Wp/kha/Shillong

Ka Shillong (Khareng: /ʃɪˈlɒŋ/, Khasi: [ʃɨlːɔːŋ]) ka dei ka station lum bad ka nongbah jong ka Meghalaya, ka jylla kaba don shatei lam mihngi jong ka ri India. Ka dei ka jaka sah jong ka East Khasi Hills distrik. Ka Shillong ka dei ka nongbah kaba 330 ha ka jingbun briew tam ha ri India bad ka don 143,229 ngut katkum ka jingkhein jong u snem 2011. La ong ba ki lum kiba jylliew sawdong jong ka shnong ki pynkynmaw ia ki phareng ia ka ri Scotland. Kumta, kin khot ia ka kum ka "Scotland jong ka Mihngi".
Ka Shillong ka la nang heh nang heh naduh ba la pynlong ia ka kum ka civil station jong ka ri Khasi bad Jaintia ha ka snem 1864 da ki phareng. Ha ka snem 1874, ha ka jingthaw ia ka Assam kum ka Jylla jong u Chief Commissioner, la jied ia ka Shillong kum ka jaka sah jong ka jingsynshar thymmai namar ba ka don ka jaka kaba biang hapdeng ki them Brahmaputra bad Surma bad khamtam eh namar ba ka jinglong ka suinbneng jong ka Shillong ka kham khriat shibun ban ia ka ri India kaba shit. Ka Shillong ka la neh kum ka nongbah jong ka Assam bym pat phiah haduh ban da thaw ia ka jylla thymmai ka Meghalaya ha ka 21 tarik u Nailar 1972, ha kaba ka Shillong ka la long ka nongbah jong ka Meghalaya, bad ka Assam ka la pynkynriah ia ka nongbah jong ka sha Dispur ha Guwahati.
Histori
[edit | edit source]Ka Shillong ka dei ka nongbah jong ka Assam ba la lum lang ha ka por jong ka jingsynshar ki phareng bad hadien haduh ban da thaw ia ka Jylla Meghalaya kaba kyrpang. U David Scott, u nongtrei sorkar jong ka ri Bilat jong ka East India Company, u la long u Agent jong u Governor-General North East Frontier. Ha ka por jong ka Thma Anglo-Burma Nyngkong ki bor phareng ki la sngew donkam ban don ka surok ban pyniasoh ia ka Sylhet bad ka Assam. Ka lynti ka long ban iaid lyngba ia ka ri Khasi bad Jaintia. U David Scott u la jop ia ki jingeh ba ka jingsynshar jong u ka iakynduh na ka jingpyrshah jong ki Syiem Khasi – ki syiem bad ki briew jong ki. Da kaba sngewtynnad ia ka jinglong ka suinbneng kaba khriat kaba bha jong ka ri Khasi, ki la ia kren bad u Syiem Sohra ha ka snem 1829 na ka bynta ka jaka sumar ia ki phareng. Kumta la sdang ka jingpynskhem ia ki jingmyntoi ki phareng ha ki lum Khasi-Jaintia.
Ha kaba sdang jong ka snem 1829, kawei ka seng Khasi ka la pynlong ia ka jingkhihwin kaba jur pyrshah ia ka jingsynshar jong ki phareng. Hynrei haduh u bnai Jymmang jong ka snem 1833, u nongialam jong ki u Tirot Sing u la pyndem noh ialade ha u David Scott bad la set ia u sha Dacca (ka Dhaka mynta). La buh ia uwei u agent sain hima sima ha Sohra ia uba la tip ruh kum u Cherrapunjee.
Hynrei ki phareng kim sngewtynnad ia ka jinglong ka suinbneng bad ki jingdon jingem jong ka Sohra bad ki la leit sah noh sha Shillong. Ka "Ïewduh" ka dei ka iew kaba heh tam ha kane ka nongbah Shillong. La shim noh ia ka kyrteng "Shillong" hadien, namar ba ka jaka jong kane ka shnong thymmai ka long shapoh u Lum Shillong.
Ha ka snem 1874 la thaw kyrpang ia ka Chief Commissionership bad ka Shillong ka long ka jaka synshar. Ka jingsynshar thymmai ka kynthup ia ka Sylhet kaba mynta ka dei ka bynta jong ka Bangladesh. La kynthup ruh ha ka jinglong Chief Commissioner ki lum Naga (Nagaland mynta), Lushai Hills (Mizoram mynta) bad kumjuh ruh ki lum Khasi, Jaintia bad Garo. Ka Shillong ka dei ka nongbah jong ka Assam ba la lum lang haduh u snem 1969 ha kaba la thaw ia ka jylla Meghalaya. Ha u bnai January jong ka snem 1972 la pynlong ia ka jylla Meghalaya kum ka jylla kaba pura.
Ka Shillong Municipal Board ka la sdang naduh u snem 1878, ha kaba la pynmih ia ka jingpynbna kaba pynlong ia ka Shillong bad ki jaka ba marjan jong ka, kynthup ia ki shnong Mawkhar bad Laban, sha ka station hapoh ka ain Bengal Municipal Act jong ka snem 1876. Ka jingpynrung ia ki shnong Mawkhar bad Mawkhar bad Labanw part jong ka Jai Jai (Lumparing, Madan laban, Kench’s Trace bad Rilbong) hapoh ka Municipality jong ka Shillong la mynjur lang da u Haiñ Manik Syiem Mylliem hapoh ka jingiakut kaba la long ha ka 15 tarik u Nohprah 1878. Hynrei, ym don dak ei ei ia ka Shillong ha ki map jong ka por phareng kiba la thoh naduh ka snem 1878, haduh ka snem 1900.
U jumai uba khraw ha ka 12 tarik u June 1897 uba long u moment magnitude 8.1 u la pyniap ia 27 ngut na Shillong bad u la pynjot shibun ia ka sor.
Geography
[edit | edit source]
Ka Shillong ka don ha 25.57°N 91.88°E. Ka don ha ka lum Shillong, tang kawei ka jingtei kaba heh kaba la pynkiew ha ka lyngkha jong ka ri India kaba shathie. Kane ka nongbah ka don hapdeng ka ri lum bad la ker sawdong ia ka da ki lum, lai tylli na kine ki long kiba la burom ha ka dustur Khasi: u Lum Sohpetbneng, u Lum Diengiei, bad u Lum Shyllong.
Ka nongbah Shillong ka jngai tang 100 Km (62 mi) na Guwahati, kaba lah ban poi da ka surok lyngba ka surok bah NH 40, ka jingleit kaba long kumba 2 kynta 30 minit lyngba ki lum kiba jyrngam bad ka pung Umiam kaba don hapdeng.
Jinglong ka suin bneng
[edit | edit source]Ka jinglong ka suinbneng ha Shillong ka long kaba sngewtynnad, kaba khlem jingjaboh. Ha ka por lyiur ka jingshit jingkhriat ka iapher naduh 23 °C (73 °F). Ha ka por lyiur ka jingshit jingkhriat ka iapher naduh 4 °C (39 °F).
Hapoh ka jingpyniapher ia ka jinglong ka suinbneng jong u Köppen ka nongbah ka don ia ka jinglong ka suinbneng kaba don ha ki jaka ba jrong (Cwb). Ka por lyiur jong ka ka long kaba khriat bad kaba slap bha, katba ka por lyiur jong ka ka long kaba khriat hynrei ka long kaba rkhiang. Ka Shillong ka hap ha ki jingkylla jong ka lyer slap. Ki monsoon ki poi ha u bnai June bad u slap u hap la jan haduh kaba kut jong u bnai Lber.
Ka Shillong ka don hapdeng ki 10 tylli ki nongbah jong ka ri India kiba don ia ka lyer kaba khuid tam bad ka AQI kaba bha tam ha u snem 2024 .
Dong
[edit | edit source]
Ki dong ba pawnam jong ka nongbah Shillong ki kynthup ia ka Mawkhar, Jaiaw, Riatsamthiah, Umsohsun, Wahingdoh, Khyndailad (Police Bazar), Mawlai, Laitumkhrah, Laban, Malki, Nongthymmai bad Polo.