Wp/mam/Aj

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mam
Wp > mam > Aj

Aj[edit | edit source]

Ajo yol Aj, a tb'i jun q'ij tok toj txolb'il q'ij Ab'ya kyu'n qchman, atzan tb'i kyu'n qxjalil Kaqchikel Cholq'ij, toj txolq'ij lu'n at q'ij toj ex oxlaj xjaw, winqinchaq q'ij at toj junjun xjaw. Toj kynab'il qchman, aqe tajlal ajlab'il oxlaj ex junk'al mo winqin , aqe tq'uqb'il malb'il amb'il ex aqe tajlal tipumal chwinqiljo tu'n tok tmujb'in tib' xjal tuk'il twitz kya'j ex twitz Qtxu Tx'otx' (García, Curruchiche & Taquirá, 2009). Atzan yol nawal antza tzaj xkye tlok'il toj kyyol qxjalil Nahuat nyolajtz toj México ex ax txilen toj qyol mam Twitz mo Toj qq'ij, ex ax txilen Ruwäch q'ij toj kyyol qxjalil kaqchikel nchi najan twitz qtanam Paxil, atzan tb'i ajka'yil ex ajkolil ti'j junjun wiq twitz tx'otx' (García, Curruchiche & Taquirá, 2009). Ex ate' junjuntl yol nchi ajb'in te q'umb'il tb'i nawal, aqe lu'n tajwil q'ij, tipumal q'ij, ex txe tq'ij xjal.


Txilen tb'i q'ij Aj[edit | edit source]

A txilen tb'i q'ij Aj, a tq'uqb'il, t-xikyil ex tlok'il t-xu'l chwinqil ex a mujb'il at kyxol kykyaqil itz' (Mendez, et al., 2008). A tjunkub'il mo mujb'ab'il, a tzalajb'il at tojela kyja xjal, a mujb'ab'il ex mojb'ab'il kyxolela qxjalil toj kykojb'il ex at tq'ijil ijaj ex awal (León, 1999). Chitzan tqanil tu'n Barrios (2004), qa a txilen tb'i q'ij Aj, a tqan ajlaj, tqan kjo'n, tqan q'inmil ex tch'iyb'il twitz Qtxu Tx'otx' tu'n tk'amonte tib' kyuk'il kykyaqil itz'.

Qe xjal nchi anq'in twitz q'ij Aj[edit | edit source]

Atzan tqanil ntzaj tq'uma'n kynab'il qchman, kykyaqil xjal tz'aqtzb'il tchwinqil twitz tx'otx'qe, ex teyelex te junjun toj txe tq'ij tu'n txi' tb'inchin toj tchwinqil, tu'ntzan il ti'j tu'n tel tniky' ti'j taq'un, txilen ex tumil tchwinqil ntq'uma'n toj txe tq'ij teku tanq'in mo titz'ja. Tojo kynab'il qchman, atzan tq'ijil titz'jil mo tanq'il jun xjal, at tipumal ex taq'b'il tu'n tb'ant taq'un xjal toj tchwinqil, nchi mojin tipumal txe tq'ij tuk'il ex tkyaqil tipumal txmilal xjal, tajb'il, tb'inchb'il, txnaq'tzb'il, ex tkyaqil jni' tb'anil tipumal tchwinqil jun xjal ex qe mya' b'a'n, nchi onin tu'n tb'an taq'un xjal twitz ttx'otx' (García, Curruchiche & Taquirá, 2009). Toj tnab'il qtanam Maya, ajo nab'il ex ojtzqib'il at jun tq'uq'b'il majx iqintz tu'n xjal aj tul anq'in ti'j ttxu, maya' te xjal njaw xkansinte nab'il ex ojtzqib'il, qala tze'nkux toj txe tq'ij jun xjal, at tipumal tnab'il tu'n tel tniky' ti'j tten twitz tx'otx' ex twitz kya'j ex alkye wiq ojtzqib'il tu'n txi tqa'unan (García, Curruchiche & Taquirá, 2009).

Aqe xjal nchi anq'in twitz q'ij Aj, q'uqb'il qk'u'jqe, ajxpich'ilqe, aj-u'jqe, aj-aq'unalqe, mina nkyij kytzaqpin jun kyaq'un, kyajxix tu'n tpon kanin jun aq'untl toj tb'anil, ponin kyaq'un ex nchi jayonxix tu'n tten nuk'b'il ex kawb'il. Ja'ku chi ok te tb'anil ajojtzqilqe. Tb'anil xjalqe ex nch'iy kyajb'il kyi'jx. Nchi tzalaj, ex atku kujqexix. Aj tkub' kyniky'in jun ti', mina ntx'ixpaj kynab'il. Atzan kynab'il nimxix in ajb'in toj kychwinqil, mina nsikyte kyjotx'in. Tb'anil chi mojin ex noqx nchi b'etku (Barrios, 2004; León, 1999; Rupflin, 1999). Ja'ku chi ok te ajkawil ex nimxix nchi japon laq'eye ti'j kyaq'un. Kykyaqil xjal nchi anq'in twitz Aj, axtok kyyol ex kyaq'un (Barrios, 2004; Rupflin, 1999). Aqe xjal nchi anq'in mo nchi itz'ja twitz q'ij Aj, at maj mya' b'a'n kyxim, kchi elil kyimx ti'j jun ti', at nim tyab' kywi' ex njaw kynimin kyib'. At maj noq nmeltz'aje toj kychwinqil, at maj b'isqe, at maj nchi tzalaj ex at maj at ky'ixk'oj toj kychwinqil (Barrios, 2004; Rupflin, 1999). Aqe xjal nchi anq'in twitz Aj, il ti'j tu'n kyxi' jayol mojb'il tuk'il jun Ajq'ij, il ti'j tu'n kyjayon tzalajb'il toj kychwinqil, tu'n kyten toj tb'anil tuk'il twitz tx'otx' ex twitz kya'j, tu'n tb'ant kyaq'un toj tb'anil (García, Curruchiche & Taquirá, 2009).

Tyek'b'il tb'i q'ij twitz Qtxu Tx'otx'[edit | edit source]

Toj kynab'il qchman, atzan tchwinqil xjal twitz tx'otx', tk'amo'n tib' tuk'il kychwinqil txukup, tze, b'ech ex kyuk'il tkyaqil ti'chaq at twitz Qtxu Tx'otx'; junjun tb'i q'ij toj txolb'il q'ij Ab'ya in ok yek'it ti'j jun txukup, b'ech, pich' mo juntl twitz tx'otx' (García, Curruchiche & Taquirá, 2009). A tyek'b'il q'ij Aj twitz Qtxu Tx'otx' a Yib'oõ (Barrios, 2004).

Referencias bibliográficas[edit | edit source]

https://web.archive.org/web/20121013223450/http://wikiguate.com.gt/wiki/Aj_(mam)