Wp/liv/Piškivīļa

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | liv
Wp > liv > Piškivīļa
Piškivīļad

Piškivīļan sōb nimtõd pīemdõvaŗžļiz taimõd midēgõd seļļi jag, mis um parāz rištīng kultimizõn, ja kēksõ se sōb kȭlbatõb kui piškivīļa. Sīeks piškivīļa sõnā um kēktehnikli termin, botānistiz äb ūo īti kategōrij. Piškivīļa um seļļi taimjag, mis äb ūo pūvīļa, tierāvīļa, eļļsīemgõz või maitstaim. Piškivīļad irdistiz at pakāndim sūolizt või spitšīd, äbku magḑizt, ka nänt maitsimi vastātõb sīen. Botānili mõtkõs guŗkõz, kirb, paprik ja tomāt at pūvīļa, agā sēņ um īžki biolōgli sistematik mō, kuņtš ne at piškivīļad kēksõ.

Taimõd äbbotānili zortīertimi[edit | edit source]

Taimõd äbbotānili zortīertimi
Kaztaimõd
Rištīng brūiktõd taimõd
pūvīļa
piškivīļa
tierāvīļa
eļļsīemgõz
lūvīļa
maitstaim
āinadtaim
rȭmtaim
Äb rištīng brūiktõd taimõd
passõrtaim
miedtaim
õldzõmtaim
industrijtaim
Äbkaztaimõd

Piškivīļad tīpõd[edit | edit source]

Bīlda Nim Latīņ nim Allikēratõks
Sīpõlsuglimizt
Sīpõl Allium cepa Sīpõl um amā tieudtõb ja amā laigõltõd sīpõlvīț, sīedõ ka nim nägțõb, pǟgiņšõ kīelsõ se sīpõlvīţ kandab sīpõl nimmõ, mujāl ta sōb nimtõd mōļ pierāst vīrizõks (nägțõbõks sūomõks kīelkõks: keltasipuli ’vīri sīpõl’) või punīzõks (nägțõbõks madjār kīelkõks: vöröshagyma ’punni sīpõl’). Sīpõl kūorlēḑõd īrgas at vāldas agā mõltslikkizt, īd pierāst ne lībõd punīzt, ku kūorlēḑõd irgõbõd kuijõ. Ta päzīz Piškīzõst Āzijstõ Eiroppõ. Sīpõl jegā jag sōb sīedõd vȯitõ jūrjengõ luggõs ulzõ, ta sōb kȭlbatõd tūoristiz, kīetõd ja ūdtõd, eņtšiz maits pierāst ta um sūrdõvīți maitsāinan.
Lillasīpõl Allium cepa Lillasīpõl botāniklistiz kūlõb sīpõlt, ta um sīe lilla-vālda versij. Lillasīpõl sōb saggõld sīebõd tūorõzistiz, sīest täm sīpõl um jo vȱrna ja jo smekīg.
Prišsīpõl Allium cepa
Rõvlōka Allium schoenoprasum
Knīplōka Allium sativum
Purōv Allium porrum
Jūrpiškivīļad
Borkõn Daucus carota
Redīsõz Raphanus sativus
Vāldaredīsõz Raphanus sativus
Mustārutkõz Raphanus sativus Mustārutkõ amā ležglizt sugūd at sinēp ja munt rutkõd. Täm muinikuodmō um Āzijs, sǟldõst ta iļļõtuļ Ēgipttõ, rōmlizt laigtiztõ Eirops. Täm maits um kibḑikki ja tuļļi, sīepierāst rištīngõd sūolõbõd tǟnda, až ne sīebõb tūorõzistiz. Jūŗ sizāldõb sinēpeļļõ, sīepierāst ta sōb kȭlbatõd āinadõks, ta uktāb sūold likkimizt ja um diurētli mȯjji. Mustārutkõ vitamīnsizāli irdistiz um kuolmkȭrdali tazāntõb vāldad rutkõdõks.
Punnibīetõz Beta vulgaris
Strink Brassica napus Strink um raps sangdāndõb jūrkõks versij. Täm form võib vȱlda laigli, pitklimi või kierāvīţli, sizāli um vālda või vīri. Täm muiniuodmō um äbtundtõb, ta sōb laigtõb Sidāmmier arās, Ležgli-Ūomõgs ja Sidām-Āzijs. Stink äb ūo tuļļi ku mustārutkõz, agā um rikāz jengõz pūolõst.
Pōgõvīļad
Jērnaz Pisum sativum
Pubā Phaseolus vulgaris
Lǟtšõz Lens culinaris
Vīļapiškivīļad
Tomāt Solanum lycopersicum
Paprik Capsicum annuum
Guŗkõz Cucumis sativus
Kirb Cucurbita moschata
Līedpiškivīļad
Nōțõz Brassica oleracea
Appāina Rumex acetosa
Tsikūoŗõz Cichorium intybus var. foliosum
Dillõd Anethum graveolens
Vardpiškivīļad
Apāāina Rheum
Būmbalpiškivīļad
Naggõrz Solanum tuberosum
Ēdrõmpiškivīļad
Puțkõnōțõz Brassica oleracea var. botrytis
Artišok Cynara