Wp/dtp/Tambatus

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | dtp
Wp > dtp > Tambatus

Tambatus
Scientific classification
Kingdom:
(unranked):
Division:
Magnoliophyta
(unranked):
Class:
Magnoliopsida
Order:
Solanales
Genus:
Solanum
Species:
lycopersicum
Synonyms[1]

Lycopersicon lycopersicum (L.) H. Karst.
Lycopersicon esculentum Mill.

Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Wp/dtp/ResolveEntityId' not found.

'Tambatus toi ko' ranti merah (ngaran saintifik: Solanum lycopersicum'[1][2]) nopo nga susumuni spesies paganakan Solanaceae[3] i tinanom montok maganu tua' susumuni diti di noonsok om onsokon sabaagi do rarapaon. Mantad o tambatus diti do benua Amerika, i nopo nga benua-benua Amerika Tanga, Kabaatan om kabaatan Amerika Kotonobon[2][4] dan selatan Amerika Utara mantad Mexico gisom Peru. Ogumu padagangon id badi o tambatus diti kohompit no badi rarapaon.

Poistilahan[edit | edit source]

Hogot tambatus diti nopo nga mantad istila' boros Nahuatl tomatl koimbulayan mantad boros tomahuac i manahak rati "kakamot okombung";[5] tungkus kasarabakan boros diti id Mexico lobi sumuku do spesies songompuru i nopo nga tomatillo i okoro om ongotomou poinsuai mantad xitomatl ("kakamot okombung kilongkod") i kiwotik arangang[2].

Ngaran ranti merah nopo nga naanu mantad kokitanan tua dau i miagal do tua puun ranti i poingimpou id paganakan botani di miagal.

Ngaran saintifik dau, lycopersicum, kirati "persik serigala" (piadangon do spesies i kopionit S. lycocarpum, i ngaran saintifik kirati "buah serigala". Spesies suai id genus Solanum nopo nga bintorung om kantang om nogi piipiro spesies kaanit suai.

Botani[edit | edit source]

Tambatus nopo nga kawo susumuni saka i tinanom sabaagi susumuni iso timpu. Korikot o ninaru susumuni diti gisom 1-3 m miampai musus id puun toi ko' torigi suai. Noponu o guas diti do roun puun tambatus i kibontuk do pinat poingulud spiral[3] miampai ninaru 10-25 cm om haro 5-9 roun tokoro,[6] tikid roun nopo nga kininaru do 8 cm om disan dau kiserat. Koduo-duo guas om roun tambatus nopo nga kihulu.[3]

Koulai tusak tambatus id guas do tambatus kiginayo 1-2 cm diameter kiwarana osilou, miampai limo tolingo' kimato id korola; koubasanan nopo nga momitusak o tambatus cyme 3-12 insan.

Tua' tambatus nopo nga boogian di akanon, tumanud do botani dau, poinsuang iti sabaagi kalas tua' beri[7]. Kosuni do osonong tua' tambatus diti do songinan sanrawo toi ko' piipiro id sonpuru tumanud solusuk;[3] misuai ginayo diti tumanud kawo mantad 1-2 cm kumaa lobi 10cm, nga kawo i kogumuan padagangon kiharo diameter 5-6 cm. Warana tua' tambatus nopo nga mogisuai-suai, miampai wotik aragang i nointutunan - warana aragang dii nopo nga sabab do likopena, i nopo nga sebatian karotenoid poinsandad i manahak mogisuusuai khasiat kounalan antioksidan poinsandad di osonong montok kolidasan tinan.

Sukuon[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 "Phylogeny". Molecular phylogenetic analyses have established that the formerly segregate genera Lycopersicon, Cyphomandra, Normania, and Triguera are nested within Solanum, and all species of these four genera have been transferred to Solanum
  2. 2.0 2.1 2.2 "Garden Tomato. Solanum lycopersicum L." Encyclopedia of Life. Linoyog ontok 1 Januari 2014.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 Hean Chooi Ong (2008). Sayuran: khasiat makanan & ubatan. Kuala Lumpur: Utusan Publications. pp. 126–127. ISBN 967-61-1390-5.
  4. "Tomato". Encyclopaedia Britannica. 4 January 2018. Linoyog ontok 15 January 2018.
  5. "tomahuac". Nahuatl Dictionary. Wired Humanities Projects. Archived from the original on 6 Disember 2014.
  6. Acquaah, G. (2002). Horticulture: Principles and Practices. New Jersey: Prentice Hall. ISBN 978-0-13-033125-0.
  7. Mark Abadi (26 Mei 2018). "A tomato is actually a fruit — but it's a vegetable at the same time". Business Insider. Linoyog ontok 21 November 2019.