Wp/fvr/Mártin Lúúzar Kíiŋ

Mártin Lúúzar Kíiŋ Jr. (15 Ta̱a̱nɨ̂lɨ́ŋ 1929-4 Kǒsoŋáŋ 1968) Amiríkíáŋáꞌŋ júnyúŋdʉŋo kéŋá. Na yé ba̱rʉkwǎŋarrájáa'ŋ ulúgaꞌŋ júnyúŋo-lé kila ta̱bʉŋaɨrɨ́kwǎ saasuŋáꞌŋ dɨó díg kéŋá míŋ 1955 namaŋ dééŋ jǎw-lé in ayé-le 1968. Apɨrɨ́gɨ́áŋáꞌŋ Amiríkíáŋáꞌŋ Jáásodʉŋoꞌŋ ka̱rɨjʉ́lokwǎꞌŋ ta̱bʉ kéŋá, Kíiŋ A̱kʉ́roŋaꞌŋ Jɨrgɨ́ŋólá-le kwa jaluŋakwǎꞌŋ ba̱rʉkwǎŋarrájáa'ŋ ulúga-sís ta̱bʉ́ŋpa̱a̱sɨ́ kí kʉrroâyba walagal kí maale na ba̱rʉkwǎŋarrájáaꞌŋ ta̱a̱yɨ́ŋwa̱rɨꞌŋ dorá, áláŋ kila mʉrʉlaꞌŋ konsa jaaríŋîŋjuró kúró kila asá kwa dɨkkóŋáꞌŋ konsa kergeljáa éle.

Kíiŋ aaráŋja̱bɨ́ꞌŋ ulúga na kerkerjáaŋjasi na tááríꞌŋ ulúga namaŋ ba̱rʉkwǎŋarrájáa'ŋ ulúga kerŋa-lés nyá̱wɨ́ŋɨ́ na kwǎŋdáldá-sís ta̱bʉ́ŋ poí. Yé kí ayé1955 Montigomeriꞌŋ bǎasꞌíŋ julúŋjaaríŋí-sís á̱lpʉ́ŋóla na 1963 Bírmíŋháam Alabâmas nyiíŋí nás kí kʉrroâybaꞌŋ walagal kí maale'ŋ jaaríŋîŋjuróŋá dǐi sís testes káwe. Kíiŋ kila ta̱bʉŋaꞌŋ dɨó díg yé kéŋá asá kíayé 1963 Kwǎŋdáldá-sís ta̱bʉ́ŋ poí ná Waasínton keéŋé, ɨ́dé alá yé dééŋ jírsíŋo “Ká yɨ̌eŋas aiŋ” risiŋo.

Kí soog 14 Ederáŋ 1964, Kíiŋ Nobelꞌíŋ Dóŋáꞌŋ Kʉrro'ŋjaní-lés kóos éla alá dɨɨ́ŋꞌíŋ a̱rrɨŋɨ́ŋwa̱rɨŋꞌíŋ kí maale eero kíiŋ kʉrroâyba walagal kí maaleꞌŋ ja̱bʉgꞌíŋ dorá.  Ila ba̱rʉkwǎŋarrájáa'ŋ ulúgaꞌŋ júnyúŋo 1964ꞌíŋ Ba̱rʉkwǎŋarrájáa'ŋ Ulúgaꞌŋ Mʉrʉl na 1965ꞌíŋ Aaríŋja̱bɨ́ꞌŋ Ulúgaꞌŋ Mʉrʉl na 1968ꞌíŋ Toŋꞌíŋ Kwáŋtogjǎ̱yꞌíŋ Mʉrʉlꞌíŋ-si mʉrʉlaꞌŋ ja̱ɨŋó bóóyé.

Kíiŋ in kíkʉrroâybaꞌŋ walagal maale jaaríŋîŋjuróꞌŋ bisaráŋdorá-sís táárí piá. Kíiŋ-sí asiŋa suŋŋâ túmná ka̱bɨ́e. Akʉ́roŋáŋnya̱wꞌíŋ Sa̱ga̱lɨŋɨ́ŋrɨgeꞌŋ Arrájarâŋꞌíŋ ba̱rʉ́ŋnʉ́ŋɨ́ ye-sís sa̱dɨ́gǎŋjárriꞌŋ jɨrgɨ́ŋó dakkiꞌŋ arrájarâŋꞌíŋ jôŋ-si piá, na dééŋ jaiŋdítǐn-sís a̱ndɨŋ piá, nás kí bʉ̌tʉ arkáŋjá̱ŋgʉ́lo a̱ŋgʉlo.

Kééŋ ayéŋá ka̱rɨkwǎ-le, yé dééŋ ugul-sís wa̱ssé piá ná ire na sôŋgóŋta̱bʉ́ŋdorá na Bietnáamꞌíŋ deerkóórꞌíŋ konsajaarîŋ-lé jáá. In ayé-le 1968, Kíiŋ kéŋá nás Waasíŋton, D.C., jaaríŋîŋjuró arrítíeŋi, áláŋ ireꞌŋ wayyé ka̱rɨ́a, iladɨo ǎl ye-sí Mempîs, Ténease 4 kǒsoŋáŋ ka̱wŋe. Dééŋ wǎy-sí namás kí ba̱rʉꞌŋ mʉʉnɨŋ ka̱rɨ kʉ́le.  Martin Lúúsar Kíiŋꞌíŋ soog kayé áláŋ deema na a̱kʉ́roŋa-lé A̱kʉ́roŋa Jɨrgɨŋólaꞌŋ dɨó nyét ʉmmelíŋsoog-ii asá 1971 tuuŋel. Martin Lúúsar Kíiŋꞌíŋ Kwanyéttǐŋlóŋítía-sí Ba̱rʉꞌŋ Jasárêŋlóóꞌŋ dɨó kí in ayés 2011 ba̱gɨ́ŋdoljanís káwlíe.