Wp/kjp/မေံစေံၜမင်ချိင်
က်ုလယ်ရီၜယ် အာင်ရေန်းပိုဝ်း ဟ်ုကိုဝ် မေံစေံၜမင်ချိင်ဏှ် ထံင်ပ်ုထီ့ခါန်ႋ ခါန်ႋစိုင်ဖိုဝ်ဖိုင်ယိုဝ် မွာဲလ်ုယာ့ထုက်ဍေလ်ုၯာကၠဝ်လဝ့်၊ နုက်လင်လ်ုဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲဖိုင် ကဲဖၠုံမူး (ဟ်ုမူး) လ်ုၯာဏှ်လှ်။ ဖၠုံထီ့ခါန်ႋကၞင့် ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲဖိုင်အိုဝ်ဏှ်သီး လ်ုယာ့ထုက်ဍေလ်ုၯာကၠဝ်လဝ့် ၜးကဲအ်ုခေါဟ်ကြိုင်မွာဲဖၠုံမူးလ်ုၯာဏှ်လှ်။ အ်ုဏှ် ထင်းယှာႋဝေ့ ဍေမာန်ၜမင်ချိင် အ်ုခေါဟ်ကျံင် မေံစေံၜမင်ချိင်ဟ်ုစာ် အ်ုမိင်ဏှ်အိုဝ် ဆ်ုသှ်ယော့အးထင်းဝေ့လှ်။
အာင်ရေန်းပိုဝ်း ဟ်ုကိုဝ် မေံစေံၜမင်ချိင်ဏှ် ဖၠုံဆိုဒ်ဖေါဟ်တာ် အ်ုခေါဟ်လေင်ႋ ဖါဍောဟ် ဍုဂ်တိုင်စံစီဖိုဝ်ႋ ဍေၯာႋအေမီလူဏီသီးဝေ့ အ်ုဖေါဟ်နိုဲ့ၯာသီးဖိုင်ဏှ် မွာဲဝေ့ (၅)ယာဲၯာထင်းၜါ ဖေါဟ်မူးလ်ုၯာဏှ်လှ်။ အ်ုဝေ့ဏှ် (၁၉၀၅)ဏိင်း၊ လာဇံင်(၁)သင့် မူႋဏီခါ့ အှ်ဖၠဲဖါထင်းဝေ့ လ်ုဍုံပ်ုသိင်အိုဝ်ဏှ်လှ်။
အာင်ရေန်းပိုဝ်းဏှ် (၁၉၁၂)ဏိင်းယိုဝ် ထံင်ၯစိုဝ် (၁၉၁၇)ဏိင်းအိုဝ်လ်ုဆင့် မာလောဟ် ဏေဝ်ႋဝေ့ပညာဆ်ုသှ်ေဆ်ုၜး လ်ုဍုံပ်ုသိင် အေ - ၜီ - အာင် (ABM) ဘာႋမာလောဟ်လိက်အိုဝ်ဏှ်လှ်။ မာလောဟ်ပညာထင်းၜါဝေ့ အ်ုကၠာဆောတ်ဍေအ်ုထဝ့်ဆောတ်ခါ့ လေဝ်ပြံင် (ဆယ်အ်ုလင်ႋ) မာလောဟ်ဏေဝ်ႋထာင်ပညာလ်ုဍုံလ္ဂင်ႋ၊ ဍုံအ်ုလုံ့ကၞင့်ဖိုင် "ကူယှေန်"ဘာႋအိုဝ်ဏှ်လှ်။
အ်ုထဝ့်ဆောတ်ဖၠံင်ၯခွိက်ထံင်"ကူယှေန်"ဘာႋဏှ်ၯံင် ထံင်ထာင် (၁၉၂၃)ဏိင်းဖိုင်ဏှ် လေဝ်မာလောဟ် ဏေဝ်ႋထာင်ပညာ လ်ု"ဂျးဆေန်"ဘာႋခေါဟ်ထီးအိုဝ်လှ်။ (၁၉၂၈) ဏိင်းဖိုင်ဏှ်ဍဝ် ဏေဝ်ႋထာင်ၜွဲ လ်ုဍုံလ္ဂင်ႋဘာႋစံင်မံင်အိုဝ်ဏှ်လှ်။ အာင်ရေန်းပိုဝ်းဏှ် ဏေဝ်ႋထာင်ၜွဲလ်ုခါင့် ဆိုဒ်ဆၯာင်ႋဍေ ဏင့်ဆာႋအှ်အင်း ကံင်သိုဝ်ၯင်ႋ ၜေမ်ုဍုဂ်ပါင်သိုဝ် ထာင်ကဲဝေ့ကျံင်ႋဆြာ့ (အ္စာသံင်းလိက်) လ်ုအ်ုဝေ့ အံင်ထင်းဍေဝ်ဇာတိလင်ႋကၠယ် ဍုံပ်ုသိင် တာင်တ်ုယာ (အ်ုထုင်း လ်ုယာ)ဘာႋမာလောဟ်လိက် အ်ုထဝ့်ဆောတ်ဏှ်လှ်။ လ်ုခါင့်ယိုဝ် လေဝ်ပြံင်အှ်ထာင်ဝေ့ လ်ုဍုံဟေန်ႋသာတး ဘာႋမာလောဟ်လိက် အ်ုထဝ့်ဆောတ်အိုဝ်ဏှ်ဍဝ်လှ်။
အာင်ရေန်းပိုဝ်း ထံင်လ်ုဟေန်ႋသာတးခါ့ အှ်ထံင်ႋဍုံဟေန်ႋသာတးဖိုင် မာဆိက်က်ုလုံ့ဌာန့် ကဲအေန်ဂျေန်ဏီယိုဝ် ဍေမာန်ၜချိင်ဏှ် သူကၞေင့် (က်ုညင့်)ဆူ့လဴဖှ်ေဝေ့ အ်ုခေါဟ်ကျံင် (၁၉၃၂)ဏိင်း၊ လာဂျူလာင် (၃)သင့်မူႋဏီခါ့ အှ်ဃှုက်ခါင်ႋစူး ဏေဝ်ႋဝေ့ဍးလှ်။ ၜမင်ချိင်ဍေ ဏဝ်အာင်ရေန်းပိုဝ်း (မေံစေံၜမင်ချိင်)အိုဝ်သီးဏှ် ဖေါဟ်မူးအှ်ဝေ့ဏီ့ဟှာလှ်။ ဖေါဟ်မူးဏီ့ဟှာဏှ် ကဲထင်းဝေ့သီးဆြာ့ (သိင်းဃှုဲးဆြာ့)ထၟာႋလှ်။ အ်ုလ်ုၯာဏှ် အ်ုမိင်မွာဲဝေ့ဍုဂ်တိုင် မေရီၜယ်(လ်)ချိင်ၯံင် အ်ုလ်ုၯာဏှ်ဍဝ် မွာဲဝေ့ ဍုဂ်တိုင်ရိုဝ့်(စ်) မေရီချိင်ဆေဝ်ႋဏှ်လှ်။
လ်ုယာ့ထုက် ဖၠုံထီ့ခါန်ႋကၞင့် ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲအ်ုခေါဟ်ကြိုင် အင်းတာင်ထင်းဥပဒေ ခင်းထာ် (၁၉၅၁)ဏိင်းခါ့ အ်ုတိုင်အှ်ထ ဍေအက်ဥပဒေအ်ုဏာင်း (၂၆)ဏှ်ၜးၯဝ်ႋ "ကၟဝ့်ယှောဟ်ခြိုင့်"ဏှ်အိုဝ်ၯး ပထမလ်ုယာ့လ်ုဆင့် ပါၯုင်ႋခိုင့်ခွိက်ဝေ့ မွာဲဖၠုံထီ့ခါန်ႋကၞင့်ဏှ်လှ်။ ထံင်ယိုဝ်အိုဝ်ဏှ် ဖၠုံဆိုဒ်ၯင်ႋဟ်ုဍောဟ်ဌာန့်အ်ုလင်ႋဏှ်အိုဝ်ၯး အင်းတာင်ထင်းထာင်လ်ု "ဖၠုံထီ့ခါန်ႋကၞင့်ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲ"တာႋ မေံစေံၜမင်ချိင်ဏှ်သီး ကဲထင်းသာ့ဝေ့ လ်ုယာ့ထုက်ဖၠုံထီ့ခါန်ႋကၞင့် ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲ အ်ုခေါဟ်ကြိုင်ဏှ်လှ်။
အင်းတာင်ထီ့ခါန်ႋ ပိုင်ကြိုင်ဆ်ုဥပဒေ အ်ုခင်းထာ်အှ်အ်ုတိုင်သိုဝ် ဖၠုံထီ့ခါန်ႋကၞင့် ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲ အ်ုခေါဟ်ကြိုင်ဏှ် မွာဲနုက်လင်ဍိင်သာဝေ့ လ်ုခါန်ႋစိုင်ဖိုဝ် မေင်စိင်ႋဖိုင်အိုဝ်ဏှ် ဍုဂ်တိုင်စံစီဖိုဝ်ႋအ်ုဖေါဟ်မူး ဏဝ်အာင်ရေန်းပိုဝ်း (မေံစေံၜမင်ချိင်)ယိုဝ် ခါန်ႋစိုင်ဖိုဝ် ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲဖိုင်ဏှ် မွာဲလ်ုယာ့ထုက် ကဲထင်းဝေ့ဖၠုံမူး(ဟ်ုမူး)ဝံင့်မူး ဍောဟ်လ်ုၯာဏှ်လှ်။
လာဏင့်ၜိုဝ်သီး မေံစေံၜမင်ချိင်ဏှ် ထံင်ထာင် (၁၉၅၂)ဏိင်းဖိုင် အင်းထိုင့် ရုဲႋထင်းထာင် ဟ်ုဍောဟ်ကုံရွာဲလ်ုၜၠင်ခါ့ အ်ုဝေ့ ထုံႋရုဲႋလင်သာ ဏင်ဖိုင့်လိုင်အေးလှ်။ ၜေယိုဝ်သိုဝ် ထီ့ခါန်ႋၯာင်ႋ၊ ဆိုဒ်ဆၯာင်ႋ၊ က်ုလုံ့ဆ်ုမာသီးဏှ်အိုဝ် အှ်ပွါ်ခွိက်ဝေ့ၯံင် ကုက်ၯယ်ဖၠူႋသာ့ဝေ့ အးဍးဆ်ု လ်ုဘာႋသာ့ၯာင်ႋဆ်ုဖါ်ဆ်ုမာခဝ့်ဏှ်လှ်။
လ်ုကောဝ်ကြင်ၜါယွာကုံရွာဲ ကင်စီဖိုင်အိုဝ်ဏှ် မာဏေဝ်ႋအ်ုတာ ကဲဝေ့အ်ုဏာင်းဏီ့ အ်ုခေါဟ်ကြိုင် (၄)ဏိင်းပါင်ပါင်လှ်။ ၜးၯံင်ဍဝ် အာင်ရေန်းပိုဝ်းဏှ် မွာဲကောဝ်ကြင်ၜါယွာ ဖၠုံမူးခြိုင့်ဝေ့ ကုံရွာဲလ်ုၯာဆေဝ်ႋဏှ်လှ်။ (၁၉၄၇)ဏိင်းယိုဝ် ထံင်ၯစိုဝ်လင် လ်ု (၁၉၆၀)ဏိင်း အိုဝ်လ်ုဆင့် လေဝ်စာင်းဃှာင်းဝေ့ လ်ုခါန်ႋမ်ုညာႋခါန်ႋခၠုံ့ (၂၃)ခါန်ႋ ဍုံဍောဟ်ယာႋထဝ့် (၂၇)ဍုံအိုဝ်ဏှ်လှ်။