Wp/igl/Nasarawa State
Nasarawa State chi state ki dí íba éju òwò áne ama akachí efu ya North Central efu Nigeria, íní híomé kpaí abo yé east íba éí states yí Taraba kpai Plateau, lo tí ojiane ama akachí eju òwò north íba Kaduna State, lo tí éju òwò amí south íba éí states yí Benue kpai Kogi, manyu lo tí éju òwò é west léfu Federal Capital Territory. Ko odunwu che óhilaà ígbale Nasarawa Emirate, ma choné state le kwe'fujo yí west éí Plateau State efu óchu ekegwe nolu kàa éfu ódò 1996.[1] state le che ni amí local government areas megwéta ki ugbẹta ñwu chí Lafia, éju òwò east é dé ye state,eñwu kí chí kí ùgbo ku ma gbilu alu eñwu ënyo manyu úgbagba yógba ámenwu gomoti kí jeñwu state nenwu kíya tóko kpaí ujenwu ñwu abo state le chí Karu Urban Area—suburbs éí Abuja—kí dí ejuona ye western kí híome kpaí FCT.[2]
Í d'efu amí state ogwu egwa nyo mèfa oji'ane Nigeria, Nasarawa chene ekegwelu ka ane ñwu wa'né túlé kpai í chéné ekejí ki ní úwéwé alo tí 2.5 million efu egbaluka ku ma ché efu ódò 2016.[3] eñwu ki lugbo alu kâ'na state le dé efu ótakada ku ma làbor , àne kí state le né ójilé chí Guinean forest–savanna mosaic .am'enwu ógbogege kí d'efu amane manyu chí River Benue gbeju dama takí í choné Nasarawa State southern kí agbadé wñ jijí kpaí state éí northeast kí ní úkpa ome áne paa efu yí Jos Plateau.
Nasarawa State ché né Ami Ettà újo íchí ícheché , manyu Koro kpai Yeskwa kí jiji rí efu northwest; yí Kofyar efu jiji ru northeast; chí Eggon, Gwandara, Mada, , Ninzo, kpai Nungu ki d'efu north; yí Alago, Goemai, kpaí Megili efu east; Eloyi (Ajiri/Afo)efu eju south; chí Tiv efu éju òwò southeast; chí Idoma efu southwest; kpaí amí Gade kpaí Gbagyi éju òwò west eñwu ki chí amakachí kpai Fulani ku ma dòdó efu éwo state. Nasarawa ójilé àmone che debí pacetage ogwu méta nyo ka chí abakpa kí wéwé tulé efu state manyu amóne ki dabí pacetage ogwu egwa nyo m'éla ki bòr chi Ami akolojo abekí ábo Kuma yí aladí kpaí ama alèbor ki de omó chí ama chenwu oguchekpo traditional ethnic religions.[4][5]
Egba ígbala ki che īko amanefu ,áne abojí kí chí Nasarawa State oji ôlu eñini íche kparu ùgbo újo újo ùgbo alimaji amí state manyu íchâ states ekubo dé tíkí-tíkí kpaí amí ojí-ewo kéké,alu kí íchê kàa adí ojiane élile efí ewo empires gbòó-gbo tí egba àbàkwéne ejuodudu efu ódò odubu melu yí edéli méjo ègà kabo Fulani jihad chànè egbòlà òjò tàkumà mànyu àbo Sokoto Caliphate as dàbu àbo Keffi, Lafia, pkài Nassarawa. Eko òdò 1890s àpkà 1900s, àmò àbo enefu ju òmò kwi àbàkwànè tàkumà ridà nwu ti Northern Nigeria Protectorate. àmènò òdàltàki màwà dàmà tì okà ti British NigeriaI efu òdò 1914 tàkumà di ojokòlàmà dàbi Nigeria efodu 1960. àmà, efu òjò etò Nasarawa State chè doji kòlà emà kwi oko Northern Region wà ti òdò 1967 ègbà kàbo region mòlà màkpè ti Benue-Plateau State. tàki Benue-Plateau nyò mu kpèru gè efu òdò 1976, ti Nasarawa State tàku wà mànyu Plateau State wà to òdò 1996 ègbà ki àbò western Plateau kpèru tàki màlonyà bi new Nasarawa State.
efu àjà enyà, Nasarawa State, ichè nànà todu uchè elo uchè elo, odumà ki, sesame, soybeans, òpà, òkà, maize, kpài uchu crops. àmè nwu ogbo gàgà chi services, ololo nwu chi ugbou kewo bi, kpài àme nwu livestock herding kpài ranching of cattle, goats, and sheep. ujà là di state ègbè gbà kumà tà kpàilò state làlei, ujà gbài làdi àgbàdè herders and farmers todu òlà ànè kpài ukài.[6] chàkà ni kumà kujà, Nasarawa chènè èkè ègwèlà àlukà àmonè Human Development Index efu Nigeria kpài efu àmu school gbà.[7]
Òhàilà
Nasarawa chè efu ochù ékégwa nolu kà efu ódò 1996 ma choné wñ, gòminà Abacha là bi, abacha là kpèrumà kwì Plateau State which previously had contained both their territories.[8]
References
- ↑ "This is how the 36 states were created". Pulse.ng. 24 October 2017. Retrieved 22 December 2021.
- ↑ "Nasarawa | Nasarawa State, Lafia, Akwanga | Britannica". www.britannica.com (in English). Retrieved 2023-08-21.
- ↑ "Population 2006-2016". National Bureau of Statistics. Retrieved 21 December 2021.
- ↑ Hassan Liman Sa’adatu Wakawa Abubakar Sadiq Idris (January 2012). "Muslims of Nasarawa State: A Survey". Oxford Department of International Development. Retrieved 3 March 2022.
- ↑ Audu Udege Sani (1992). The History of The Afo people (in English) (1 ed.). Kaduna: ABU printing press. p. 45.
- ↑ Tade Oludayo. "What's triggered new conflict between farmers and herders in Nigeria". The Conversation. ReliefWeb. Retrieved 18 January 2022.
- ↑ "Human Development Indices". Global Data Lab. Retrieved 15 December 2021.
- ↑ Nigeria Media (2021-12-20). "About Nasarawa State, Nigeria". Media Nigeria (in en-US). Retrieved 2023-08-21.