Wp/kiu/Bertrand Russell

Bertrand Russell (Earl Russell of Kingston Russell) yew Filozofê İngılızi biyo. Serra 1872i, 18ê menga Gulanı dı suka Britanya Gırde, Trelleck dı marda xu ra biyo u serrda 1970 dı 2yê mengda Sebati dı sukda Penrhyndeudraeth dı şiyo heqeyda xu ser.

Aileyê Russelli key began rayê u aileyê cı Britanya Gırde dı zaf gırd u naskerdeyo. Russell tornê merdımê hukumeti Lord John Russellio.

Bertrand Russelli bı fıkrdê xuyê mentıq u matematiki mentıq u matematiki'a wextdê xu dı raya newê akerda. Russelli bı Alfred North Whiteheadi'a piya kıtabê bı namedê "Principia Mathematica" mabênê serrandê (1910-1913) nuşnayo. O çiyo kı matematiki dı Ruselli berdo ravey, mentıqê matematikio u no fıkrê xu zi dıma mısnayenda mentıqdê atomi ra gırê dano. Qandê coy zi vanê, piyê mentıqdê filozofiê ê wexti newi (mentıqê semboli u felsefey analizi) Bertrand Rusello.

Bertrand Russell serrda 1890 dı dest bı wendenda xuya Universıteyê Cambridge dı keno. Dıma mezuniyeti Universıte serrda 1895i ra dıma Almanya dı ca beno u uca dı dest bı nuştenanê xuyê ilmiyan keno. Lejdê cihanio verên dı Universıtedê Cambridge dı mualımey keno u hemverê leji vıcyeno u lejê cihaniê verêni protesto keno, qandê coy zi, cı serrda 1918i dı gurwedê (Universıtey Cambridge) mualımey ra erzenê. Dıma Rusell bêgurwe maneno u o qıym nêkeno, ser dı zi cı rê şeş mengi ceza hépısi danê. O kı lejê Vietnami sıfte protesto keno, Rusello. Rusell dıma ‘méhkemedê sucdarandê lejdê Vietnami" rê hakımey keno. Qandê coy zi ê méhkemey rê vanê ‘Méhkemey Russelli’.

Russell héta 1890 idealist biyo u fıkırê ‘felsefey Bradley’ pawıto u wahêr vıciyayo. Fıkrê Bradley zi zeydê idealizımdê Hegeli biyo. Serrda 1890 ra dıma Russell idealizm ra fıkır vırneno, doş beno realizmi ser. Sebebê na vırnayenı zi embazê cı G.E. Mooreo.

Serran’a şari, alıman, kendoğan (araştırman), telebeyan fıkr u nuştoğeya Russelli seredê xu ser dı çarnaya. Qandê kı mentıq u felsefe izéh-kerdena Ruselli zéhmetey ra vıceno u beno çiyê do réhet u héme insani ê çi fam kenê. Gıraneya nuştandê cı zi felsefeyo, matematiko, sozyalizmo u kıtabê dersanê mektebano. Russell serrda 1950i dı qandê kedê (emeg) xu nışaneya Nobeliê edebiyati gêno (danê cı).

Nuştoğê popülisti, Russell zaf bı nuştanê xuyê populistan sınasyeno (yeno naskerdenı). Dı kıtabdê cıyê "Problems of Philosophy (1912)(meselê felsefey) " u "History of Western Philosophy (1946)" (tarixê feslefey rocawani) ewro zi bı zewq u kêf’a wanyenê. O kıtabê cıyo kı biyo tarix, kıtabê cı ‘ilm u diyanet’ o. İlm u diyanet dı tarixê dini Awrupa u ê kılisey bı zıwanêdo felsefi u bı mentıq’a nuşneno. Nuştey u kıtabê Russelli bêhédê (hédê cı çinyo).

Çarnayoğ: Faruk İremet