Wp/lzz/lat/Azerbaycanişi Resp’ublik’a

Azerbaycanişi Resp’ublik’a, Avrop’a do Asiaşi k’itapeşi şkas, Omjore K’avk’asias na go3’adgin oxen3ale ren. Olande muşis Rusia, olandegulva muşis Okortule, omjoregulva muşis Armenia, omjore muşis İrani do yulva muşis zuğa Hazari ren. Nak’onoba muşi 8.753.000, dixaşzoma muşi 86.600 km2, nananoğa muşi Bak’u na ren dobadonaşi majura noğape ren Gence, Lenkeran, Sumgayt do Mingeçaur. Unit’ari oxen3ale na ren Azerbaycanişi Resp’ublik’a, Naxçivanişi Avt’onomiuri Resp’ublik’a, 66 raioni, 13 noğa raioni, 70 noğaşen 3’opxun.

Antik’uri orapeşen Şkadevrişakis Azerbaycanişi t’erimi geografiurot andğaneri İranişi ar k’orta na ren Azerbaycani şeni ixmarinet’u. Andğas Azerbaycanişi Resp’ublik’a na gedgin soti rt’u Albania varna Arani yado na içkinet’u k’ortaşi no3’ile. Selçuk’urepeşi Azerbaycaniş oz’iru 1015- 1021 3’anapeşi şkas moxvadun. Am p’eriodis Oğuzepeşi uçvaş meşvelute Azerbaycanişi Turki do Muslimani noktinuş p’rosesis komanz’inu. 1136 3’anas İldenizurepeş k’elen Tebrizis na geidginu atabegepeşi xe3alas kamaxtu. Moğolepeşi istilaş k’ule İlhanurepeşi xe3alaşa, 14. oş3’anuras K’arak’oyunurepe do Akk’oyunurepeşi xe3alaşa amaxtu. Emuşk’uleti Avşarepe, Zendepe do K’açarepeş k’elen iktalinu. Am xanobape 1804–1813 Rusia-İranişi limaş k’ule 1813 3’anas Rusiaşi İmp’arat’orobaşi xe3alaşa amaxtu. 28 Pukrik’a 1918-s Azerbaycanişi Demok’rat’iuri Resp’ublik’a geidginu, 1920-s T’ransk’avk’asiaşi Sosialist’uri Sovieturi Resp’ublik’apeşi Artobaşa ak’atu. 30 Maraşina 1991-s SSRA dilixvuşi timoşletinoba muşi xolo kognapu.

Azerbaycanişi omjoreş k’ele Armeniaşi germape, olandeş k’eleti K’avk’asiaşi mağala germape ren. Azerbaycanişi zuğaşen mağaloba ren 657 met’re do let’ape muşi didote ren germapuna. Gomorgva muşi germape do mağala rak’anepete gok’ireli rentina Azerbaycanişi dixape didote zeni ren do irişen moduli let’ape muşi ğali K’ura do Arasi na ant’alen delt’a ren. Azerbaycanis çuçuna t’aroni uğun mara zuğa Hazarişen doloxe, mağala germapes do majura mağala sotepes qini t’aroni iz’iren. Mağala sotepes qinoraşi dro ginz’e, qini do mtvironi, mapxaşi dro çuçuna iqven. Zenepesti qinoraşi dro çuçuna do mç’imoni do bazi mtvironi, mapxaşi dro mçxvapa do xomula iqven. 3’anaşi vasati t’u3anoba 10 °C k’onari uğun. Azerbaycanis kianaşi t’aronişi 11 ç’eşidişen 9 ç’eşidi kuğun.

Azerbaycanis moduli dixape, gazi, p’et’roli do erk’inaşi xampa rezervi uğun. Azerbaycanis p’et’rokimia, energia, met’alurgia, mak’ina, imalati, kimia, mt’k’aşi maxsulepe steri monk’a indust’ria, t’ekst’ili, oç’uşdulya, t’k’ebişdulya, kurki, modvaluşdulya steri morçi indust’ria mordineri uğun. T’urizmişi p’ot’ansieli mağala na uğun ar resp’ublik’a ren. Mabank’eloba do masigorteloba muşi omordinuşi p’eriodiş doloxe ren. İrişen beciti galengamaçamu muşi ren p’et’roli do p’et’rokimiaşi maxsulepe. Dobadonaşi xaçkas didote o3’k’arinuşi metodi ixmarinen. Na ixaçken maxsulepe ren çxvari, xila, pambuği, çai, tutumi do qurz’eni. Azerbaycanişi xaçkas do ek’onomias maskindinobati dido beciti ren.

Azerbaycanişi nak’onobaş %54 k’onari noğapes do %46 k’onari oput’epes skidun. Nak’onoba muşişi %60 k’onari 30 3’anerişen ç’it’a ren. Azerbaycanişi nak’onobaş %96 k’onari Muslimani (didote Şii), %3- 4 k’onari Krist’iani (didote Rusuli Ortodoksuri Ek’lesia, Kortuli Ortodoksuri Ek’lesia do Malak’ani) ren. Ok’itxu do oç’aruşi nispet’i %99,5 na ren Azerbaycanis 6.500 k’ult’uruli tesisi, 4.605 osvarale, 125 muzeumi, 125 musik’aşi doguroni, 43 xalk’uri teat’rişi saloni, 3.680 k’ult’uruli oxori kuğun.