Wp/lzz/lat/Vi3ʼe
 Vitze (Fındıklı), Turkia
| |
|---|---|
 | |
 P̌oǩutiş plato | |
| Çkinape | |
| İlçeşi nakʼonoba | 16.100[1] (2000) |
| Dixaşzoma | 409 kʼm² |
| Kʼoordinatʼepe | |
| Noğaşi pʼlakʼa kʼodi | 53 |
| Oktala | |
| Coğrafuri Kʼorta | Uçazoğa Kʼorta |
| Noğa | Rizini |
Vitze — Riziniş vilayetiş doloxe ayni coxo na gyožin ilçeşi şkagurnoǧa. Dixaşi didinoba 409 ǩm² ren, İlçeşi maxorobaşi muǩonoba 16.037, şkagurnoǧaşi 10.066 (2009). Muşi opuťepeşi muǩonobati 17 ren. Noǧaşi Mahalepe: Abunoǧa (Aksu Mahallesi), ǧavra/Manasteri (Hürriyet Mahallesi), Gesiya (Tatlısu Mahallesi), Gori/ǩurťume (Ilıca Mahallesi), Vitzenoǧa (Merkez Mahallesi), Torotsi/Maisine/Çaťalmançxa (Liman Mahallesi), Paçva/Ǩalo/Mç̌ǩadu (Yeni Mahalesi), Meǩiskiri (Sahıl Mahallesi)
İstʼoria
[edit | edit source]Romaşi empʼeria do Tʼramt’aşi omapeşi xes dololeri nartʼu Vi3ʼe, 1509-s Alosmanişi xes kamaxtu. Mcveşi coxo Vi3ʼe nartʼu ilçe, Artvinişa mekʼireli rtʼuşi 1953 3ʼanas Rizinis konikʼiru. Coxo muşi, ar orapes mtxiri na orgutʼuşeni mtxirişen go3ʼamaleri ren do okʼvaçxe maçayepeşa meşkvaleri ar ilçe ren. Zoğapʼiciş ğozi dido mçire na varen, ancax zoğaşen Kʼaçkarepeşa işiletʼaşi na ipartanen, Abu do Pi3xala ğalepeşi oşkenas na doskidun didi lexerape (vadi) do gverdi tʼropʼikʼali ar cerneti ren. Vi3ʼeşi ilçe Fatih Sultan Memetʼik 1461 3ʼanas Tʼramtʼra kezdu şkʼule Alosmanişi xes kamaxtu. 3ʼoxleşen ek Tiranurepe, Makedonepe do Bizantʼiarepe skidutʼes. 1886 3ʼanaşakis “KARYE” (Oputʼeşen didi do kʼasabaşen çʼitʼa ar doxoreli sva) nartʼu Fındıklışi mcveşuri coxo Vi3ʼe ren. Naiçkinen kʼonari Vi3ʼe 1887-şakis Xopaşi ilçes mekʼireli ar didnoğa (Nahiye) rtʼu. 15 Kʼundura 1916-is Rusepeşi xes na dololu ilçe, Rusetis 1917 3ʼanas na ixvenu Bolşevikʼişi tiş e3ʼazdalaşkʼule xe na miçʼarinu Brest-Litovskişi Mo3ʼqvinaşi Paktiten 11 Mirkʼani 1918 oras xapʼişen kamuçitu. Vi3ʼe 1947-iş 11 Mbuloras ‘Fındıklı’ coxoten Çʼoroxişi (Artvini) vilayetişi ar ilçe diqu do 1948 orasti Belediye organiza3ia kodidgu. Vi3ʼe 1953 3ʼanai 27 Stvelis Artvinis kilu3ʼkʼes do Rizinis kiludves. 1462 3ʼana şkʼule ek na skidunanpe en 3ʼoxle Lazepe do okʼule Çepnişi Turkepe do okʼuleti Qivçaği, Kumani, Avari do Saka Turkepe renan.
Coğrafiya
[edit | edit source]Dixa muşişi didinoba 409 kʼm² na ren ilçeşi yulvaşkʼele Arkabi, gyulvaşkʼele Artʼaşeni, 3ʼalentunas Yusufelişi ilçepe do Jilentunas na mudgin Zoğauçasti 13 kʼm zoğapʼici guluzʼin.Zoğapʼicis na ren ar çʼitʼa geduzana, Kʼaçkarepeşkʼele rakʼani do germapeşa kaguikten. Lexerapeşi (Vadı) oşkenas geduzanapeti kizʼiren. İlçeşi dixapek Sumla, Pi3xala do Abu3ʼkʼariş ğalepeşi gomorgvas lexerape (vadi) dikips. Am ğalepeşi golapesti tipepuna do yaylape koren. Kʼaçkʼarişi emtumanis işitʼaşi çkar na va ndğulun mtvironi golape kizʼiren.
Tʼaroni
[edit | edit source]Zoğauçaşi dixas irriyagval na ren tʼaroniten ilçes 3ʼanaşi 6 tutas mjoras mpʼula motveri, 4 tutas dido mpʼuloni, 1,5 tutas mpʼuloni do 19 ndğasti mskva tʼaroni iqven do 365 ndğaşi gverditi mçʼimaten mikʼilaps. 3ʼanas na mçʼips mçʼima 2500 mm-şen 3000 mm-şa yulun. İrişen mağali rutʼubeti %95, irişen dambaliti %40 kʼonari ren. İrişen mağali tʼu3anoba 30, irişen dambaliti -4 gradusi kʼonari ren.
Dulya Do Oxanduşi Skidala
[edit | edit source]Ek na xenanpe ekoni şartepes me3ʼkʼomileri 3ʼoxle mtxiri do çayişkʼule ar çʼitʼa 3ʼitʼrusiş (narinciye meyva) orgu, çxomi, butʼkʼuci do skindina doçʼkʼanuten skidunan. Aya ilçes eşo-aşo 2500 kʼerak ontʼules na orgas mutupe na vardubağunanşeni maxorupeşi didopek madulyoba, unkʼilaşoba do m3ika biznesi steri oxoriş galeni dulyapes ixandepan. İlçeşi agrik’ulturaşen 3ʼanas 32 vitoşi tʼona şu çayi, 750 tʼona xomula mtxiri, 1350 tʼona mja, 60 tʼona xor3i, 200 000 3ali markvali, 10 tʼona topuri do zoğasti 40 tʼona çxomiş çʼeşidepe içopen.
Na ixvenu goşakʼoro3xinus me3ʼkʼomileri ilçes agrikʼultʼuraşen na mulun AİP (Artoni İrkʼoçişi Pʼrduktʼi – GSMH) ar kʼeraşeni 1500 ATL kʼonari ren. Vi3ʼeşi ilçes daa dido Jersey cinsişi 1500 puci do xoci, 700 ekoni cinsişi puci, 1600 mçxuri do mtxa, 3000 kotume, 3500 fenni do 500-ti mcveşeburi margvali bogina koren. İlçes Agrikʼultʼuraş dulyapeşeni mtxiriş gamaçamuşi Kʼopʼeratʼivi, do sum çayi na orgapspeşi kʼopʼeratʼivi kʼala 10 oxori okʼiduşi kʼopʼeratʼivi dodgimeri ren. İlçes a3ʼineri 3ʼanapes ağani ar xila naren kʼiviti çayişi alternatʼivi dixvenu. İlçe çkinis ar Ziraatiş Bangaşi norti (şube) koren. Fuari, gamopinu (sergi) do panayiri va renti-na dolonişi umkʼiseriş (çaçxaşi) ndğalepes ekonepek na orgapan do çkva ilçepeşen na muğan mutupeşi gamoçamuşi bazari kodidgen. Vi3ʼeşi ilçes çʼitʼa industʼria do xeşmaxvenoba steri dulyapeşa mitis mancenala var uğun do na ixandepan dulyapeşi didope memuroba do mamçalişoba ren. Ağnemordalepeşi didope udulyeli na renanşeniti oxoris var dodgitunan do kʼurbetʼişa ulunan. İlçes mumessilobati kʼai ixvenen.
Skidala
[edit | edit source]Lazurot coxo muşi Vi3ʼe ren. Vi3ʼa, vi3ʼe is. 3xikʼi, qa (Çayelişi Raşot), “Antepeşen metʼi berepek didi ncalepes vi3ʼa na u3ʼumernan ragepeten qinobas mzesku çʼopupan.”. SK1 259, RŞ 204 (RİZİNİ), ‘’Kʼarabaş’’ na u3ʼumelan, kʼvinçepeşi oçʼopu şeni xvenei, jur çatʼali nauğun ar kʼetʼi ren. Am ketʼiş çatʼalişi oşkenas 3xikʼişi ar xinci gondgiptʼes. Ak xinci, puciş kʼudelişi tomaten dontxozupt’es. Kʼetʼişi çatʼali jindolen ar nokʼepeten kokʼokʼirupt’es do em nokʼepes ar ğvapʼa (mkʼoli, buzula) kogo3ʼokʼidaptʼes.
Oputʼepe
[edit | edit source]- Abuulya (Çağlayan)
- Gurupiti (Yeniköy)
- Mzuğu (Sulak)
- Mo3xora (Kıyıcık)
- Sumla (Sümer)
- Peteskir (Tepecık)
- Tʼrevendi (Derbent)
- Pi3xalasufla (Arılı)
- Pi3xalaulya (Gürsü)
- Ğayna (Ihlamurlu)
- Çukʼuliti (Aslandere)
- 3ati (Saat)
- 3ʼupe (Beydere)
- Çʼanapʼeti (Meyvalı)
- Çʼurçʼava (Çınarlı)
- Xara (Hara)
- Xemşilati (Yaylacılar)