Wp/fvr/Kuu

Kuu ʉʉ ila-ii asá karába kila-sí páálíti ǎl ka̱nsʉkwǎ ge ná toŋíŋkwa (Bos) gé. Kuu na kuuŋká̱ga̱la, kuuŋ na Ha̱ɨpaŋa na Isteereŋa na kuuŋgonyáyeŋa na kuŋí in ʉʉ nyéttiŋ dɨó ka̱ɨŋ ǎl kuu ka̱rɨ́a. Kuu karába kaáruŋapijjeŋakwǎꞌŋ órre bârŋaꞌŋ suŋŋâ gé ǎl elleꞌŋ ɨŋɨ. Yeeŋ ma̱a̱nyʉŋaꞌŋ aaláŋsabbaꞌŋ (Bovinae) daarakwǎ môda ta̱bʉkwǎ ge.

Kuu ka̱nsʉwǎ bârŋa-lé suŋa dǎyjâmkwǎ ge nás tooríŋá ǎl a̱w ŋááríŋáꞌŋ kaáruŋakwǎ ge na dɨo ná pa̱yta oŋŋal ŋááríŋ. In dɨo ja̱ɨŋódʉŋo nás nyiíti ná dǎy pʉttô koon. Kuu kolpakwǎ ka̱ɨŋ naŋ mʉrgʉla ka̱ɨŋ, in ʉʉ namá kɨ́eŋ kólá-le tɨél. Kolpa toona-lé kúréli kɨ́lóꞌŋ iríŋere nás siba hǎ̱ɨn ka̱ɨŋ, suŋŋâꞌŋ ere mirliŋkorroŋa gé ná ta̱bʉ írí jáwítía maraŋ lóódǐi ta̱bʉ dǔu jáwítía. Kuu ná ka̱ɨŋ arrá kí dáldáŋá a̱wɨ ná dʉoŋa ka̱rɨ́a. Dee tog, ǎl nuuŋ ka̱rɨ́a ná kee kuu suŋŋâs kee dʉoŋꞌíŋ dɨó ná kééŋ haíla gé. Kuu ná ka̱ɨŋ ayéꞌŋ dɨó kwě (nuŋí) tog kɨreli, bábará jaaruŋa dog kɨreli. Kuŋí píríŋá kurráŋa ka̱kkɨ́reŋas ka̱ɨŋ na selema ittâꞌŋ dɨó lia ǎl ka̱a̱rɨŋɨ taga ɨloŋe, ná taga dʉoŋ-sí ka̱rɨ lʉe.

Da̱ldɨŋꞌíŋ dɨó lóóŋá suŋŋâ-lé kuu ba̱rʉkwǎ ge bá délliŋ Usturália na Nɨyʉ̂ Zialáan gé ná ba̱rʉkwǎ á geba. Kuu dákkin ayéŋás 7,000 ka̱ɨŋ ǎl elleꞌŋ káwe. Na yeeŋ-sí bora na nɨ́nó na tarŋa, nʉ́ŋɨ̂ŋjáa na kʉrroꞌŋ táárís kawe.

Kuu da̱ldɨŋꞌíŋ dɨó lóó bi lóó-les bʉ́lɨ́ŋtɨ́a, mǐŋ karra Rɨ́ɨꞌŋ eré Kánada na Rʉ́ʉ́sɨa namaŋ níŋ joo Usturália na sʉʉrʉ pʉttô-lé jaagó. Bá̱rʉ́ del asá yeeŋ dée-lé á bʉ́lɨ́ŋtɨ́aba bá Antaratíka-ii. Kuuꞌŋ órréŋá na kólá kerkera lóósʉʉrʉŋa kerkera-lé taraas gé. Kuu Indikasꞌíŋ(Bos indicus) toŋíŋkwa inná Baráhmanꞌíŋ dóláŋ lóó tokkétokké na tokkê-lé tullé á geba, alá gal kuu Taurusꞌíŋ (Bos taurus) toŋíŋkwa inná kuu Aŋgusa lóóda̱wlo tokkélúllá na lúllâ-lé tullé gé. Kɨ́eŋ kaáruŋa appáŋa wa̱sséŋa lóó wessê na dǎyíŋlóó pʉttô-le tullé ge. Kɨ́eŋ nyɨ́lɨ́wꞌíŋ ka̱bbʉ́ta kí dili saa suŋá kurrá tʉ́ɨ́tɨ́a nás nyɨ́lɨ́w kʉnyʉrnyʉ́re iríŋere keer kee ásáŋ lóó tokké pii. In nyɨ́lɨ́w iríŋere-sí kí uŋâŋ namá jíŋítía ásáŋ uriꞌŋ ásíleŋ ɨŋɨ ǎl ta̱bʉ́ŋ eré ʉndʉl. Kuu suŋŋâꞌŋ ere, bá délliŋ Kuu Indikasꞌíŋ(Bos indicus) jaluŋtogíŋsabba gé nás kɨ́eŋ karma-lé sulumꞌíŋ gurája á ka̱ɨŋba, maraŋ kɨ́eŋ kormi wesséŋa lúllájáaꞌŋ koraŋa tulléŋa gé. Yeeŋ dog taga kí kajala in kʉ́ʉ́ŋá inná ása.