Wp/lzz/lat/Celal Bayar

Turkiaşi masumani P’rezident’i na rt’u Celal Bayari, P’levneşi emigrant’epeşen mamgurapale Abdullah Fehmi Efendişi masumani biç’i rt’u. Abdullah Fehmi Efendik 1877-1878 Osmanuri-Rusuli Ok’ok’idinuş k’ule Balk’anepeşen moxtu do oput’e Umurbeyişa dibargu. Ekoni n3’opulas mamgurapaloba qu. Celal Bayari oput’e Umurbeyis dibadu 1883-s. Geç’k’apuroni do oşkenduri n3’opula, baba muşi k’ala ik’itxu. Gemlikişi maxkeme do monop’oliaşi k’an3elarias ixandu. Ok’ule Ziraat’işi Bank’as oxanduşa kogyoç’k’u. Harir Daruttalimi do College Francais De İ'Assomption coxoni n3’opulapes ik’itxu. Bursas na rt’u Deutsche Orient Bank’as ixandu. Bursas, mpuleri İttihat Terakki coxoni organiza3iaşi mak’ature oqopinuten p’olit’ik’aşi speroşa amaxtu. 1909-s İttihat Terakkişi organiza3iaşk’elen na ik’idinu mak’vandaluri bat’alionişa ak’atu. Am organiza3iaşi beciti mak’aturepeşen ar teri iqu. İzmiris na ik’idinu am organiza3iaşi generaluri mdivani iqu. K’ulanuri Lise do K’inaşgzaluri N3’opulaşi gon3’k’imus go3’oncğonu. “Xalk’iş k’eleşa” coxoni organiza3ia k’idu. Am organiza3ia şeni, coxo muşi “Xalk’iş k’eleşa” na rt’u ar gamaçkvaluri organot ar jurnali gamoçkvu. “Turgut Alp” z’egneten, ek’onomiaşi speros st’at’iape ç’aru. Mak’op’erat’ifelobaşi mordinu şeni ixandu. Na3ionaluri ar bibliot’ek’ati ok’idapu İzmiris.

1918-s Mudafai Hukuki Osmaniye coxoni organiza3iaşa ak’atu. 12 3’anağani 1920-s na ok’oik’atu çodinuri Osmanuri Mebusanişi Meclisişa Saruhaniş sancağişi dep’ut’at’i oqopinot ak’atu. Na3ionaluri Ok’ok’idinu gyoç’k’uşi, Anatoliaşa mok’axtu. “Galip Xoca” z’egneten am ok’ok’idinuşa mxuci meçu. Am z’egneten Odemişi, Tire, Aydini do muşi gomorgvas silaxoni ar mebaz’galuri front’i ok’idu şeni şurdoguriten ixandu. Aydini na moşletinu mencelobape k’ala rt’u. Denizlişi front’is, Demirci Mehmet Efeşi k’onsult’ant’i iqu. Balikesiriş k’ongresişi k’arariten, Akhisaris na3ionaluri p’olk’işi sardali i3xunu.

Maartani Kianaşi Ok’ok’idinuş k’ule İzmiris na ik’idu Mudafai Hukuk coxoni organiza3iaşi akt’iuri mak’aturepeşen ar teri iqu. 1920-s Bursaşi dep’ut’at’i oqopinot Na3iaşi Didi Meclisişa na ak’atu Celal Bayarik, artneri p’eriodis Ek’onomiaşi Nazirobaşa i3xunu. Ç’erk’ezi Ethemiş ti-ezdobaşi moment’is, eya ocerapu şeni na mendiçkvinu k’omisiaşi dudmaxvence rt’u. 1921-s Ek’onomiaşi Naziri iqu. Lozanişi K’onferan3iaşa k’onsult’ant’i mak’ature oqopinot ak’atu. Turkiaşi Dulyaş Bank’a emuk k’idu 1924-s. 1937-s Turkiaşi Resp’ublik’aş 14. Dudnaziri iqu. Ataturkişi ğuraş k’ule P’rezident’i na i3xunu İsmet İnonuşk’elen Dudnaziri oqopinot i3xunu. Mara İnonu k’ala var axandu. 3 Pukrik’a 1939 tariğis, p’ost’i naşkvu.

CHP-uri megabrape muşi k’ala 1945-s Otxoni Memorandumi meçu. Dido p’art’iloni p’olit’ik’uri skidala gyoç’k’uşi, 1946-s Adnan Menderesi, Fuat Koprulu do Refik Koraltani k’ala artot, Demok’rat’iuri P’art’ia k’idu. Am p’art’iaşi dudmaxvance i3xunu. İnonuşi faşist’uri xe3alaşi sebebiten, dido p’at’i ndğalepe z’ires. Mara xoloti, 14 Pukrik’a 1950 tariğis na ixvenu generaluri 3xunapes, dudmaxvance muşi na rt’u Demok’rat’iuri P’art’iak gecginoba mogu. 22 Pukrik’a 1950 tariğis Turkiaş Na3iaşi Didi Meclisişk’elen P’rezident’i i3xunu. 1954- 1957 generaluri 3xunapeş k’uleti Turkiaş Na3iaşi Didi Meclisişk’elen P’rezident’i i3xunu. 27 Pukrik’a 1960 tariğis Turkuli Silaxoni Mencelobapek xe3alas xe gvedvesşi, Celal Bayari itevkifinu. Yassiadaşa iqoninu. 16 tuta na naqonu k’itxva do muxak’emeş k’ule, Yassiadaşi Mağali Adalet’iş Divanişk’elen 15 Demok’rat’iuri P’art’ialuri k’ala go3’ok’iduşa imaxkuminu (15 St’aroşina 1961). Maxkemepes gemti var o3’k’edu, k’ap’et’i dodgitu. Celal Bayari maartanot, 12 Demok’rat’iuri P’art’ialurepeşi idamuri hukmi skidalaşmorgvali moloxunuşa iktirinu. Yassiadaşen Kayserişi moloxunaleşa iqoninu. İzabunuşi, oxori muşis oşvelu şeni, oxişkvinu (7 3’ilva 1964). 7 X3ala 1966 tariğis, p’eriodişi P’rezident’i Cevdet Sunayişk’elen, dudk’anonişi 97. maddes na iç’aret’u sebebepeşen na z’iru hak’k’iten ixarsuvinu. 1903-s İnegoluri Refet Begişi k’ulani Reşide Xanumi k’ala na içilu Celal Bayaris sum bere aqu. Celal Bayarik muşi şuri Ğormotis meçu 22 Mariaşina 1986 tariğis, Mp’olis. Fransuli nena na uçkit’u Celal Bayarişi svarape antepe ren: “Kayseriş Moloxunaleşi Dğalepe”, ”Mati P’ç’ari” (8 t’omi).