Wp/kus/Asʋ’ʋ-m-mԑŋ dabisir (Ghana)

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Asʋ’ʋ-m-mԑŋ dabisir (Ghana)
Independence Day
public holiday
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
Day in year for periodic occurrenceMarch 6 Dɛmisim gbɛlima

Asʋ’ʋ-m-mԑŋ dabisir anԑ dabiskanԑ an di’ema nԑ vʋ’ʋsʋm daari tis Ghana wʋsa yʋʋm wʋsa. Daakan anԑ vʋ’ʋsʋm daar tis Ghaana nid wʋsa banԑ bԑ Ghana nԑ banԑ ka’ Ghana ye ba na’as tuongatib banԑ da kԑ ka Ghana paam yͻlisim la. Asʋ’ʋ-m-mԑŋ dabisir la anԑ dabiskanԑ ka ba di'emidi li nwadisa atan’ la ni daba ayuobʋ daar yʋʋm wʋsa.[1] Li mԑ anԑ tienr nԑ zanbin kanԑ bigis ye, dabis kaŋa daari la ka Ghana da paam yͻlisim yii Biritis gɔmina la nu’usin.[2] Onԑ da an yiiga Piram minista da anԑ Kwame Nkrumah, onԑ da an Ghaana gͻmma kpԑԑm din yi yʋʋm tusa piine awai n paa yʋʋm tusir kͻbiswai nԑ pisnu nԑ ayͻpͻi la ni.[3]

Daakanԑ ka ba tiendi li

Nwadis atan' la ni li daba ayuobʋ daar la, Kwame Nkrumah da yԑl nyain tis Ghana dim ye, ba paam yͻlisim ka lԑn ye, Afirikadim na nyaŋi mͻri ba mԑŋ tituaa. Dinzugͻ Ghana yʋ’ʋn paam yͻlisim sankanԑ pʋ mͻr naarԑ.[4] Ghana da an tԑŋkanԑ da bԑ Sub-Sahara Afirica paami o yͻlisim yiiga yi Na’asaanam nu’usin.[5] Ghana kpԑԑm banԑ   da an Pirԑsidԑnnam la da maal dabisir kaŋa ka li anԑ vʋ'ʋsim daar n tis Ghaana ni wʋsa ye ba di’emi li daar.[6] Ban sadigim bas suor ye li an vʋ’ʋsim dabisir la, ba kpansidinԑ sʋ’ʋŋa, ka li an ye, nwadisa atan' la li daba ayuobʋ daar ya’a pun tʋn’e ka lu bakuai la naari nԑԑ,[7] daakanԑ dͻli an Atini daar ka an tʋʋma dabisir la na nyͻdigi an vʋ’ʋsim daari tis Ghaana wʋsa.[8]

Pirԑsidԑnnam bԑdigʋ banԑ bԑ Afirika tԑɛns ne Europe tԑɛns la, Ghaana ԑԑnti kaanbi buoliba ye ba kena ka ba la’asi di’em ka li malis. Nԑ’ pin’ilnԑ Pirԑsidԑn Kwame Nkrumah saŋa sa’, hali ti paae zina.[9]

Pin’ilʋg

Ba da buon Gaana nԑ ye Gold Coast, bͻzugͻ, Gaana da mͻri la’ad bԑdigʋ nwԑnԑ tiis, sanlima, anzurifa, nԑ' da' kԑ ka Europe dim la da mͻr ya’amlԑog.[10] Diib nԑ zʋkuosa da bԑ la zug ,[11] dinzug  Europe dim la da zabid nԑ taaba onԑ na gaad tuoni gͻs Gold Coast la’abanԑ ka ba da mͻr la,[12][13] ka yʋʋm 1874 la, Biritish dim la da paam ikku bԑ Gold Coast dim la’ad la bam ni,[14] la,anԑ Potugal dim la da la’am dԑŋi ba ka zin’in Elmina teŋ kanԑ bԑ Gold Coast[15] yʋʋm 1482 la ni,[16] British dim la da mͻr ikku la zugͻͻ, ba yʋ'ʋn da pʋd Gold Coast nԑ ye British Gold Coast.[17][18] Dunia ni zaba kanԑ da pass ayi' la da gaad la, British dim la siegi ba ikku la n tis ba kpi’es banԑ bԑ Afirica ne Gold Coast dim mԑn. united Gold Coast Convention dim da buol la’asʋg ka ye ba bͻͻdnԑ Asʋ’ʋ-m-mԑŋ saŋkanԑ da an bi’ela n da kpԑlim bԑ Gold Coast sʋʋgʋn ban da vootʋ gaŋ ba kpԑԑm la. Faangir sͻb onԑ ka ba da buon ye, Dr. Kwame Nkrumah la da di, dinzugͻͻ onԑ da an Gold Coast dim tuongat yʋʋm 1952 la ni, o da pʋn dԑŋim dinԑ wadmaanib kpԑԑm yʋʋm 1951 sa,[19] ka nimbԑda ayuobʋ sieba da sʋŋ o. Gold Coast dim da paamԑ asʋ’ʋ-m-mԑŋ paŋ la nԑ yi British dim san’nԑ yʋʋm 1957 nwadisa atan’ la li daba ayuobʋ daar,[20] ka ba yʋ'ʋn tiaki buon Gold Coast ye Gaana.[21]

Gbanvԑԑnsa

  1. https://doi.org/10.1037%2Fe506162006-011
  2. https://doi.org/10.4324%2F9781351293921-5
  3. https://doi.org/10.2307%2Fj.ctvk3gm60.17
  4. https://web.archive.org/web/20180710225301/https://www.africa.com/5-things-know-ghana-independence-day/
  5. https://www.officeholidays.com/countries/ghana/independence-day.php
  6. https://doi.org/10.1136%2Fbmj.320.7242.s3-7242
  7. https://doi.org/10.1093%2Facprof%3Aoso%2F9780199658817.003.0005
  8. http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/6/newsid_2515000/2515459.stm
  9. https://en.wikipedia.org/wiki/Dictionary_of_National_Biography#Oxford_Dictionary_of_National_Biography
  10. https://doi.org/10.1163%2F2213-2996_flg_com_081121
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-0-230-51663-2
  12. https://doi.org/10.1017%2Fcbo9780511559877.005
  13. https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-0-19-932238-1
  14. https://doi.org/10.1063%2Fpt.5.020837
  15. http://www.google.com/logos/doodles/2020/ghana-independence-day-2020-6753651837108309-2xa.gif
  16. https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/history/
  17. https://doi.org/10.2307%2Fj.ctt2005s3h.13
  18. https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/0-252-07116-6
  19. https://doi.org/10.1093%2Fww%2F9780199540884.013.u212467
  20. https://doi.org/10.1093%2Fww%2F9780199540884.013.u197662
  21. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Celebrating-independence-day-in-Ghana-886729