Wp/kjp/လိက်ဖၠုံ
ဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ် လိက်အ်ုထာ်ယိုဝ် ဆ်ုမာဏါင်းအှ်ထဝယ် ထာခေါဟ်ဍေ လ်ုဝါ်ထာ်ၜံင်ဆေဝ်ႋလှ်။ ဖၠုံမေံထာ့ခေါဟ် လ်ုမွာဲဝးဖၠုံ, ဆ်ုခၠါင်ယိုဝ် ခါန်ႋပ်ုယင်ဖိုင်လ်ုသုဂ်ၜၠာဲ၊ သါင့်ခါန်ႋဖိုင် ယဲါလါထင်းၜါ ခၠါင်ဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။ သါင့်ခါန်ႋဖိုင် ကေဝ်ႋဝေ့ဍး ဖၠုံစူးထွဲဆေဝ်ႋလှ်။ ဖၠုံဆ်ုခၠါင်သယ်ၮဝ်ႋဍဝ် ကါင်ဖါသာအးမာလှ်။
လဲါက်ုဆ်ုခၠါင်ယိုဝ်ဍဝ် အ်ုဏိင်း ၁၈၃၀လ်ု ၁၈၆၀ခါ့ဖၠာ်ထင်းအေၯံင် ဗုဒ္ဓဘာႋသာ့ကါင်ဖါလဲါက်ုကုံရွာဲဆာႋသယ် ခၠါင်ဝေ့ဆေဝ်ႋလှ်။
လ်ုဝါ်လ်ုယံင်ယိုဝ် အ်ုခဝ့်ပ်ုယဝ့်ယောတ်၊ အင်းအ်ုလင်သီးလာဲဝေ့ တ်ုယှာႋမာႋလှ်။ ဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ် လိက်လာဲဆ်ုဃှီ့လာ ၜေ့မ်ုဟှုင်ႋခိုင့်သိုဝ် အ်ုဟှင်ႋ၊ ထာခေါဟ်ဖိုင် ဍေလ်ုဝါ်သယ်ဏှ် မွာဲဝေ့ဍး အ်ုဝီႋခၟာလှ်။ ဆ်ုလ်ုထာခေါဟ်သီးယိုဝ် လ်ုရုဲႋဝေ့ ဟ်ုၜင်းဟ်ုယှာႋဏင်ဟှာ အေဟှိုင့်ယှံင်ၜး ထာခေါဟ် လ်ုအ်ုလူႋယိုင်ထင်းယိုင်လင် ၜးဟှဝ်သၞဝ့်စာ်ၜိုဝ် မုက်ဍေဏာႋ လင်ၜးဍေသာ၊ မာမုက်ခွိက်ဖှ်ေဝေ့ မၞီႋဍုံလိုဒ်ႋကာဖေါဟ်သီး ဆ်ုပွါ်သာ ကဲဏှ်လ်ုမိင်၊ ထာခေါဟ်ၜးဆာင့်ဝေ့ လ်ုဆ်ုဃှီ့လာ ထူ့ရူ့မုင်ႋၜျာ အ်ုဟှာင်ႋကျံင်းခဝ့်ဍဝ် ဟှိုင့်ၜးထာင်ဏှ်တာႋ ခၠိင်းလင်ဍာ သုဲးထီ့သယ်လ်ုဖး ဟှယ့်ဖၠီႋထင်းထာင်၊ သာဏင်းအ်ုကျး မီ့ကျုဂ်စွးဖၠုံလ်ုဖးသီး ဏင်းဖုံႋထင်းသာ သှ်ေကဲဝေ့ဍာ်ဆေဝ်ႋလှ်။
လိက်လ်ုမိင်ဟှေဝ်၊ လ်ုမိင်ဟှေဝ် ဖံင့်ခိုင့်ထဝေ့ လိက်လဲာအ်ုရၜသာ့ဏှ် မွာဲလ်ုဝါ်လင်္ကာဏှ်လှ်။ ၜးလဲစာ်ၜိုဝ် ဆ်ုလ်ုဟ်ုအင်းဖံင့်အင်း သိုင့်လ်ုဖိုင်သီးယိုဝ် ဆ်ုဖါ်ဆ်ုယး ဟှေဝ်ဍးဝေ့ ထံင်မ်ုဟှေဝ်သှ်ေ ထီ့လး၊ ယးအူးအေလ်ုပါ ၜးစာ်ၜိုဝ် အ်ုရၜ္ဘါဆေဝ်၊ ဃှုဲ့ဝေ့ဍးတယ်လှ်။ ၜေ့ဏှ်သိုဝ်ဆေဝ်ႋ လိက်လဲာလ်ုမိင်ဏှ် ဆ်ုခၠါင်အးဍးဝေ့ ထံင်မ်ုအးသှ်ေ ဆ်ုခၠါင် အ်ုထောဟ်အ်ုထေံ၊ လင်္ကာအ်ုဖၠံင်အ်ုဖၠ အေလ်ုအှ်ၜးစာ်ၜိုဝ် အ်ုရၜပ်ုလဝ့် ဃှုဲ့ဝေ့ဍးသှ်ေတယ်လှ်။
ထြာခေါဟ်ဏှ် ဆံင့်ဏး လူႋထာ့၊ လ်ုဝါ်ဏှ် ၜးယောဝ်ႋလင်္ကာဍေ အ္စာလ်ုဝါ်ဆာႋသယ် လဝ်ထဝယ် ဆ်ုခၠါင်ဏှ် မွာဲဝေ့ဍး ထီ့ဆာလ်ှ။ထာခေါဟ်လ်ုၜံင်ဏှ် ၜးဆါင့်လုါခၠါင်ခဝ့် အ်ုသောဟ်အ်ုယး ဍုဂ်ပါင်ယုဂ်သီး ယိုင်ထင်းယိုင်လင် ထုဂ်အ်ုလူႋလ်ုၜးဟှဝ်သၞဝ်ၜးစာ်ၜိုဝ် ဆံင့်ဏးဆ်ု သောတဂမၠိုင်ဆာႋလ်ုဖး သာကုဲဝေ့ ကဲအေးတ်ုယှာႋလှ်။ ကေဝ်လင်ထ လ်ုဝါ်လ်ုယံင်သီးဍဝ် ဆ်ုခၠါင်အ်ုခဝ့် ဍုဂ်ပါင် အ်ုသောဟ်အ်ုယး နုက်ထိုင့်သာ အှ်အးလာဏင့်သီး အေလ်ုၜးဟှဝ် လင်ဖၠိုဝ်း ဍေလင်ၜးကးစာ်ၜိုဝ် တၠာပညာ့ဆာႋသယ် မ်ုအဲဍိုဝ် သာကုဲဝေ့ ယှာခိုဝ်းလှ်။
စင််ၜိုဝ်ဏှ် ပ်ုလိက်လာဲ အ်ုဝီႋခၟာထာ်ၜံင် မွာဲဝေ့ထာခေါဟ် ဍေလ်ုဝါ်ဏှ် ဟ်ုအေသှ်ေယာ့လ်ုၜၠင် ၜးပါလ်ုဝီႋ ယောဝ်ႋဟှေဝ် မာလောဟ်မာဍံင် ဏေဝ်ႋထာင်ယုဂ်၊ ဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ် က်ုဏင်ဏင်ဏှ် မာလောဟ်ဏေဝ်ဝေ့ဍး ဆေဝ်ႋအေး။ လဝ်ပျုက်သီးဝေ့ လြိက်ဖၠုံအ်ုခါ့ယိုဝ် စိုင်ဍာ်အေး၊ မွာဲမာဏေဝ်ႋဝေ့ အ်ုဝီႋ ထိုဝ်ၜုဂ်သာ လ်ုယောဝ်လိက်၊ ပ်ုယင်လိက်ဖိုင်အိုဝ်လှ်၊ ဆ်ုခၠါ်ၜေ့ဏှ်သိုဝ်သီး ဟ်ုဟှိုင့်ၜး အှ်လ်ုဏင်ဏင်ဆေဝ်ႋယုဂ်။ ဟှေဝ်ယုဂ် မၞီႋလဝ်ဆ်ု ၜေ့ဏှ်သိုဝ်လ်ုဖး မ်ုအင်းစာယောဝ်ႋၜးသာ ဏင်ႋထီး။ ယောဝ်လိက်၊ ပ်ုယင်လိက်သယ်ဏှ်သီး မွာဲလေဝ်မာဏေဝ်ႋဝေ့ ထံင်ခဝ့်လဲ။
ကာလာလ်ု ထေရ် အြရဟံဋ္ဋ လေဝ်က်ုညာလင် သြုဝဏဘူမိဋ္ဋ ဍုံသ်ုထုံ့အ်ုခါ့ဍးအိုဝ် ဖှ်ေလင့်ထဝယ်ဝေ့ သတ်ဂမၠိုင် လုက်ခၠါအ်ုဟှင်ႋ ဍေပ်ုဠာ်(မာဂဓ(ပါဠိ) ဘာသာ) လိက်ဏှ်လှ် မွာဲအေးဟှး။ ယောဝ်အင်းမာဏေဝ်ႋ ပ်ုဠာ်လိက်ဏှ် ခၠယ့်ထင်းဍဝ် ကဲထင်းယောဝ်လိက်၊ ပ်ုယင်သီးခၠယ့်ထင်းဏေဝ်ႋ ကဲထင်းပ်ုယင်လိက်ဏှ် ဆေဝ်ႋလှ်။ ဖၠုံယှာႋ တၠာပညာ့ဆာႋသယ်လ်ုဖးဏှ်သီး ဖံင်းဟှုင်ႋဍံင်ထိုဝ် ဏေဝ်ႋဝေ့ လိက်ပ်ုဠာ်ဏှ်အိုဝ် ခၠယ့်ထင်းသာ့ဝေ့ လိက်ဖၠုံယိုဝ်ဆေဝ်ႋလှ်။ ၜေ့မ်ုကဲထင်း ဆိုဒ်ဖေါဟ်လိက် လ်ုမိင်သိုဝ်ဏှ် အ္စာလ်ုဝါ်ဍောဟ်ထဝ့်သယ်လ်ုဖး ထုဂ်ထင်းဉာဏ်၊ ၜးထုင်ႋယှင်းသာ အ်ုဆင့်ဆင့်မ၊ ဟှယ့်ကဲထင်းဝေ့ဍး မွာဲၜိုဝ်လှ်။
စင်ၜိုဝ် မၞီႋလဝ်တုင်ႋအင်းကှ် ဆ်ုသယ်လ်ုဖးဏှ် လ်ုညာစုဂ်လိုင် အ္စာလ်ုဝါ်ဆာႋသယ်သီး အ်ုဉာဏ်ဏင်ႋစယ်ၜးဏှ် လင်ဟ်ုယင့်သာၜး ဍောဟ်တယ်လှ်။ လိက်လ်ုအှ် မွာဲမၞီႋမိင်၊ ဆ်ုဃှီ့ဆ်ုလာ အှ်ယူႋယိင်ဋ္ဋ၊ လိက်လာဲ ဟှုင်ႋခိုင့်လ်ုအှ်ၜး ဆိုဒ်လ်ုဆိုဒ်ဏှ် ဆိုဒ်ဂမၠိုင်ႋအ်ုဟှူ့ဟှာ မ်ုလဝ်ဝေ့ လ်ုမၞီႋမိင်ဏှ်ဆေဝ်ႋ၊ လိက်လာဲလ်ုအှ်ၜးဍဝ် ဆ်ုဃှီ့ဆ်ုလာ ထူ့ရူ့မုင်ႋၜျာလ်ုဖး ကေဝ်ထံင်ဏါင်းထ ဍေလိက်ဖိုင်လ်ုအှ်ၜးဏှ်တာႋ လင်ဆိုဝ်ဖေါဟ်လင်ဆိုဝ်လီ အ်ုစူးဖိုင်လ်ုၜၠင် မာဍံင်ထာင် လ်ုၜးဝေ့လိုင် အ်ုခေါဟ်ကျံင် ဆ်ုဃှီ့ဆ်ုလာထူ့ရူ့မုင်ႋၜျာ လင်မာႋခွိက် အှ်ဝေ့ဍးယူႋယိင်ကျိုင်းကျံင်ဆေဝ်ႋလှ်။ဆိုဒ်ဖေါဟ်လ်ုဆိုဒ်ဏှ်သီး ၜးဍံင်ဝေ့ ၜေ့သိင်းအှ် ထီ့ခၠေါဟ်ဏါင် တ်ုမၠင့်(မ်ုလင့်)ပးလံင်လ်ုထုင်းသိုဝ် ထီ့ဆေဝ် မ်ုဟှာခိုင်ႋခွိက်ဝေ့ဍး ယဝ့်တယ်လှ်။
ဟ်ုလိက်ဍေဟ်ု အှ်ယုဂ်၊ မာလောဟ်ၜးသာအေး၊ မၞီႋလ်ုဟှာအ်ုကျးဏှ် ၜးဍံင်ဝေ့ ၜေ့ဆ်ုနိုင့်အှ်ေဃှာႋ အ်ုကျးယိုဝ်လဝ့်သီး ဟ်ုလဝ်ၜးကုဲဝေ့ယုဂ်။ ၜးလဲ့စာ်ၜိုဝ် ဆ်ုလ်ု ဆ်ုနိုင့်အှ်ေဟှာသီးယိုဝ် အ်ုဍာ်အှ်ဝေ့ဍး ဍုဂ်ပါင်ယိုင်ကျး ကိုဝ်မိင်ဍေလှ်။ လာႋဏင့်သီး ယူထင်းလာႋ လ်ုဆ်ုဖိုဝ်ဖင့်ၜှ်၊ ယူဝေ့ဍးအေး၊ သုင်းဃှုဲ့သာယွာ မိင့်သုင်းမိင့်သာ ပါမုက် ကျိုင်ကျိုဝ် မုက်ၜးအ်ုသာ ထံင်ဆ်ုနိုင့် အှ်ေပုံလံင်ဏှ်တာႋ ကၠိက်တ်ုလာင်ဝေ့ဍး ထံင်အ်ုကျးထုက် ယုက်အုဂ်လ်ုဆင့်ဏှ်လှ်။
လိက်လာဲအှ်ယုဂ် လ်ုမာလောဟ်ဏေဝ်ႋထာင်ၜး ဖၠုံလ်ုဟှာအ်ုကျးဏှ် မွာဲနုက်လင်သာ စ်ုရေင့်ထံင်ခဝ့်လယ့်ယုဂ်သီး ဟ်ုအင်းဏင်ခိင့်ဖါယောဝ်ႋ အေထီ့ဆာစာ်ၜိုဝ် သှ်ေယာ့ၜး ကဲဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။ လ်ုမိင်ဍဝ် အေၜးလဝ်ဏှ် ယောဝ်၊ ပ်ုယင်သယ်သီးလ်ုဖး ခၠယ့်ထင်းဏေဝ်ႋသီးဝေ့ လ်ုယောဝ်၊ ပ်ုယင်ခဝ့်ဏှ်တာႋ ကဲထင်းဝေ့ဍးဆ်ု အ်ုသီးလိက်ထၞာႋယုဂ်၊ ဖၠုံခၠယ့်ထင်းဏေဝ်ႋထါင်လ်ုၜၠင် လ်ုမွာဲဍာ် ဖၠုံလိက်၊ မာလောဟ်ဏေဝ်ႋကဲဍာ်အေး၊ လဝ်ပၠဝ်ဍေနိုဝ် မၞီႋလ်ုဟှာဏှ် နိုဝ်ဆ်ုလဝ် ထၠိုင့်ဏေဝ်ႋဆ်ုဍယ်ၜၠါသီးမလ်ုကာ အ်ုကျးလင်ဖိုဒ်မိင်လ်ုပေဝ့်ယုဂ်ဆေဝ်ႋဏှ် ဟ်ုလဝ်ကဲဝေ့လှ်။ စင်ၜိုဝ် အ်ုဝေ့ဍးအ်ုကျးဏှ် အ်ုဍာ်အှ်ယုဂ်သီး ယူၜးကးတယ်ဝေ့ဆေဝ်ႋလှ်။