Wp/fvr/Bírbir

Bírbira kila karâbkaárutógólókwǎ tooríŋápíirakwǎ asá ká̱ɨ́ŋásnáka̱ɨŋ jaluŋtoga oosꞌíŋ dɨó díg-ii ǎl Rainosirotidâyꞌíŋ (Rhinocerotidae) aala lé-ii, inná pááneŋɨŋɨŋa jaluŋtoga suŋŋâꞌŋ dɨó díg-ii. Kin ká̱ɨ́ŋásnáka̱ɨŋ jaluŋtoga a̱w Apirígiaꞌŋ gé na ɨɨs Ásia Sa̱ɨdꞌíŋ ge.

Bírbira-sí kí dɨ́eŋ-si a̱ppɨŋ appâ kalŋa (yeeŋ kila karábasálláŋatɨldɨ́meŋa saasuŋá appá ittâ-le gé alá ka̱ɨŋ, kí kila jaluŋtoga nyét ǎl kí dɨrrɨŋ taga kɨlʉgiráma 1000 péégéli), na dog-si kí osomjâmꞌíŋ na̱mɨ́e na kí jaánóŋ darmáꞌŋ da̱kkɨrɨŋ ǎl sa̱ntɨmítir 1.5-5 da̱kkɨ́ré-ii ǎl kollagîn-lé eŋa na ǎl kí ba̱tɨ̂rꞌíŋ jaluŋ tog gé na ka̱nsʉdʉŋo kí in a̱ppɨŋ alá giráma 400-600 péégél abá jóóŋó nás arrá jáa júúrús ittí kee na dolpá appâ. Na yeeŋ ná ka̱ɨŋ ótá nyúlúmákwǎ-sí aame, nás dog kɨ́eŋ kurro nʉŋꞌíŋ mʉ́ʉ́rʉ́jáa-lé kɨ́eŋ jáwníŋdoráꞌŋ soor-lé tɨɨneli áláŋ osom wɨɨ́tadʉŋoꞌŋ kártába suŋŋâꞌŋ írí ka̱ɨŋ, abá ta̱gɨ̂d-ii, ná in á lóŋaba inná karâbkaárutógólókwǎ tooríŋápíirakwǎ kerŋa, Apirígiaꞌŋ bírbiraꞌŋ jaluŋtoga a̱w kɨ́eŋ ʉdoŋa-lé ka̱gi ta̱bʉkwǎs wa̱rɨ gé maraŋ nʉŋꞌíŋ júndo-lé namás kɨ́eŋ bondeŋa-lé pʉttó ge.

Bírbira-sí kʉldɨŋa gé ná kɨ́eŋ kolpaꞌŋ ʉʉ́ŋ kɨrɨwe, alá wěle-kɨrɨ́-le júlíŋtía na julúŋ píŋítia asá bʉllɨŋa dǐi sanyjara wala gal áádéŋáꞌŋ naaraꞌŋ ájíꞌŋ táárí pɨe. Ásia Sǎba na galla Síin na Bidnâm, bírbirꞌíŋ kolpaꞌŋ wěle saasuŋás appâ-ii. Na wěle-kɨrɨ́-le bírbirꞌíŋ kolpa kí dɨrrɨŋ bá nii tárrá ge inná daab. Kwa kila kolpa-sí bá kawne lia namá kaame ná in see kééli ila turíl ása dááyeŋjeeŋꞌíŋ ótá kee. Kila kolpa kí keratîn ɨŋɨ ǎl kí porotɨ̂n órré tog gé ila alá nyɨ́wlɨ́w na dóŋâŋkaáruŋa-sí kíe kawe. Apirígíáŋáꞌŋ jaluŋtoga na Sumatráníŋáꞌŋ bírbir a̱w dog-si kolpa a̱w ka̱ɨŋ, maraŋ Hɨ́ndɨ́ŋá na Jabáníŋáꞌŋ bírbir bás dolpá tog kee. Jetérêŋkarábaꞌŋ Íríjaaꞌŋ Ba̱rʉŋasuŋŋâŋdɨóꞌŋ Daaratesꞌíŋ Ribit Pukkâ, jaluŋtoga ɨɨs-sís kergeltes piá ála dɨ́rró jágíŋíŋjuuŋ-lé ka̱ɨŋ.