Wp/lki/هجری شمسی
گاهشماری کوچیِ خۆرشیدی یا تقویمِ هجری شمسی، برپایەی تقویمِ جلالی وا منشأِ تقویمِ هجرییە. آغازِ سالِ شمسی برابره وا یکمین رووژِ وهار. تقویمِ هجری شمسی، نها لە وڵاتیلِ ایران و افغانستان تقویمِ رسمییە. ای تقویم لە ایران وا تصویب مجلس شورای ملی لە ۱۱ فروردین ۱۳۰۴، تقویمِ رسمی وڵات اعلام بوو.
منشأ تقویم
[edit | edit source]منشأ تقوومِ هجری شمسی مانن تقویمِ هجری قمری، سالِ هجرتِ پیامبرِ اسلام، محمد، سالِ ۶۲۲ میلادی اژ مکه وه مدینه دەبێت. آغازِ هجرت پیامبرِ اسلام اژ مکه رووژِ دوشنبه (۱ ربیع‌الاول/ ۲۴ شهریور سال ۱ هجری) برابر وا ۱۳ سپتامبر ۶۲۲ میلادیِ قدیم (ژولینی) و ۱۶ سپتامبر ۶۲۲ میلادیِ جدید (گریگۆری) و ورودِ پیامبر وه مدینه رووژِ ۸ ربیع‌الاول همان سال دەبێت.
ساڵ، فصڵیل، مانگیل و رووژیل
[edit | edit source]ای گاه‌شماریە إژ ۳۶۵ رووژ ١٢ مانگە دؤرس بیە ؤ إ ڕؤی گاهشماری جڵاڵیە (دقیق‌ترین تقویم جهان[نیازمند منبع]) شرووعئ اعتدال وهاری ئە نیمکؤرە(نیم خڕآنێ) شؤمالیە . تنیا مبد‌أ (بنچئنە ) هجریە. طراحان ؤ دؤرس کرەل گاهشماری جڵاڵی بڕێ (کووێ ، گرووهێ)ریاضی زان و آسارە شناس بینە گ سرشناس ؤ نام دیاری ترین إؤن حکیم خئام ریاضی زان و شاعر (بوەش ، شعر وەش)ئێرانی بیە. یِؤِنەَ ئە دەستوور ملکشاه سلجوقی ؤ دسکاری (گؤەڕانن)گاهشماری یزدگردی ئئ گاهشماری نو(جدید) نە دؤرس کرد .
| ڕزگ/ترتیب | ڕووژەل | نام | تاریخ‌های میلادی | فەصڵ | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| فارسی
(ئێران) |
فارسی
(افقانستان) |
پەشتوو
(افقانستان) |
کؤردی | لەکی[1] | ||||
| ۱ | ۳۱ | فروردین | حَمَل | وری | خاکه‌لێوه | پەنجە | ۲۱ مارس – ۲۰ آوریل | |
| ۲ | ۳۱ | اردیبهشت | ثور | غویی | گوڵان | مێرێان | ۲۱ آوریل – ۲۱ مه | |
| ۳ | ۳۱ | خرداد | جَوزا | غبرګولی | جۆزەردان | گاکوور | ۲۲ مه – ۲۱ ژوئن | |
| ۴ | ۳۱ | تیر | سرطان | چنګاښ | پووشپەڕ | آگرانێ | ۲۲ ژوئن – ۲۲ ژوئیه | تاووسان |
| ۵ | ۳۱ | مرداد | اسد | زمری | گەلاوێژ | مرداڵ | ۲۳ ژوئیه – ۲۲ اوت | |
| ۶ | ۳۱ | شهریور | سُنبُله | وږی | خەرمانان | ماڵه ژێر | ۲۳ اوت – ۲۲ سپتامبر | |
| ۷ | ۳۰ | مهر | میزان | تله | ڕەزبەر | ماڵه ژێر | ۲۳ سپتامبر – ۲۲ اکتبر | |
| ۸ | ۳۰ | آبان | عقرب | لړم | خەزەڵوەر | ماڵه ژێر دوماێنه | ۲۳ اکتبر – ۲۱ نوامبر | |
| ۹ | ۳۰ | آذر | قوس | لیندۍ | سەرماوەز | تویڵ ته کن | ۲۲ نوامبر – ۲۱ دسامبر | |
| ۱۰ | ۳۰ | دی | جَدْی | مرغومی | بەفرانبار | مانگه سێه | ۲۲ دسامبر – ۲۰ ژانویه | زمسان |
| ۱۱ | ۳۰ | بهمن | دلو | سلواغه | ڕێبەندان | نوڕۆژ | ۲۱ ژانویه – ۱۹ فوریه | |
| ۱۲ | ۲۹-۳۰[۵] | اسفند | حوت | کب | رەشەمە | خاکه ڵێه | ۲۰ فوریه – ۲۰ مارس | |
برابری ئەگەرد میلادی
[edit | edit source]هەر هانە گإ تەقویم هجری خورشیدی (چؤی تەقویم رسمی ایران و افغانستان) ؤ تەقویم میلادی هەردک(هردو) گاهشماری إ ڕؤی هؤەرن(خورشیدین). صرف نظر إژ کەم ؤ فرە ئآ بین ساڵەل ؤ فەرق داشتن سرآغاز مانگەل ، ڕووژەلان چؤی یەکە . برابەری هەردکان ئە ژێر نؤیسریائە :
- ۱ فروردین= ۲۱ مارس (۸۱ بار) - ۲۲ مارس (۱۲ بار) - ۲۰ مارس (۷ بار) (این نسبت تا ۸ اسفند «۲۷ فوریه» یکنواخت است)
- ۹ اسفند= ۲۸ فوریه (۸۱ بار) - ۲۹ فوریه (۱۰ بار) - ۲۷ فوریه (۷ بار) - ۱ مارس (۲ بار)
- ۱۰ اسفند= ۱ مارس (۷۶ بار) - ۲۹ فوریه (۱۵ بار) - ۲۸ فوریه (۷ بار) - ۲ مارس (۲ بار)
- ۱۱ اسفند= ۲ مارس (۷۶ بار) - ۱ مارس (۲۲ بار) - ۳ مارس (۲ بار) (این نسبت تا ۲۹ اسفند «۲۰ مارس» یکنواخت است)
- ۳۰ اسفند= ۲۰ مارس (۱۵ بار) - ۲۱ مارس (۱۰ بار) (از حدود ۲۵ کبیسه قرن)
پیوەند ؤ دەر ئەڕا ئئ مەقاڵە
[edit | edit source]بنچەک ؤ پانۆیسە
[edit | edit source]- گاهشماری ایرانی، موسی اکرمی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول (۱۳۸۰)، صفحهٔ ۷۵.
- پرش به بالا↑ بیرشک، احمد. گاهنامهٔ تطبیقی سه‌هزار ساله. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷. ص ۱۹۰.
- پرش به بالا↑ تطبیق روزها بصورت میانگین است.
- پرش به بالا↑ بر اساس داده‌های صفحهٔ ۲۳ این نوشتار: http://www.evertype.com/standards/af/af-locales.pdf
- پرش به بالا↑ در سال‌های عادی ۲۹ روز و در سال‌های کبیسه ۳۰ روزه است.
- پرش به بالا↑ گاهشماری ایرانی، موسی اکرمی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول (۱۳۸۰)، صفحهٔ ۴۷.
- پرش به بالا↑ تاریخچه تقویم ایرانی، معنی اسم ماه‌ها نقد نیوز
- پرش به بالا↑ تقویم جلالی مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ تقویم هجری شمسی - مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ همه‌چیز در مورد تقویم هجری شمسی خبر آنلاین
- پرش به بالا↑ گاهشماری در ایران از قرن نهم هجری قمری تاکنون مرکز تقویم
- تقویم، تقویم هجری شمسی برجی هفت آسمان «دانشنامه ستاره‌شناسی»
- پرش به بالا↑ گاهشماری هجری شمسی مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ گاهشماری در ایران - گاهشماری هجری شمسی مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ گاهشماری هجری شمسی مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ قاسملو، ف. 1385، مقایسه روشها و معادلات مختلف برای اعمال کبیسه‌های گاهشماری هجری خورشیدی در منابع مختلف، مجله تاریخ علم، شماره پنجم، ص 98
- پرش به بالا↑ گاهشماری در افغانستان مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ سایت تقویم ام‌القری
- پرش به بالا↑ گاه‌شماری‌های اسلامی در شبه‌قاره هند مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ گاهشماری در آسیای صغیر، ترکیه مرکز تقویم
- پرش به بالا↑ گاهشماری دوازده‌حیوانی مرکز تقویم