Wp/cnr/Zetski dom

Zetski dom je kulturno-istorijski spomenik i jedina pozorišna zgrada stare Crne Gore. Podignut je finansijskim sredstvima iz dobrovoljnih priloga iz čitave Crne Gore i inostranstva. Svečano je 1. maja 1884. godine položen prvi temeljni kamen Zetskoga doma, kad se navršilo 400 godina od preseljenja prijestonice Crnojevića s Oboda na Cetinje. Zetski dom je preteča u nas narodnih univerziteta i centara za kulturu i umjetnost. Bio je istovremeno pozorište, čitaonica, biblioteka i muzej. Objekat je lociran u centru u bloku koji su formirale ulice Bajova, Zetska i Batrićeva. Povučen unutar bloka formirao je ispred proširenje, trg, s kojim je ostvario jedinstvenu urbanu kompoziciju. Projekat za zgradu izradio je arhitekta dr Josip Slade. Zgrada je rađena dugo i završena je tek 1896. godine. Radove je izvodio Jozo Terzović, neimar iz Dalmacije, sa saradnicima. U Zetskome domu bilo je prvo crnogorsko pozorište. Imalo je 17 loža, parter i galeriju s mogućnostima gledališta do 300 osoba. Sala je veoma akustična s izvanredno urađenim enterijerom u gipsu i umjetničkim slikama urađenim na tavanici i zidovima koje su radili češki umjetnici. Objekat je rađen u neoklasičnome stilu đe dominiraju elementi romanike i baroka. Ulazni portal je otvoren i izvučen iz objekta: ima tri otvora s polukružnim završetkom i dva sa strane. Prozori su uzani, kao i ulazni dio uvučen unutar ravni zida i zasvođen polukružnim lukovima. Njihova obrada je profilisana u malteru i farbana posnom bojom. Krov je oblikovan pojedinačno, prateći visinu pojedinih prostora. Krovna konstrukcija je drvena, a pokrivač je crijep ćeramida. Uočava se nedovršenost fasade koja nije urađena istim kriterijumom na površini timpanona i nedefinisanim otvorom na njemu. Zidovi objekta su rađeni od poluobrađenoga kamena, krečnjaka iz okoline Cetinja i malterisani krečnim malterom. Nakon okupacije Crne Gore od strane Austrougarske u Prvome svjetskom ratu okupator je zgradu bio pretvorio u konjušnicu, a prilikom napuštanja Cetinja 1918. godine, da bi sakrio takvo vandalstvo, podmetnuo je požar i zgrada Zetskoga doma je izgorjela. Tako je zgrada s elementima dragocjenoga enterijera i inventarom do temelja uništena. Zgrada je obnovljena 1931. godine s nekim izmjenama na ulaznome dijelu, a izvršena je izmjena i na fasadnim elementima. Zetski dom u mozaiku cetinjskoga nasljeđa predstavlja svojevrsni kulturno-istorijski spomenik i arhitektonsko djelo širega značaja i prelomnu nit u arhitektonskom oblikovanju objekata koji će se kasnije graditi na Cetinju. S njime se, za razliku od tada izgrađenih objekata, počinje poklanjati posebna pažnja arhitektonskom izgledu, kreiranju i komponovanju pojedinih elemenata i stvaranje većih i boljih arhitektonskih djela. Pozorište je u aprilskome zemljotresu 1979. godine znatno oštećeno. Izvršena je rekonstrukcija i sanacija objekta. Scenski prostor je proširen, preuređen je foaje, vraćen je enterijer sale, osavremenjene su instalacije, dok je spoljni izgled objekta zadržao autentičnost. Brižljivom rekonstrukcijom sačuvana je istorijska autentičnost arhitekture uz određene intervencije koje su u domenu dozvoljenih.

Poveznice

• Zatski Dom
• KRALJEVSKO POZORIŠTE ZETSKI DOM CETINJE

Izvori

• Božidar Milic, Urbano nasljede Crne Gore s posebnim osvrtom na razvoj Cetinja, Podgorica, 2013.
• Prijestonica Cetinje - Znamenitosti