Wp/lus/Biate Hnam Leh Zialung Khua

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | lus
Wp > lus > Biate Hnam Leh Zialung Khua

Biate khaw hming chawi chhan “Biate Hnam” hian Mizoram a an luh hma hian Kabaw phaiah te lo awm tawh thin an ni a, Khampat phai leh Runlui kamah te pawh hun rei fe lo khawsa thin an ni.

Biate ho Mizoram an luh kum hi 1450 A.D vel ni a ngaih a ni. Biate tlang thut a khua an siam hun hi kum 1500 A.D vel ni a ngaih a ni.

Sinlung[edit | edit source]

Mizoram an luh tirh hian pukah an cheng ber thin a, an chenna puk chu ‘Sinlung’ puk an ti. He puk hi Riangtlei leh Vangtlang in karah a awm. A hnu deuhah Vangtlangah te, Riangtleiah te khaw thar an siam a; hemi hnu hian Biate tlangah hian khaw lian tham tak dinin hun rei tak an awm a ni.

An sulhnu leh hmun hmain hming an chawi hlen tak te chu Ralvawng tlang leh Ralvawng puk te, Hningtui lui leh Raifan lui te, Hningtuikawn te, Zialung kham te, Mura puk te, Zialung-khawchhan-Hrangkhupa te, Vawrhkawn leh Perhkai te, Chhuanvawra khawthlir tlang te chen in an la danglam lo a ni.

Hming hmasa[edit | edit source]

Biate tlang a khua an din lai hian an khua chu Biate khua a la ni lova, Zialung khua an ti thin. Zialung khua hming phuah chhan hi sawi dan hrang hrang awm mahse a awm angber chu tuna Biate tlak lam kham rang ruai mai, ral atanga han thlir a hawrawp ang tak taka rang nuau mai hi a ni thin awm e. Hemi kham chunga khua an din chu Zialung an ti ni ngei tur a ni. Biate hovin Zialung khua an awm lai hian chanchin an ngah hle awm e. Mi huaisen Ralvawnga chuan Mura lakah an khua leh tui te a hum thin a, a puk hmuhchhuah Ralvawng Puk an tihah chuan naupang leh chhumchhiate a dahkhawm thin.

Pasalṭha dang[edit | edit source]

Ralvawnga bakah hian pasaltha huaisen Hrangkhupa pawh hian Riangtlei lal, Hawnglaia lakah venghimin chhiah thleng an awl phah a ni awm e. He pasaltha Hrangkhupa Sechal hi a lianin sawi a hlawh ve hle a ni awm e. Sakei nen an insual a, Hrangkhupa Sechal hian a si hlum der awm a sin. Mahse ko pang a a si bet kha a lu chet zawng khan Sakei che kha a la nung emaw a ti a, a si bet leh zel a. Tuihalin a thi ve thak an ti. Hriatrengna lung an phun a, Biate khaw dai Seki tui bulah a la awm reng a ni.

Hrangkhupa hian fapa huaisen tak mai Chhuanvawra a nei a, Hrihlei khua a run a, a hneh nghe nghe a. Chumi khua a run dawn a a thlirna Zialung khaw chung a tlang pawh “Chhuanvawra Khawthlir” an vuah hlen ta a ni.

Biate ho hian Zialung khua an chhuahsan hnu hian (N.B: Hmanlai khan lo neihna ram a hlat chuan khaw thar an kai thuai thin, a chhan pawh feh kawng thui deuh neih kha a ralmuan loh mai bakah a hahthlak hlei bik a ni.) Champhai leh a chheh velah khua an din leh a, chumi hnuah Vanlaiphai, Lungverh, Phaileng, Lungdar, Khawdungsei, Thenzawl, Rulchawm leh Saitualah te an awm leh bawk niin a lang.

Saitual a an awm lai phei hi chuan an Favang awllen laiin an Kut hman kha nuam an ti hle a ni awm e, an hlim lutukin buh seng hun an hai ta a. Nikhat chu Vakiin an lam zawlah buh vui a thlauh a, buh seng a tul tih an hre chhuak chauh an tih chu !

Hming put chhan[edit | edit source]

Rulchawm a an awm lai hian rul lianpui mai hi an khuaah a awm a, naupang pawnto te a la thin a. A khua a chengte chuan an hlau em em mai a, an in thawi thin a ni awm e. An thenawm hnam ten an lo hriatin Rul- bia-te an ti a, an khaw hming pawh Rulchawm tiin an vuah hlen ta a ni. A lo rei deuh va, Biate tiin an ko hlen ta mai niin an sawi thin.

Biate ho hian kum 1650 A.D velah khan Mizoram chhuahsanin Reng ramah an lut leh a, Jampui tlangdung velah rei tak an cheng leh a. A thenin Manipur an pan bawk a. Hemi hnu pawh hian kum 1790 A.D velah North Cachar Hills leh Jaintia Hillsah mi tam zawkin awmhmun an bengbel ta a ni.

Thulâkna[edit | edit source]

  • Upa Chhunga, Mizoram Thil Hlu leh Thu Thlankhawm