Wp/kum/Оьлмес Нураммат Хайрулланы уланы Ишартылы
Оьлмес Нураммат Хайрулланы уланы (1937-2014) - алим, филология илмуланы доктору, ДГУ-да дагъыстан тиллени кафедрасыны профессору.
Яшав ёлу
[edit | edit source]Темир-хан-шура якъны Ишарты юртунда 1937-нчи йылны март айыны 11-нде, муаллим болуп, сонг ёлбашчы къуллукъларда да ишлеген Хайрулланы агьлюсюнде тувгъан.
1968-нчи йылда ол муаллимлени касбусун камиллешдиреген Дагъыстан институтунда (гьалиги билим беривню оьсдюрювюню Дагъыстан институту) башлапгъы класланы кабинетини методисти болуп чалыша. 1969–76-нчы йылларда Ишарты орта школада къумукъ ва орус тиллени, адабиятланы муаллими, директорну тарбия ишлеге къарайгъан орунбасары, школаны директору болуп ишлей.
1976-нчы йылда Н.Х. Оьлмесов Дагъыстан пачалыкъ университетни дагъыстан тиллерини кафедрасына къумукъ тилден дарс берме чакъырыла.
1981-нчи йылда Нураммат Хайруллаевич, Уфа шагьардагъы Башкъырт пачалыкъ университетинде «Борагъан сёйлев ва ону къумукъ тилни оьзге диалектлери булангъы аралыгъы» деген темагъа багъышлангъан кандидатлыкъ диссертациясын якълап, филология илмуланы кандидаты деген илму атгъа, 1996-нчы йылда буса Къазан пачалыкъ университетинде «Къумукъ тилни диалект системасын тенглешдирив-тарихи ахтарыв. Фонетика. Морфонология» деген темагъа багъышлангъан докторлукъ диссертациясын уьстюнлю кюйде якълап, филология илмуланы доктору деген илму атгъа ес бола. Н.Х. Оьлмесов – сегиз илму китапны (монографияны) автору: «Къумукъ ва орус тиллени янашалыкъ, тенглешдирив грамматикасы. Фонетика. Ат (ат тил гесимлер). Орунча», «Къумукъ тилни фонетикасы (созукъланы системасы)», «Къумукъ тилни морфонологиясы», «Борагъан сёйлев ва ону къумукъ тилни диалектлерини системасындагъы ери», «Къумукъ тилни диалект системасын тенглешдирив-тарихи ахтарыв. Фонетика. Морфонология», «Къумукъ ва орус тиллени янашалыкъ тенглешдирив грамматикасы. Фонетика. Морфология». Ондан къайры да, ол тюрлю-тюрлю йылларда Дагъыстанда, тюрк халкълар яшайгъан республикаларда басма этилип чыкъгъан илму жыйымлагъа гирген 100-ден де артыкъ илму макъаланы, тезислени автору да дюр.
Илму даражалары
[edit | edit source]- Филология илмуланы кандидаты (1981)
- Филология илмуланы доктору (1996)
Илму ишлери
[edit | edit source]- «Къумукъ ва орус тиллени янашалыкъ, тенглешдирив грамматикасы. Фонетика. Ат (ат тил гесимлер). Орунча»
- «Къумукъ тилни фонетикасы (созукъланы системасы)»
- «Къумукъ тилни морфонологиясы»
- «Борагъан сёйлев ва ону къумукъ тилни диалектлерини системасындагъы ери»
- «Къумукъ тилни диалект системасын тенглешдирив-тарихи ахтарыв. Фонетика. Морфонология»
- «Къумукъ ва орус тиллени янашалыкъ тенглешдирив грамматикасы. Фонетика. Морфология»
100-ден де артыкъ илму макъаланы, тезислени автору.