Wp/mag/भुबनेश्वर
| भुबनेश्वर ଭୁବନେଶ୍ୱର | |
|---|---|
| भारतके महानगर | |
भुबनेश्वरके क्षितिज धर्मशाला, पुरान नगर | |
| उपनाम: मन्दिरके नगर, चक्र क्षेत्र, एकम्र क्षेत्र' | |
mapframe: The JSON content is not valid GeoJSON+simplestyle. The list below shows all attempts to interpret it according to the JSON Schema. Not all are errors.
भुबनेश्वर, ओड़िशा | |
| निर्देशाङ्क: 20°16′N 85°50′E / 20.27°N 85.84°Eनिर्देशाङ्क: 20°16′N 85°50′E / 20.27°N 85.84°E | |
| देश | |
| राज्य | |
| ओड़िशाके मण्डल | खोर्धा |
| संस्थापक | ओड़िशा सरकार |
| नामस्रोत | शिव |
| सरकार | |
| • प्रकार | नगरनिगम |
| • अङ्ग | भुबनेश्वर नगरनिगम (बिएमसि) |
| • सांसद् | अपराजिता सारघ्गी (भाजपा ) |
| • विधायक | भुबनेश्वर मध्य: अनन्त नारायण जेना, बिजेडि
भुबनेश्वर उत्तर: सुसान्ता राउत, बिजेडि एकामरा भुबनेश्वर: बाबू सिंह, भाजपा |
| • महापौर | सुलोचना दास, बिजेडि |
| • नगर आयुक्त | राजेश प्रभाकर पाटिल, आइएएस |
| • पुलिस आयुक्त | सुरेश देव दत्ता सिंह आइपिएस |
| क्षेत्रफल | |
| • भारतके महानगर | 186 किमी2 (72 वर्ग मील) |
| उन्नतांश | 45 मी (148 फीट) |
| जनसङ्ख्या (2011)[2] | |
| • भारतके महानगर | ८,३७,७३७ |
| • घनत्व | 4,500/किमी2 (11,700/मील2 ) |
| • महानगर | ११,१२,००० (भारत: ६१मा) |
| वासिन्दा | भुबनेश्वरिया[3] |
| भाषा | |
| • आधिकारिक | ओड़िआ |
| समयमण्डल | युटिसि+५:३० (भामास) |
| पिनकोड | 751024, 751020, 751022 |
| टेलीफोन कोड | 0674, 06752 |
| वाहन पञ्जीकरण | OD-02 (दक्षिण भुबनेश्वर) OD-33 (उत्तर भुबनेश्वर) |
| UN/LOCODE | IN BBI |
| तीव्र पारगमन | भुबनेश्वर मेट्रो |
| प्रति व्यक्ति जिडिपि (२०२०) | Template:Wp/mag/USD[4] |
| विमानस्थल | बीजू पटनायक विमानस्थल |
| जालस्थल | www |
भुबनेश्वर वा भुवनेश्वर (ओड़िआ: ଭୁବନେଶ୍ୱର , भुबनेश्वर) भारतके ओड़िशा राज्यके राजधानी आउ सबसे बड़का नगर हे । प्रशासनिक रूपसे ई खोर्धा मण्डलमे स्थित हे । ई पूरुबी भारतके एगो महत्वतपूर्ण आर्थिक आउ सांस्कृतिक केन्द्र हे । भुबनेश्वर महानदीसे दक्खिन-पच्छिदन्ने स्थित हे । नगरके दक्खिनदन्ने दयानदी आउ पूरुदन्ने कुआखाइ नदी बहहे ।[5][6][7]
विवरण
[edit | edit source]
भुबनेश्वर ओड़िशाके सबसे बड़नगर एवं पूर्वी भारतके आर्थिक एवं सांस्कृतिक केन्द्र हे । ऐतिहासिको दृष्टिसे ई नगर अत्यन्त महत्वपूर्ण हे । तीसरा शताब्दी ईसा पूर्वमे एहैँ प्रसिद्ध कलिङ्ग युद्ध होलै हल । एही युद्धके परिणामस्वरुप अशोक एक लड़ाकू योद्धासे प्रसिद्ध बौद्ध अनुयायीके रूपमे परिणत हो गेलन हल । भुबनेश्वरके पूर्वके 'कोशियो' कहल जा हे । ई एक प्रसिद्ध बौद्ध स्थलो रहलै हे । प्राचीनकालमे १००० वर्ष तक बौद्धधर्म एहाँ फलैत-फूलैत रहलै हे । बौद्धधर्मके भाँति जैनोला ई स्थान अत्यन्त महत्वपूर्ण हे । प्रथम शताब्दीमे एहाँ चेदि वंशके एक प्रसिद्ध जैन राजा खारवेल होलन हल । एही प्रकार सतमा शताब्दीमे एहाँ प्रसिद्ध हिन्दु मन्दिरके निर्माण होलै हल । ई प्रकार भुबनेश्वर वर्तमानमे एक बहुसांस्कृतिक नगर हे ।
ओड़िशाके ई वर्तमान राजधानीके निमार्ण इञ्जीनियर आउ वास्तुविद् उपयोगितावादी सिद्धान्तके आधार पर कैलन हे । ई कारण नया भुबनेश्वर प्राचीन भुबनेश्वरके समान बड़ी सुन्दर एवं भव्य नै हे । एहाँ आश्चर्यजनक मन्दिर आउ गुफाके एलावा ढेर अन्य सांस्कृतिक स्थान देखे योग्य नै हे । १९७२ तक कटक नगर ओड़शाके राजधानी हलै ।
उद्गम
[edit | edit source]'भुबनेश्वर' नाम दु शब्दसे मिलके बनल हे, 'भुवन' – हिन्दु देवता शिवके रूप, जिनकर नाम 'त्रिभुवन' देव हे, आउ ईश्वर ।
मुख्य आकर्षण
[edit | edit source]अनुश्रुतिके अनुसार भुबनेश्वरमे कौनो समय ७००० मन्दिर हलै, जिनकर निर्माण ७०० वर्षमे होलै हल । किन्तु वर्तमान केवल ६०० मन्दिरे बचल हे । राजधानीसे १०० किलोमीटर दूर खोदाई करेपर तीन बौद्ध विहारके पता चललै हे । ई बौद्ध विहार हलै रत्नागिरि, उदयगिरि आउ ललितगिरि । ई तीनो बौद्ध विहारसे मिलल अवशेषसे अनुमान लगावल जा सकहे कि १३मा शताब्दी तक बौद्धधर्म एहाँ उन्नत अवस्थामे हलै । बौद्धधर्म नियन एहाँ जैनधर्मसे सम्बन्धित कलाकृतियो भेटलै हे । राजधानीसे ६ किलोमीटर दूर उदयगिरि एवं खण्डगिरिके गुफामे जैन राजा खारवेलके बनवावल कलाकृति भेटलै हे जेकि बड़ी बेस अवस्थामे हे ।
सम्बन्धित लेख
[edit | edit source]सन्दर्भ
[edit | edit source]- ↑ ":: Bhubaneswar Municipal Corporation". www.bmc.gov.in.
- ↑ "BBSR (India): Union Territory, Major Agglomerations & Towns – Population Statistics in Maps and Charts". नगर जनसङ्ख्या. अभिगमन तिथि 28 फरवरी 2019.
- ↑ "'Amme Bhubaneswariya' goes viral on net". मूलसे 29 दिसम्बर 2017 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 6 अप्रैल 2017.
- ↑ "Metroverse | Harvard Growth Lab".
- ↑ "Orissa reference: glimpses of Orissa," Sambit Prakash Dash, TechnoCAD Systems, 2001
- ↑ "The Orissa Gazette," Orissa (India), 1964
- ↑ "Lonely Planet India," Abigail Blasi et al, Lonely Planet, 2017, ISBN 9781787011991
- Wp/mag
- Articles containing Odia-language text
- Wp/mag/Lang and lang-xx using deprecated ISO 639 codes
- Wp/mag/Infobox mapframe without OSM relation ID on Wikidata
- Wp/mag/विकिडेटा पर अनुपलब्ध निर्देशाङ्क
- Wp/mag/ज्ञानसन्दूक अवस्थापनमे अज्ञात प्राचलके प्रयोग करैत पन्ना
- Wp/mag/भुबनेश्वर
- Wp/mag/खोर्धा मण्डल
- Wp/mag/भारतीय राजधानीनगर