ wã. B ra yãkda pʋg-paalã ne b sẽn da maand yɩɩlã. "Bɩ pʋg-paalã" na n wẽename tɩ b na n naag-a lame n kiid yʋʋmd a tãab pʋga. [Tõnd sẽn na n tool-y neda]

Dẽmba paka fut sẽn yaa pemse la b b bẽed fut sẽn yaa pɛɛlg sẽn yaa pemsem. B sẽn na n yɩɩdã, b na n yɩɩla ne b tãnsã, la b na n maana yɩɩl ne tãnsã sẽn yaa sõma, tɩ b na n tall-b lame, wall b na n wilg-b-la tẽnga. Dãndã meng yaa bũmb sẽn pa maand ne b sẽn maandã, n wilgd tɩ b sã n wa wa n wa n wa boogd n wa boogdẽ, b na n yɩɩnda wa Ceili wã. [Tõnd sẽn na n tool-y neda]

Wala a Morris dansã wʋsg, Tradisiõ wʋsg pʋsẽ, Călușari dansã rãmb tara gãeem soaba, sẽn boond tɩ "nebun" bɩ "nebã". [Tõnd sẽn na n tool-y neda]

Dẽnsa wã tara bõn-kãens:[3]

  • Yaa kẽnd (plimbări) sẽn sɩng ne sor sẽn kẽnd wakat fãa.
  • B sẽn maand bũmb nins sẽn yaa toor-toor n yɩɩd wã (mișcare) b maanda n kẽnd n kẽnd tãnsãns sʋka.
  • B naan n maana bõn-kãens tɩ b sɩng ne b sʋka, n yaool n wa baas ne b baasã.

B sẽn boond-b tɩ zãmb rãmbã[edit | edit source]

Sã n yaa ne Romãndʋ-gʋlsdã Mircea Eliade, b ra miime tɩ b "maanda sẽn tõe n kɩt tɩ b tagsdẽ tɩ b yɩgdame" tɩ b ra tẽedame tɩ b makda wedg sẽn kẽed ne a zãne wã la b sẽn kiidã. Sɩd me, sullã taoor soab yaa "Fãrãs-rãmba naaba" (Doamna Zânelor), sẽn da boond tɩ Irodiada la Arada me, la a Eliade sẽn da tar ne nin-buiidã sẽn boond tɩ Diana wã. [4] B ra tẽedame tɩ Călușari wã tõe n maag neb nins b sẽn da wa n namsdã. [2]

Sodaasã yɛl[edit | edit source]

B sẽn da wa n ki wã, Călușari zãada gãnd ne sʋʋg la bãnd ne wag-vʋʋg zug n na n zãad b bugum. B wẽename tɩ b na n ninga b taaba wa b saam-biisi, tɩ b na waoogda Călușari nebã minimã, la tɩ b na kell n yɩɩ nin-sõms rasem a naase.[5]B sẽn wa n lebg n wa tẽngã, b ra gãda b b libaaga tẽnga, tɩ ned a ye n zẽk n kelgd n yetẽ tɩ "soaba, m zo-rãmba, soaba!"[5]

B Saogo n wend Taaba[edit | edit source]

Rɩt-rãmbã sẽn yit karɩtɛɛrã pʋgẽ wã, b leb n maana karɩtɛrã la Transilvaniya. [6] Karpaas buud toor-toorã sẽn yaa Trilișești la Țânțăroiul sẽn yit Moaldoavi la Bărbătescul la De sărit sẽn yit Maramureș wã tara bũmb nins sẽn yaa tɩlae ne-b bal tɩ sã n yaa ne Transilvanii wã, b sẽn boond tɩ De bâtă, Haidău la Fecioreasca wã yaa sẽn pẽ ne Călușari wã, n paas yɛl sẽn yaa toor fasɩ n paase.[7]

English wã sẽn boond tɩ Morris wã yɩɩl me yaa wa a sẽn boond tɩ coregraphie wã, la sẽn yaa wa zabr sʋʋg yɩɩlã võor la a sẽn yeelã. A ra tõe n yaa Europay nebã sẽn kiidã, la rẽ n kɩt tɩ a be ne nin-buiidã sẽn tẽed bũmb ninsã wala tãnsã.

Lebg N Gesga[edit | edit source]
  • Green week
  • Hobby horse
  • Weapon dance
  • Sântoader
Sebtiise[edit | edit source]
  1. https://doi.org/10.1086%2F462721
  2. 2.0 2.1 https://en.wikipedia.org/wiki/C%C4%83lu%C8%99ari#CITEREFEliade1975
  3. https://eliznik.org.uk/traditions-in-romania/traditional-dance/ceata-mens-group-dances/ritual-stick-dances/southern-romanian-calusari/
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/C%C4%83lu%C8%99ari#CITEREFEliade1975
  5. 5.0 5.1 https://en.wikipedia.org/wiki/C%C4%83lu%C8%99ari#CITEREFMellishGreen2020a
  6. https://en.wikipedia.org/wiki/C%C4%83lu%C8%99ari#CITEREFEliade1975
  7. https://eliznik.org.uk/traditions-in-romania/traditional-dance/ceata-mens-group-dances/

Sɛb sõor[edit | edit source]

  • Kligman, Gail (1977). Cãluș: Zĩnd-zĩnd-zĩnd-zĩnd-zĩnd-zĩnd-zĩnd-zĩnd-zĩnd Romã. Chicago: Chicago University Press.
  • Eliade, Mircea (1973). "Bãngr-gomd sẽn gomd Călușari wã yelle". Journal of the Ancient Near Eastern Society of Columbia University. yaa sebr sẽn gomd tẽn-kʋdemd sẽn pẽ Azi soolmẽ wã yelle. 5 (The Gaster Festschrift).
  • Eliade, Mircea (1975). "Gʋls kẽer sẽn tɩ loe ne Erop zãmbã". Tũudum yɛl sẽn sɩng to-to. 14 (3): 149 ⁇ 172. doi:10.1086/462721. S2CID 161503454.
  • A Melish, a Liz, a Green, a Nick, a Eds. (2018) [2018 tʋʋlg kiuug pipi daar]. "Ceată de feciori  ⁇  rapã sull reem". Eliznik.
  • Mellish, Liz; Green, Nick, eds. (2020a) [20 July 2020]. "Danubi tẽngre Călușari". Eliznik.

Sẽn paase[edit | edit source]

  • Mellish, Liz (2006), Romanian Căluș tradition and its changing symbolism as it travels from the village to the global platform (PDF), Uppsala University, archived from the original (PDF) on 28 September 2007 (PDF)
  • Mellish, Liz; Green, Nick, eds. (2020b) [2020 sigr kiuug rasem 23]. "Transylvanian Călușeri" sẽn yaa b sẽn boond tɩ "Transylvanian". Eliznik.

Zems-n-taase[edit | edit source]

  • Pĩnd wẽndẽ weoogrã: Choros, Hora, Calusul la Morris weoogã
  • Vancouver Morris Men's kɩbar sẽn gomd b sẽn da wa n tãood ne Kanada Regina Călușari yʋʋmd 1997
  • Romã Călușari
  • B sẽn boond tɩ " Calus Tradition " wã yaa ninsaalb kibay la b kibay sẽn pa tõe n deeg ye.
  • A Călușari dansã kʋdemdã la a kibayã sẽn yit Dunav ẽtɛrnetã pʋgẽ
Oral and Intangible Heritage of Humanity: Eastern Europe (list)
  • v
  • t
  • e

Pentecost