Wp/evn/Дулку

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | evn
Wp > evn > Дулку
Дулку, Линней

Ури дулку (лат. Álnus alnobétula) — эр мо. Упкат эвэнкил эрэвэ мова умунди турэнди «дулку» гэрбивкил. Хадун таравэ мэрӈирдивэр хэӈкэдивэр гунивкил «дулгикта, дулгиктэ, тулкуктэ, дугиксэ, дулгик, дулгимкура».

Эр мо авданна бурудеричи чалбамэл кэргэндуктын бисин. Дулку гугдан дяпкундук метралдук дюр дяр тунӈала — илан дярдула метралдула исивки. Дагачанин наптамама, сэрэмэчи улдаксачи бивки. Хадун-ка дагачан игдярин овки. Ӈиӈтэлин угигит дуннэдук итывувчал, даригул-ка ӈиӈтэл дырамдявкил. Авданнал мурукэссэл, мудасалтын хунавувчал. Болорил-ка авданна окин-да эвкил оланэ. Бурудеӈэдулэвэр тарил чуламалди эмэнмувкил. Эргэчирди бинаэл, авданнал дуннэлэ буруливкил. Илмактал балдыгал тадук авданнал камнучил, эчэл-дэ ламбарал бивкил. Чуктылин — лолуктал (бэедыл) локучадярилду гаракарду дявучавдявкил. Асадыл-ка няӈтакакарвэ урэдевкил, урумкур биси.

Плодын — нисима умун чэмэчи няӈтакан бирэн. Тар лопоровми, эдынди, мулдида эксэвувдевки. Дулку няӈталин доя ачир, тарит-та гаралду горово локучадявкил. Анӈанитыкин тар чэмэлдиви кэтэӈдевки.

Дулку гаралван тугэниду-дэ тагдеӈа — тарилду дивэмэюл бокотолин ичэвувкил. Мэнэкэн мо учикима. Дулку иӈинилвэ эвки ӈэлэттэ, ӈэривэ, мувэ-дэ сот аявувки. Эргэчин мо дяпкун дярдук анӈанилдук нямадила инивки. Гил-кэ дукул илан нямадива анӈанилва хадун бодовкил.

Упкатту Севернай полушариеду дулку дыгин дярдук хэлэкэт ичэдэнилин бивкил. Дуннэлдут-кэ (Россияду) дян тунӈа ичэдэнилин арчавувкил. Дулку сэрэмэ Россия европейскэй хадун, тадук Западнэй Сибирь ибарлдулан исивки. Эргэчин мо биралдули, хоималду хэрэлгэлду, чэкчэкэмэлду хоилду, агидылду дяпканӈалду, дегдэгсэмнэлду, токтосомнолду тадук коӈгилмалду билэлду итывувдявки. Дулку коӈномо камнучимама, гугдамама балдывки. Эр мо лупчурил-игдярит улдаксат дасивувча. Хэнемэ. Тарду ламбарамал балдымактал чукалин бивкил. Унэмэмэт неӈениду чулаливки, мумэлвэ билэлвэ аявувки. Тарит-та хоилду, бирал, амудил-да дяпкалдутын аят бододёвки. Дулку сибирскэй Сибирьду, Зея, Бурея-да мулдун, Амурскэй область западнэилду билэлдун итывувки. Дулку ларбима Восточнайду Сибирьду, Дальнэй Востокту-да бододёвки. Эргэчин мо окинтыки даран сектанун, чалбаннун, хуланун бираял дяпкалдулитын, хоилду-да татывувки.

Тэгэдыду аичинду дулкува гороптыдук сачатын. Илэ халгарин, ӈалэлин дяланилтын энундерэктын, тэли нуӈандун дулкумэл няӈнал мумэвэн силэвэн умдан биӈкитын. Хукитэ-кэ энуниллэкин, эмугдэду энун бирэкин, ээргэчинмэ-дэ силэвэ умивкил. Нянда эрэвэ силэвэ, сэксэ эдэн сот хаӈэдерэ, энундерилвэ умивканивкил. Куӈакар энуниллэктын, дулку лэлуктэлдукин муе овкил, тарва-да хутэлдувэр бувкил.

Север тэгэл илэлин эргэчин мо улдаксадин орон наннаван дюсэмэт хутама-хоринди онёт дэвэвкил, тэргэксэвэ-дэ туги овкил. Эрит улдаксадин эвэнкил-дэ дулку эрэктэдин тэлидевкил. Неӈне-дэ дулкувэ орор девдедэвэр аявувкил.

Литература[edit | edit source]

Пикунова З. Н., Пикунова И. Р. Энциклопедия природы: Флора. — СПб.: филиал изд-ва «Просвещение». — 223 с.: илл.