Wp/luo/Tuoche malandore e Lwasi
Tuoche malandore e lwasi gin gund tuoche milando kuom kinde kata thuolo machuok gi nyiriri matindo mayudore e muya miyueyo. Tuoche makamagi omii pek e lony mar thieth mar dhano kod thieth mar jamni. Nyiriri gi nyalo bedo kute, baktiria kata tieng' mag obwolo, manyalo landore nikech yweyo, wuoyo, fuolo, gir, dhuolo bur, kiro gik mamol, olo pii mar nditi, kata tim moro amora manyalo thuolo iro moko e lwasi.
Ndalo mathoth, nyiriri malandore e lwasi kelo ilni e um, duol, odundu mar yweyo kod obo kendo maa kelo ahonda, thung, duol malit, kod ranyisi moko manyalo kelo dang'ni e del duto.
Thoth tuoche mong'ere kaka mago malandore e lwasi oriwo kaachiel kod mamoko: kute mag korona, agoyi,kahera, influenza. Gund tuo makamago dwaro yor yweyo mar achung' kenda e saa mitimoe thieth.
E Yoo Machuok
[edit | edit source]Tuoche malandore e lwasi ikelo kod nyiriri matindo mayudore e muya miyueyo. Ginyalo wuok kuom gik makelo tuo mowuok kuom chuer mar jamni kata dhano, kata kuom gik mochido mae yugi. Ginyalo landore kuom ich kwiri, buru kod gik mamol ka pii, manyalo bedo e kor lwasi kendo landore e ondamo malach. Kuom ranyisi, gir nyalo chwalo nyiriri malando tuo e i Nyamburko mar Bus mangima.
Rwako iye nyiriri makelo tuo nyalo timore e saa ma ng'ato yueyo kendo kelo ilni kod dang'ni malich mokalo e odundu mar yueyo. Tuoche mag dhano malandore e lwasi ok oriwo pek mikelo gi chido mar muya manie lwasi, kata kamano chido mar lwasi chwako tuoche malandore e lwasi ma ok otudore gi dhano kaka tuo mar thung. Gik machido muya ni gi tudruok kod tiyo makare mar Obo nikech ginyalo kelo ilni kod dang'ni e odundumar muya.
Tuoche malandore e lwasi bende nyalo mako jamni. Kuom Ranyisi, Tuo mar Newcastle, en tuo mar winy mamako winy mopidhi e piny mangima kendo landore e lwasi.
Landruok
[edit | edit source]Tuoche landore ka jii oyueyo ich kwriri kata ka ich kwiri okirore e wang, um kata e dhok. Jago mangima ok ochuno ni nyaka rad kod jago matuo mondo eka ogam tuo. Liet kod ng'ich ma oko kod man ei ot, ni gi yondh malich mokalo e chwalo tuoche malandore e lwasi. Tuo bende nyalo londore kokalo kuom yamo, koth, timbe dhano kod ngadho mar ler.
- Bang lokruok e chal mar kor lwasi, kwan mar tieng' mag obwolo manie lwasi dok chien, kata kamano bang' kinde machuok, gigoyo ndalo kendo gibedo mathoth malich mokalo.
- Pogruok mar oganda e weche mag kungo ok nigi mbii ahinya e wach landruok mar tuo. Landruok mar tuoche malandore e lwasi timore asasa e bombe moloyo gwenge mokiewo gi bombe kod gwenge mapacho.
- Dak Machiegni gi nembe bende nyalo chwako muoch mar tieng' moko mag tuoche malandore e lwasi.
- Yore rito muya ma ok ni kare bende osechwako landruok mar tuo mar Legionella pneumophila.
- Tuoche malandore e lwasi moko bende nyalo landore e ute thieth nikech nywandruok kod gik mitiyogo.
Geng'o
[edit | edit source]Yore moko mag geng'o landruok mar tuoche malandore e lwasi en tiyo kod yedhe machiewo roteke mag del, rwako abuog Rombe kod thegruok gi jii manigi tuo. Bedo Machiegni gi lee kata dhano ma jatuo ok onyiso ni nyaka igam tuo nogono, landruok mar tuo otudore gi oteku mar rateke mag del kod kwan mar nyiriri malando tuo ma ng'ato ogamo.
Yedhe mag thieth inyalo tii godo kikedo gi tuoche malandore e lwasi motudore gi baktiria kaka pneumonic plague.
Thoth jolony e rito ngima mar oganda lieko ni rito ler e yoo mowinjore kod rito chik mar okang' e kind Ochung' tir nyalo thiro landruok mar tuoche malandore e lwasi. Ok nyalre tamruok yudo tuoche malandore e lwasi, kata kamano wanyalo duoko chien landruok mar tuochegi e yo makamaa:
- We hedhori Machiegni gi joma tuo.
- Rwak abuog Rombe e seche ma idonjo e kuonde galamoro.
- Um dhogi seche ma ifuolo kata igir.
- Luok lweti bang' kinde machuok.
- Wek thoro mulo lela wang'i kata mar jomamoko gi lwedo mochido.