Wp/kri/Nòway

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > Nòway

Nɔwe, ɔfishal wan na di Kiŋdɔm ɔf Nɔwe,[a] na wan Nɔdik kɔntri na Nɔtan Yurop, di men land teritɔri we gɛt di wɛst ɛn nɔt pat pan di Skandinevian Pɛninsula. Di rimot Aktik ayland we nem Jan Mayen ɛn di akipelago we nem Svalbard sɛf de pat pan Nɔwe.[note 5] Bouvet Ayland, we de na di Subantaktik, na wan ples we dipen pan Nɔwe; i de lay bak fɔ di Antaktik teritɔri dɛn we na Pita I Ayland ɛn Kwin Mɔd Land. Di kapital ɛn big siti na Nɔwe na Oslo.

Nɔwe gɛt wan totɛl eria we na 385,207 skwea kilomita (148,729 skwea mayl)[12] ɛn i bin gɛt 5,488,984 pipul dɛn insay Janwari 2023.[14] Di kɔntri gɛt wan lɔng ist bɔda wit Swidan we lɔng 1,619 km (1,006 mayl). I gɛt bɔda wit Finland ɛn Rɔshia na di nɔt-ist ɛn di Skagerrak strait na di sawt, ɛn na di ɔda say na Denmak ɛn Yunaytɛd Kiŋdɔm. Nɔwe gɛt bɔku bɔku si, we de fes di Nɔt Atlantik Oshɔn ɛn di Barents Si. Di maritaym inflɔɛns de dominate di klaymat na Nɔwe, wit mild lɔwland tɛmpracha na di si kɔst; di intɛriɔ, pan ɔl we i kol, i kin rili mild bak pas di eria dɛn we de ɔdasay na di wɔl we de na dɛn kayn nɔt latitud dɛn de. Ivin we di polar nɛt de na di nɔt, di tɛmpracha we pas friz kin apin na di si. Di maritaym inflɔɛns de briŋ bɔku ren ɛn sno fɔdɔm na sɔm eria dɛn na di kɔntri.

Harald V we de na di Haus na Glücksburg na di Kiŋ fɔ Nɔwe naw. Jonas Gahr Støre na praymɛnt minista frɔm 2021. As yunitari sovayb stet wit kɔnstityushɔnal monarki, Nɔwe de sheb stet pawa bitwin di palimɛnt, di kabinɛt ɛn di suprɛm kɔt, as di 1814 kɔnstityushɔn dɔn disayd. Dɛn bin mek di kiŋdɔm insay 872 as bɔku smɔl smɔl kiŋdɔm dɛn jɔyn ɛn i dɔn de kɔntinyu fɔ 1,151 ia. Frɔm 1537 to 1814, Nɔwe na bin pat pan di Kiŋdɔm ɔf Denmak–Nɔwe, ɛn, frɔm 1814 to 1905, i bin de insay wan pɔsin in yon union wit di Kiŋdɔm ɔf Swidan. Nɔwe nɔ bin tek pat pan di kɔntri insay di Fɔs Wɔl Wɔ, ɛn bak insay Wɔl Wɔ Tu te Epril 1940 we Nazi Jamani bin kam insay di kɔntri ɛn tek am te di wɔ dɔn.

Nɔwe gɛt ɔl tu di administretiv ɛn pɔlitikal sabdivishɔn dɛn pan tu lɛvul: kɔntri ɛn munisipaliti. Di Sami pipul dɛn gɛt sɔm kayn we fɔ disayd fɔ dɛnsɛf ɛn dɛn gɛt pawa oba di tradishɔnal teritɔri dɛn tru di Sámi Palimɛnt ɛn di Finmak Akt. Nɔwe gɛt tayt padi biznɛs wit di Yuropian Yuniɔn ɛn Amɛrika. Nɔwe na wan mɛmba bak we mek di Yunaytɛd Neshɔn, NATO, di Yuropian Fri Tred Asɛmbli, di Kaɔnsil fɔ Yurop, di Antaktik Triti, ɛn di Nɔdik Kaɔnsil; wan mɛmba na di Yuropian Ikɔnomik Ɛria, di WTO, ɛn di OECD; ɛn wan pat pan di Schengen Eria. Apat frɔm dat, di Nɔwe langwej dɛn de sheb di we aw dɛn de ɔndastand dɛnsɛf wit Danish ɛn Swedish.