Wp/kus/Daam kuan'ab
| Subclass of | beer  |
|---|---|
| Country | Ghana, Nigeria |
| Made from material | millet |
Daam anɛ bʋnnuuda linɛ ka kʋsaas mͻr nuud ka li sʋŋidi ba vum bɛllim. Bɛdigʋ buoni linɛ kʋsadaam.
Daam nuub nyͻͻd
Daam nuub mͻr sʋŋir bɛdigʋ banɛ nuud la bɛlim pʋʋgin, nwɛnɛ
- Di tisid ziim,
- Di sʋŋid ka ba nyaŋidi tʋm tʋʋma sʋ’ʋŋa,
- Daam mɛ lɛn anɛ malʋŋ lak kʋsaas pʋ’adiir nɛ kʋya ni,
- Daam mɛ mͻr ligidi bɛdigʋ tisid ͻnɛ kuan’adi kuosid li,
- Daam kuan'ab anɛ tʋʋma tis ninsieba.
- Tʋʋmsʋŋ bama nɛ bɛdigʋ kɛ ka daam yɛla pak kʋsaas.
La’abanɛ ka ba mɔri kuan’ad daam
Ba mͻr ki buudi kͻn’ͻb kͻn’ͻbi kuan’ad daam. Ki ban sieba anɛ
Naga,
Bɛlikͻ,
Akʋwɛrig
Aawɛnna nɛ
Za.
Amaa naga nɛ bɛlikͻ an linɛ ka bɛdigʋ mͻri kuan’ad. Za, kawɛnna nɛ akʋwɛrig mͻrɛ kuan’ad maluŋ daam ma’a ka ba pʋ mͻri kuan’adi kuosida.
Daam kuan’ad si’em
Ki bakkir
Ba na wʋ’ʋl ki la ku’omin ka bak udug la yis ki bielim la ni.
Ku’omin lɔsib
Lin nya’aŋ ba na wʋ’ʋl ki bielim la nwɛnɛ bɛʋgin ma’ae zaam bɛɛ zaam nie bɛog ka li ki’.
Ki bielim la ya’a ti ki’ ba na kpa’ae li digil tɛŋin ka bͻ si’eli ligil ka basid ku’om bɛogʋn nɛ zaam n ti paae lin na bul (nwɛnɛ daba atan) ka daba anaasi daar la ka ba lak linɛ ligil la ka yʋ’ʋn gudugi li, nwɛdigi li ka nͻk fʋlʋgʋ ligili li sʋ’ʋŋa nie bɛog. Bɛog ya’a nie ba na yadagi li kar kar ka li kʋdʋg ka ba nͻki keŋ nɛɛm.
Zɔm gɛndigir
Nɛɛmʋg la nya’aŋ ba na kpa’ae zͻm la niŋ dʋkʋn ka niŋ ku’om ka bͻ saalim bɛɛ ma’antirana zan’a gɛndigi saam. Ba ya’a saam naae, ba na bas ka li tisig, ka ba silig ku’om la niŋ laan bɛɛ dʋkʋn ka nya’al gan’alug la kpɛlim gbinin la dʋgʋl.
Kuan'ab
Daam la kuan’ab pʋ yuugid nwɛnɛ bi’isigͻ. Ba ya’a dʋgʋl gan’alʋg la ka li ti lɛ’ɛg ka ba kpa’ae kuokanɛ ka ba siligi zi’el la gɛndig linɛ ka ba pun dʋgʋd la, ka li wʋsa lɛ’ɛgi gɛndig. Ba na dʋgi li wʋsa n ti paae lin na bi’ig. Li ya’a dʋgi yuugi ti lɛ’ɛd was-was-was di pa’al ye li bi’igya. Ka ba kpiis bugum la ka li ma’ae. Li ya’a ma’ae, ba na silig ku’om la niŋ dʋkin.
Bi’isʋg
Bi’isʋgʋ yuugid la zug ɛɛnti kɛ ka sieba dɛŋ duori dʋgʋl. Ba ɛɛnti kpa’aenɛ linɛ an gan’alʋg la dʋgʋl yiiga ka nyaan kpa’ae linɛ ka ba silig la gɛndig n dʋgi li wʋsa hali nɛ lin na kͻt sʋ’ʋŋa n ti paae lin na bi’ig. Ba ya’a dʋgʋli naae, li anɛ zi’eg nɛ zi’eg ma’a, zin’inʋg kae. Asɛɛ ba kpɛn gudisid ka mɛ kɛ ka bugum la an wɛs ka pʋ sied bɛɛ kpiisida. Bugum la ya’a sie bɛɛ kpiig daam la na san’am. Ba mɛ ya’a pʋ guris sʋ’ʋŋa ka li gɛndigɛ, daam la na san’am. Dinzug la gbanya’a pʋ kuan’ad daam, ya’a ka’ ala o na san’ami li bas. Li ya’a ɛɛnti kͻdi sie ba na pɛ’ɛs ku’om.
Bi'igir
Li ya’a ti kͻdi yuug sʋ’ʋŋa nwɛnɛ awa anu bɛɛ ayuobʋ ba yʋ’ʋn na sie bugum la bi’ela ka gurisid ka gͻsid bi’igir yɛla. Ba ya’a ti nyɛ ka agͻl la pukʋ sͻbʋg, ba na kpiis bugum la wala ka pɛ’ɛl dʋg la nɛ ku’om ka li zi’eni tisig. Li ya’a tisigi naae ka agͻl la mu’oe an wii, ba na bas ka li zi’eni ma’ae sʋ’ʋŋa ka ba nyaaŋ kɛŋ tuon nɛ tʋʋmkanɛ kpɛlim.
Siligir
Li ya’a ti ma’ae sʋ’ʋŋa ka tisig nyain, ba na silig kuokane bɛɛ agͻl la yuoe li nyain niŋ yʋʋr bɛɛ, dʋk bɛɛ buta ni li na niŋ si’em ka si’el kʋ nyaŋi kpɛn’ɛ li pʋʋginɛ. Ba ya’a siligi naae ba na nͻki li zi’el zin’ikanɛ ka sͻ’ bɛɛ si’el kʋ nyaŋi daami li, ka pibili li sʋ’ʋuŋa.
Ka linɛ kpɛlim gbinin la ba na kͻͻns li n bͻ gariŋi tu’al titʋ’aku’om mɛn ka li tu’asidi lit laan bɛɛ linɛ ka ba nͻki ti’el wʋsa ni. Ku’om ya’a ɛɛnti naae gariŋiin la, ba na paas ku’om hali n ti paae sankanɛ ka malisim la na naae.
Dankunnum
Ba ya’a niŋ wala naae, ba na bu’oe titʋ’aku’om la bi’ela niŋ danbini gɛndig nɛ lin na ti kum (pusumpuug ya’a ti yina). Ba ya’a dɛŋi gɛndigg danbin la, daam la na mi’igi galis ka pʋ malisa, linzug ba ɛɛnti kɛnɛ ka bɛog ya’a ti bͻͻd nier la ka ba yʋ’ʋn nͻk dankani kum la bu’osi niŋ danbanɛ bɛ yʋya ni nɛ butanamin la. Ba ya’a niŋ ala tat-tat-tat nɛ bɛogʋ ti nie la ka daam la wʋsa yʋ’ʋn kilim dankunum.
Nuub
Li ya’a ti lieb dankunum naae linɛ kpɛlim anɛ nuub nɛ bugub. Sieba na nu ka sɛnlʋm onɛ kuan’ la, ka sieba mɛ nu ka tʋ’ʋ o.
Li ya’a lɛm mi’igi tʋʋg ban on nuud ka tʋ’ʋd o.
Biis nar ye ba nu titʋ’aku’om linɛ ka bɛdigʋ buon ye bisku’om la ka kpɛɛmnam mɛ nu dankani kum la mɛŋ.
La’anɛ daam mͻr yɛlsum si’em la, li mɛ mͻr yɛlbɛ’ɛdnam bɛdigʋ mɛn. li bɛ’ɛd la si’eba anɛ, ninsi’eba ɛɛnti nu daam la tʋm tʋʋmbanɛ pʋ dͻl suorɛ, nwɛnɛ adʋ’ʋn bɛɛ nyɛ’ɛ niŋ o mɛŋ, akɛŋ gbɛn suorin, akɛŋ ieed zaba, bisieba mɛ ɛɛnti buk ka pʋ lɛm mi’i kpɛɛm ya’asa nɛ linɛ namɛ kpɛlim wʋsa ka li mͻr daʋŋ bɛdigʋ kɛn saalib bɛlimin na.
Daam kuan’ab ɛɛnti nͻknɛ daba atan, yiiga dabisir la anɛ kuan’ab daar, dabiskanɛ pɛ’ɛs ayi la anɛ bi’isʋg daar ka daba atan daar la yʋ’ʋn an daam la daar.
Dankua’adib sieba mɛ pʋ lɛn dͻl lin nar ye ba dͻl siem kuan’ daam la mɛnɛ ka di mͻr yɛla bɛdigu tisid banɛ nuud daam la. Nwɛnɛ ba sieba mͻr taba, vaand, kuntnam nɛ la’ad bɛdigʋ gɛndigid daamin la.