Wp/kus/Navrongo

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Navrongo
Navrongo
town
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
Capital ofKassena Nankana Municipal District Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityKassena Nankana Municipal District Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location10°53′30″N 1°5′20″W Dɛmisim gbɛlima
Map

Navrongo anɛ teŋpʋʋg ka lɛm teŋpʋtita'ar tis Kassena-Nankana District dinɛ bɛ Upper East Region bɛ northern Ghana la, ka tɔndnɛ Burkina Faso. Navrongo anɛ teŋpʋtita'ar tis Kassena-Nankana District – dinɛ bɛ is Upper East Region bɛ northern Ghana. Navrongo ka 2012 nidib kanl la an 27,306[1].

Navrongo anɛ teŋpʋʋg kani mɔr sʋŋir, ka ba mi' di cathedral nɛ di grotto la yɛla. Dinɛ mɔr Navrongo Solar Power Station, Ghana yiiga solar plant. Navrongo bɛnɛ 10°53′5″N 1°5′25″W. Navrongo nidib kanli bɛ 2005 da anɛ wʋʋ 25,470[2] ka 2012 nidib kanl mɛn an wʋʋ 27,306.

Di pin'ilʋg

Onɛ da pin'il teŋ la yʋ'ʋr anɛ Butu yʋʋm 1740 la ni, o pian'adnɛ Nankane pian'ad la ka an tɔn'ɔsi yit Zecco (nanna yʋ'ʋn bɛnɛ Burkina Faso ya-tuona), onɛ da dɛŋin zi'in Pungu (di anɛ Kasem buudi pian'ad teŋ yinne dinɛ bɛ Zecco ya-tuona). 19th century saŋa laa, teŋ la da anɛ zi'isʋŋ kani bɛ Sahel caravan suorin. 20th century pin'ilʋg ni British dim da maali ba zi'isʋg Navrongo.

Catholic mission da zi'el yʋʋm 1906 lla ni - Fathers pielis la ("Pères Blancs"), French dim banɛ an French Canadians. Ba da naamnɛ Upper Volta (nanna yʋ'ʋn an Burkina Faso) na bɛ Upper East region ka di yitnɛ French anti-clerical wada ni (Faadanam la da tis sida ye ba na du'oe ba yis Upper Volta). Ka British la basi ba suor ka tisi ba yɛl yinne ba ya'a ma siak kaa naam zi'in Navrongo, ba da ye ba kʋ nya'aŋi pian'a buud sia ya'a ka'e English ma'aa nɛɛ. La'amnɛ dinɛ da mɔr tɔɔg pin'ilʋg la ni ( Faadanam la zamisnɛ pian'abil kani ka ba da pʋ pian'ada ka nyɛ sakur biis 5 ma'aa bɛ nwadis 18), sakur la da naaenɛ yɔlim – British dim nid yinne yʋʋʋm 1927 la ni ye dinɛ da an sakur sʋŋ tita'ar (yit 5 anu ma'aa bɛn ni) bɛ Ghana ya-datiʋŋ ni. Banɛ dɔlisid Ghana 1957 suo-mɛŋ yit British colonial sʋ'ʋlʋm ni, Navrongo da lieb teŋ tita'ar tis Kassena/Nankani district[3].

Climate

Navrongo mɔri tropical savanna sawina (di dɔlisnɛ Köppen sawina yɛlisim) teŋ la mɔr tʋʋlʋgi gilig yʋʋm la wʋsa laa, la'amnɛ sɛɛung nɛ ʋʋni bɛ la. 26 March 2017 nii, Navrongo da mɔri a teŋtʋʋlʋg 43.8 °C (110.8 °F), dinɛ da an teŋtʋʋlʋg kani zu'oe ka Ghana teŋ sia nan zi' paamɛ.

Climate data for Navrongo
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Record high °C (°F) 40.6

(105.1)

41.7

(107.1)

43.8

(110.8)

42.8

(109.0)

42.2

(108.0)

38.3

(100.9)

35.0

(95.0)

32.8

(91.0)

34.4

(93.9)

37.8

(100.0)

38.3

(100.9)

38.3

(100.9)

43.8

(110.8)

Average high °C (°F) 35.6

(96.1)

37.2

(99.0)

38.9

(102.0)

38.3

(100.9)

36.1

(97.0)

32.8

(91.0)

30.6

(87.1)

29.4

(84.9)

30.6

(87.1)

33.3

(91.9)

36.1

(97.0)

35.0

(95.0)

34.5

(94.1)

Daily mean °C (°F) 27.5

(81.5)

29.7

(85.5)

31.7

(89.1)

32.0

(89.6)

30.6

(87.1)

28.1

(82.6)

26.4

(79.5)

25.8

(78.4)

26.1

(79.0)

27.5

(81.5)

28.1

(82.6)

26.7

(80.1)

28.4

(83.1)

Average low °C (°F) 19.4

(66.9)

22.2

(72.0)

24.4

(75.9)

25.6

(78.1)

25.0

(77.0)

23.3

(73.9)

22.2

(72.0)

22.2

(72.0)

21.7

(71.1)

21.7

(71.1)

20.0

(68.0)

18.3

(64.9)

22.2

(72.0)

Record low °C (°F) 12.8

(55.0)

16.1

(61.0)

18.3

(64.9)

20.0

(68.0)

18.9

(66.0)

19.4

(66.9)

19.4

(66.9)

19.4

(66.9)

17.8

(64.0)

19.4

(66.9)

16.1

(61.0)

13.3

(55.9)

12.8

(55.0)

Average rainfall mm (inches) 0.5

(0.02)

5.6

(0.22)

15.5

(0.61)

48.5

(1.91)

111.5

(4.39)

144.3

(5.68)

200.9

(7.91)

263.4

(10.37)

228.6

(9.00)

67.6

(2.66)

6.1

(0.24)

1.3

(0.05)

1,093.8

(43.06)

Source

Di mɔrim

Navrongo mɔri Economy kani nɔbigid tɔ'ɔtɔ. Tono Irrigation Project bɛ anina la, Naara Bank, GCB Bank, ADB Bank, Hospitals, Navrongo Health Research Centre, radio stations nɛ PIO TV station nɛ asuo-mɛŋ tʋʋmanam, nidib bɛdigʋ an pa'anib, neesnam nɛ kpaadib bani ku'od ka gʋ'ʋn (bʋʋs, pɛn'ɛs, niigi, nɔɔr bɛɛ kpin'ini). Sakuya mɛn zu'oya wʋʋ, C.K Tedam University, St John Bosco teacher training college, Nursing training college, Navrongo SHS (NAVASCO), Notre Dame SHS, OLL Girls SHS nɛ bɛdigʋ.

Navrongo pʋ'ʋsʋm yir la

Navrongo Cathedral, nanna ka yʋ'ʋn baŋ, ka ba da mɛ' was yʋʋm 1906 ka yalig yʋʋm 1920. Di yʋ'ʋr da anɛ "Di pʋ'a kani mɔr faranam ayɔpɔi", di da anɛ White Fathers kpɛmnam la da yɛl. Di anɛ tan ka ba nɔki mɛ' (din zʋŋɔ di yʋ'ʋr anɛ "Tan Pʋ'ʋs dɔɔg "), ka mɔr taabunam naam agɔl sig ka di an pilib. Di pʋʋgʋn laa, zamguoma la mɔri bʋnkɔnbid fotonam ani, daar wʋsa tʋʋma, nɛ Christian pian'azut nwennɛ Zugsɔb diib la nɛ Bethlehem tʋʋma bɛ za'anɔɔrin la. Zi'ig la 'ɛn lɛm mɔri grotto nɛ gbɛɛnsa bɛdigʋ.


Gbanvɛɛnsa

  1. https://web.archive.org/web/20070930155500/http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1170623253&men=gcis&lng=de&dat=32&geo=-85&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x
  2. https://data.mongabay.com/igapo/2005_world_city_populations/Ghana.html
  3. https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/The-history-of-Navrongo-448181