Wp/isv/Měd
Měd (hemičny simbol — Cu, od lat. Cuprum) — hemičny element 11. grupy 4. perioda periodičnoj sistemy hemičnyh elementov, imajuči atomny nomer 29.
V formě prostoj substancije měd jest plastičnym prěhodnym metalom zlatisto-rozovoj barvy, ili rozovoj, pri neprisutnosti oksidnogo filma.
Historija
[edit | edit source]Měd jest jednym iz prvyh metalov, ktore byli sut dobro osvojene člověkom blagodare dostupnosti rudy i nizkoj temperaturě topjenja. Toj metal čestěje strěčaje se vo formě samorodov, než zlato, srěbro ili želězo. Mědna doba, kogdy mědne prědměty byli sut največe razprostranjene, slěduje v historiji Světa razom za kamennoju doboju.
Etimologija
[edit | edit source]Latinsko nazvanje mědi Cuprum (drěvnelatinsko aes Cyprium - iz Kypra) proizhodi od nazvanja ostrova Kypr, kde je bylo bogato mědno ložišče. Grečsko nazvanje mědi bylo je χαλκός, od nazvanja grada Halkyda na ostrově Ebeja v Egejskom mori.
Medžuslovjansko slovo měd (ravno kako i mědny) proizhodi od staroslovjanskogo *mědь, ktoro ne imaje jasnoj etimologiji i jest, pravdopodobno, prvonačelnym slovom iz indoevropejskogo prajezyka.
Fizične svojstva
[edit | edit source]Měd jest zlatisto-rozovy plastičny metal, ktory na vozduhu brzo pokryvaje se oksidnym filmom, pridavajučim jej harakterny intensivny žolto-červeny odtěnok. Tonke mědne filmy imajut pri prosvečenju zelenato-sinji kolor.
Podobno kako osmij, cesij i zlato, měd jest jednim iz čtyreh metalov, imajučih jasny kolor, čto odličuje se od seroj ili srebristoj barvy ostatnyh metalov. Toj odtěnok objasnjae se prisutnostju elektronovyh prěhodov medžu zaplněnoju tretjeju i napolovinu prazdnoju četvrtoju atomnymi orbitalami: energetična razlika medžu nimi odpovědaje volnove dolgosti oranžove barvy. Toj samy mehanism odpovědaje i za harakternu barvu zlata.
Měd stvarjae kubičnu obrubocentrovanu rešetku. Měd imaje vysoku teplotnu i električnu provodivost i jest na vtorom městě v redu elektrovodivostej metalov razom za srěbrom. Specifična elektrovodivost pri 20°C je 55.5-58 MSm/m. Měd imaje odnosno vysoky temperaturny koefficient suprotivjenja, 0.4 %/°С, i v širokom intervalu temperatur slabo zavisi na temperaturě. Měd jest diamagnetikom.
Jestvujut několiko tehničsko značimyh stopenjev mědi: mosaze — s zinkom, bronzy — s cinom i drugimy elementamy, melhior — s nikelom, i tako dale.
Vnešnje linky
[edit | edit source]- Tutoj članok imaje prěvod iz članka «Медь» v Vikipediji na russkom (spis avtorov; dozvoljeńje CC BY-SA 4.0).