Wp/fvr/Múrtá

Múrtá âl elleꞌŋ karâb ka̱nsʉdʉŋo-ii ná kaárutógóló-ii. Na múrtá kila karábaꞌŋ aala lé-ii asá kí leela na umarkara (Equidae) tɨɨlɨ na yé dééŋ jaluŋtoŋíŋsabba múrtáŋá-lé (Equus Ferus) kee. Múrtá namá dákkin kí ayéŋá míriŋa 45-lé míriŋa 55 kerkertʉ́y alá karâbsállâ ittî kéŋá asá kaáruŋa (Eohippus) suŋŋâ kéŋá, namá attôꞌŋ karâb kaárudʉŋo tog eŋa. Kʉldɨŋa namás kuŋe ná múrtaŋa-sí elleꞌŋ karâb káwe mîŋ kí ayéŋá 4000 Ísaꞌŋ Waar na dɨ́eŋ elleꞌŋ ka̱ra̱bɨŋ namás dákkin kí ayéŋá 3000 Ísaꞌŋ Waar kee asá jáayé ná perra ɨndeli.

Múrtáŋá-sí namás in kɨ́wɨ́e áláŋ ja̱ɨla na ila ja̱rrɨ namá yeeŋ-sí jʉ́ndɨ áláŋ kerŋajâmdʉŋo-sí jeelel. Múrtáŋá kʉrros ka̱ɨŋ áláŋ wǎ̱rɨg na muut ʉŋɨe. Múrtáŋá pârneŋa kɨ́eŋ dogólá dɨó dákkin kí kôlda 11 ba̱wɨ gáníneŋjáa-lé na múrtáŋáꞌŋ kwǎ kʉrros ka̱ɨŋ áláŋ wǎ̱rɨg kɨɨréli wala gal áláŋ ja̱ɨle iladɨo ǎlbá innâŋ ka̱a̱rɨŋɨ. Elleꞌŋ múrtáŋá-sí waar-si kʉ́rboŋaꞌŋ jaaꞌŋ jáwli wala gal kargáŋótá-le kawreli kí ayéŋá a̱w na oŋŋalꞌíŋ táas-lé. Kɨ́eŋ sǔrŋá appâ ɨndeliŋa ayéŋá oosꞌíŋ dɨó. Na ayéŋá asá yeeŋ ʉŋɨe jaiŋíŋdɨo díígáŋtúlé 25 na 30-lé.

Múrtáŋáꞌŋ kólá kí kerkerjáaŋa a̱w-ii nás kí jʉrnyóŋja̱ɨma áadekʉŋo tɨɨlɨ: “kewa tokkéŋa” kí kajala na jɨrmó “kewa lúllá”, inná táárîŋmúrtá na múrtádoldóle onsordʉŋo ǎl jogjoga pii, na táárí suŋŋâ pii. Attô dá̱ldɨ́ŋ dɨó namá múrtáꞌŋ kólá 300-lé suŋŋâ ka̱ɨŋ namá dɨ́eŋ jʉrnyó kí tááríŋá kerkeraꞌŋ ʉʉŋ-ii.

Múrtáŋá na kʉldɨŋa jaul na tarrîg-lé na ʉ́tóŋa kila ǎl tarrîgꞌíŋ á geba niná suúrjǎ̱y suŋŋâs ka̱ɨŋ namaŋ ʉ́tóŋá kila ǎl galaŋaꞌŋ ge inná tááríŋá kininiŋ niná ka̱lda̱ga'ŋ, tʉʉriŋdʉoŋꞌíŋ táárí, nʉ́ŋɨ́ꞌŋjáa-lé na ʉ́ʉ́leŋ jeeŋ-lé. Sime-lé múrtáŋá-sí deer-lés táárí káwe. Na múrtá-lé téréŋá suŋŋâ kʉrʉli niná nɨ́nó, bora, dalde, nyɨ́ɨ́lʉ́, kaaru na naara murtaŋa pârneŋa kólŋáꞌŋ kuga-lé.