Wp/lzz/lat/Muhsin Ertuğrul

Muhsin Ertuğruli dibadu 28 K’undura 1892-s, Mp’olis. Geç’k’apuroni gamantana muşi Tefeyyuzişi Mektebis do Daruledepis z’iru. Soğukçeşme do Toptaşişi ruştiyepes iguru. Ok’uleti Mercanişi idadis iguru. 1909 3’anaşi Mapxas, Erenkoyis na geladgirt’u Burhaneddinişi k’ump’anias Canon Doyleşi “Sherlock Holmes”işi p’iesis “Bob”işi roli osağuten saxneşa gamaxtu iptinerot. Ok’ule Reşat Ridvani do Burhanettini Begepeşi teat’ri “Odeon”is ixandu. “Hamlet”is “Laerdes”işi roli osağu.

Muşi megabre Vaxram P’ap’azianişi gza o3’iramuten idu P’arisişa 1911-s. Ek “Comedie Française” do uk’ore3xu Rusuli teat’ruli k’ump’aniapeşi p’iesepe nuseyru. 1913-s, Bursas “Milletişi Teat’ri” coxoten, İ. Galip Arcani, Behzad Butaki do Kemal Emin Bara k’ala artot na k’idu k’ump’anias isaxninu uk’ore3xu xark’i maç’araleşk’elen ç’areli p’iesepe. Ti-muşikti roli osağu am p’iesepes. Artneri 3’anas, Şehzadebaşis k’idu sinema Ertuğruli. Ak filmişi o3’iramu k’ala “M3’k’upis mecundu”, “Fenerişi maçumalepe” steri p’iesepeti nusaxnu. Xolo P’arisişa idu do Jacques Copeau do Andre Antoineişi teat’ri “Odeon”is saxneri p’iesepes o3’k’edu. 1914-s Osmanuri dobadonaşa goiktuşi, Reşat Ridvan Begik “Darulbedayi Osmani”şi oxazirobaş dulyapes kogeç’k’eret’u. Fransiaşen moxtimeri Antoineti na ak’atu juriş 3’oxle Hamletişen ar burme na osağu Muhsin Ertuğruli ik’atinu teat’rişi maxeşnoburi k’afiles. Strintbergişen “Baba”, Kistemaeckersişen de “Didixi” coxoni p’iesepe noktiru Turkulis. Viyanas, “Otello”şi osaxnobas o3’k’edu. 1917-s, Halit Fahri Ozansoyişi “Mğu” coxoni p’iesi na nusaxnu Muhsin Ertuğrulik dudrolis badi ar oput’arişi roli na osağu oras 25 3’aneri rt’u. Jurnali “Temaşa”s sinemaluri k’rit’ik’epe ç’aru. Robert’ K’olejis, libret’t’o muşi Halide Edipişk’elen ç’areli, Vedi Sabarişk’elen bestineri op’era “Kenanişi Mç’k’eşepe” osaxnu. 1918-s Berlinişa idu do sinema k’ala ok’uiçinu. 1919-şen 1920-şakis muşi coxoten ar filmuri k’omp’ania k’idu Berlinis do “Samsoni” coxoni filmi yeşiğu. Majura filmuri k’omp’aniape şeni rejisoroba qu.

1921-s Mp’olişa goiktu do Darulbedayis ak’atu rejisorot. Oktalobaşi k’omisia do majura oktaluri burmepe maxeşnobapeşi doloxendo i3xunas yado ok’vak’idu. Megabrepe muşi k’ala geit’k’oçinu Darulbedayişen. Ok’ule çkvadoçkva filmepe eşağus kogeç’k’u. Timoşletinobaşi jin iptineri dok’ument’uri filmi na işinen “Gecginobaşi gzalepe” coxoni filmi yeşiğu. Turkuli teat’rişi ist’orias “Ferah p’eriodi” oqopinot na içkinen xvenape sinema Ferahis na naqonupt’uşi, 1925-s na idu Sovietari dobadonas; Meyerhold, Stanislavski, Ayzenştayni steri maxeşnobe k’ala ok’uiçinu. “Tamilla” do “Spart’ak’usi” coxoni filmepe yeşiğu. Mp’olişa goiktuşi, Belediyeşi reisi Muhittin Ustundağişi gza o3’iruten, iqu xeşnoburi rejisori Darulbedayis.

Ginz’e orapeş morgvalis, ar k’ele sinemaşi filmepe majura k’eleti teat’ruli p’iesepe noktalu. 1922-s k’omp’ania Kemal filmişi coxoten, yesiğu “Mp’olis ar facia”, “Qoropa do Bosforoşi şinaxa” coxoni filmepe. “Maleblebe Xorxori”, “Ar facia k’ulanişi dudiras”, “Daçxirişi osare”, “Tkvalas k’ulanepe” coxoni filmepe yeşiğu. Rep’ert’uari muşişi p’iesepe aşo ren: “Gektala” (L. Andreyevi), “Baba” (Stringbergi), “Xalk’işi ar mt’eri” (İpseni), Prof. Kienovi (K. Bransoni), “Kreuteseruri Sonat’i” (L. Tolstoyi), “Humma” (C. Mere), “Otello” (Shakespare), “Siratişi xinci” (Birabeau- Doleyi), “K’amelioni oxorca” (A. Dumas Filsi). Ahmet Vefik Paşaşi Moliereşen adap’t’a3iape “Azerya” do “Yorgas Dandini” k’ala Vedat Orfi (Bengu), Vedat Nedim (Tori), Sermet Muhtar, Mahmut Yesari, Osman Cemal, İbrahim Necmi steri svaloni maç’aralepeşi xvenape nusaxnu do osağu. 1931 3’anas, yeşiğu iptineri Turkuli filmi na ren "Mp’olişi kuçape". 1941 3’anas, 1923-s na yeşiğu “Daçxirişi osare”s dudroli na nosağeret’u Neyyire Neyiri k’ala “Perde do sinema” coxoni ar jurnali gamoçkvus kogeç’k’u. 1947-s na geidginet’u Oxen3aleşi Teat’ri oktalu şeni, Ank’arişi Oxen3aluri K’onservat’uariş oxvenobaş saxneşi dudmaxvence i3’opxinu. 1947-s, Ank’aras Çit’a Teat’ri, 1948-s Didi Teat’ri 1955-sti Odaşi Teat’ri gon3’k’u. Uk’ore3xu çkva teat’ruli salonepeşi gon3’k’imus go3’vancğonu.

Oxen3aluri teat’ri do op’eraşi k’anoni gamiçkvinuşi, iqu am k’idalaşi generaluri direkt’ori. 1949 3’anaşi X3alas, Oxen3aleşi Teat’ri do Op’eraşi generaluri direkt’ori i3xunu do Didi Teat’ri gon3’k’u osaxnobapeşa. “Ar k’omiseri komoxtu” coxoni p’iesis, mufettişişi roliten masağale oqopinot çodina faraten iz’iru saxnes. 1950-s, Didi Teat’ris balo osterinuşa nodgitu. Demok’rat’i P’art’iaşi xe3alaşen z’iru reak3ia. Naşkvu dulya muşi. Ar bank’aşi omxvacuten k’idu ç’it’a saxne Mp’olis. 1954-s, yeşiğu iptineri peroni Turkuli filmi na rt’tu “Mahale k’ulani”.

Çkvaneri p’eriodepes, Oxen3aluri Teat’repeşi Generaluri Direkt’oroba do Mp’olişi Noğaluri Teat’repeşi dudrejisori iqu. 1958-s dulya muşişen na geit’k’oçu maxeşnobe iqu dudrejisori Mp’olişi Noğaluri Teat’repeşa. 1964-s, Turkias maartanot Brechtişi “Sezuanişi k’ai k’oçi” do Shakespeareşi 400. dobadinuş ndğaşi sebebiten xuti saxnes xuti Shakespearuli p’iesi osaxnapu. Am xvenape muşi z’iru reak3ia. 1966-s, Mp’oliş Belediyeşi Meclisişi gonk’vataten dudrejisorobaşi k’adro yeiç’k’odinu. P’resa do Meclisis udodginu na ik’rit’ik’inu “Muhsin Ertuğrulişi oğoda”, teat’ris geçameri ar darbe oqopinot iz’iru. Muhsin Ertuğruli dulyaşa xolo icoxinu tina, var goiktu. 23 Gimua 1971-s, resp’ublik’aşi ist’orias iptinerot ar maxeşnobes meçameri Oxen3aluri K’ult’uruli P’aye ti-muşişa niçinu. Mp’olişi Universit’eş Magazetobaşi İnst’ut’is “teat’ruli k’rit’ik’a” coxoni dersi, Teat’rişi N3’opulasti saxnuri dersepe meçu. Turkiaşi iptineri muşiuri filmiş k’omp’ania na rt’u Kemal Filmis numxvacu svaloni filmi oxvenuşa.

Noğaluri Teat’repeşi generaluri xeşnoburi rejisorobaşa i3xunuşi, 82 3’aneri na rt’u Muhsin Ertuğrulik kogeç’k’apu çkvadoçkva dulyape “Semt’uri teat’ri”, “Ondğeluri teat’ri”, “Mobiluri teat’ri” steri. Doloxeni k’abğişi sebebiten naşkvu am misia 1976-s. Ğura muşişen ar tutaş 3’oxle, Egeş Universit’eşi Senat’ok meçu Muhsin Ertuğrulis “fahruli dokt’oraşi” unvani. Muhsin Ertuğrulik şuri muşi meçu Ğormotis 29 İgrik’a 1979-s İzmiris, gurişk’riziten. Ğura muşi şk’ule Mp’oliş Belediyesi Noğaluri Teat’repeşi Harbiyeşi saxnes coxo geidvinu Teat’ri Muhsin Ertuğruli.