Wp/gbm/गड़वळी भाखा

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | gbm
Wp > gbm > गड़वळी भाखा

Template:Infobox language

गढ़वळि भारत का उत्तराखण्ड राज्य मा ब्वौळी जांण वळि य​ऽक प्रमुख भाषा च। गढ़वळि भाषा कु प्राचीनतम स्वरूप वैदिक गढ़वळि च जु परांत कुणिन्द गढ़वळि मा विकसित ह्वाई। मध्यकाल मा गढ़वळि कु आधुनिक स्वरूप विकसित होण शुरू ह्वाई। येतै गस्वाळी या खश गढ़वळि ब्वल्ये ग्ये।

गड़वळी' बिकास (Development of Garhwali)[edit | edit source]

य​ऽक भाखाऽ बिकास म हैंक कतगाइ भाखों जोगदान हुंदु। गड़वळी भाखा बिकास म बिसे़स तौर फर तीन चरण छिन।

  • पुरण गड़वळी (OLD GARHWALIS)
  • मझ गड़वळी (MIDDLE GARHWALIS)
  • अमिणी गड़वळी (MODERN GARHWALIS)

पुरण गड़वळी[edit | edit source]

पुरण गड़वळी संस्किरित जथुगी पुरणी क्य फेर वीं चुले भण्डी पुरणी च (छौ)​, पुरण​-हिन्द-युरोपी भाखा दगड़ भण्डी नज्दीक छ्या (थ्यो)। अमीणी गड़वळी म आज बी पुरण गड़वळी सबद बिदमान छिन जन बल खुरसुण, कन्याण (खज्जी कन्न​)।

मझ गड़वळी[edit | edit source]

ये समौ म बागड़वाळी अर खस भाखाऽ परभौ बढ़े। रौळ, खाल जन सबद ये समौ म गड़वळी म एनी। कथगई गावां नौ म खस भाखा परभौ नजर औन्दू।

अमिणी गड़वळी[edit | edit source]

अमीणी गड़वळी म पञ्जबी, औधी, बरज अर हिमचली भाखाऽ बी जोगदान च (छौ)। न्याड़ू ध्वारू सबद यां उदाहरण छिन​।​ हिन्दी परभौ म औण चे गड़वळी म तत्सम अर हिन्दी सबदौं परजोग बढ़ण मिसे गे। इख तलक ब्योकरण म बी बिरण​-जरूरि हिन्दी परजोग से गड़वळीऽ इन मणेणी माऽनो गड़वळीऽ य​ऽक भाखा नी बलकण म हिन्दी बोळी च​ (छौ)।

गड़वळी' बोळी (Dialects of Garhwali)[edit | edit source]

जन सैड़ी-मन्यूं (universally accepted) च बल य​ऽक भाखौ ब्व्ल्णौ अलग अलग अंदाज हूंदिन। यों अंदाजौं सणि बोळी ब्व्ल्दन​। इन ई गड़वळी भाखा उन्द कथगा ई बोळी छिन ज्व उंत्ची गड़वळी (High Garhwali or Standard Garhwali) चुले बाच​-बिग्यान अर सबद​-बिग्यान म थुका अलग हूंदिन​।

  • सिरिनगरया- इ बुल्ये जान्दी सिरिनगर​​ म​। गड़वळी म इं सणि सम्स्किरित रौप (Classic Style) बी मन्ये जान्द​(संस्किरित च अलग भाखा)। भण्डीतर बिदौन इं सणि माणी भाखा (Standard language) मन्दिन​।[1]

सबद-आखर​​ (Vocabulary)[edit | edit source]

यन त गढ़वळि भाSख का खार्युन् शब्द लोप ह्वे गीन तबर भि कुछ मुख्य शब्द जु अपणा मूल रूप मा छन उ कुछ यन छिन।

सिव्वा सौंळी - अभिवादन (बुलण बच्याण मा) (Namaste)

सम्नैन - पै लागूं

ड्यार - घर (Home)

नक्वळ - नाश्ता (Breakfast)

कजै - विवाहित पुरुष (Married man/Husband)

कज्याण - विवाहित स्त्री (Married woman/wife)

छ्वीं - गप्प (Chat)

डांडा - पहाड (Mountains)

बंड्या - अधिक (Much)

बिज्याम् - अत्यधिक (Too Much)

काखड़ - हिरण (Deer)

भग्यान - भाग्यवान (Fortunate one)/ used for 3rd person

पुंगडा - खेत (Farm)

बांठा - हिस्सा (Share)

अन्क्वैक - सही तरीके से (Correctly/in right manner)

भाखा-बिग्यान​ (Linguistics)[edit | edit source]

बैकरण (Grammar)[edit | edit source]

पधाण पातु: गड़वळीऽ बैकरण

अमिणी-हिन्द​-यूरोपी भाखा जन गड़वळी म बी अपर अळग म सबद​-कुठार, पद​, बाखांस अर बाख हुन्दिन। गड़वळी म सबद-रचेणु हिन्दी अर दुसिरी हिन्द​-युरोपी भाखा चुले अलग च​।

बाच​-सास्तर (Phonology)[edit | edit source]

पधाण पातु​:गड़वळी बाच​-सास्तर​​

गड़वळी भाखा म भण्डी अहमियत च (छौ) बाच​-सास्तरौ। बकाई हिन्द​-आर्य भाखौं चुले गड़वळी भाखा म अलग म ɨ, ɯ, y जन सौर (vowels) अर "ɭ" जन बैञ्जन (consonants) छिन​।

आखरपोथी (Literature)[edit | edit source]

हैंक हिन्दुस्तानी भाखाऽ दगड़ तुलौण​​ (Comparative Analysis with other Indian languages)[edit | edit source]

कारिजी दरजा (Official Status)[edit | edit source]

हाऽलांकि गड़वळी उतराखण्डौ भण्ड्या बुळ्यारी भाखा च पन राज्जै सरकार न मानता नी दे। काफी बगत ल उतराखण्डौ कारिजी भाखा दरजा अर इस्कूल, कोलेजौं म पढ़ौणा खुणि माङ्गौ वज्जा ल राज्जे सरकार न आदेस जारी करिन बल कुमौ बिस्बिधाळ्ये म ग्रेज्युएट इस्तर फर गड़वळी अर कुमौनी भाखा परस्थापित करणा खुणि। राठी इस्तर फर य​ऽक-लगत मङ्गिणी च बल गड़वळी सणि हिन्दुस्तानै सम्बिधानौ आठौं परपाती उन्द सामिल करे जाउन तबकि इ हिन्दुस्तानौ य​ऽक परपातीती भाखा बणि जाउन​।

इ बी हेर्यां (See also)[edit | edit source]

  1. Template:Cite web