Wp/cnr/Stanislav Ćano Koprivica
Stanislav Ćano Koprivica, poznati crnogorski privrednik, filantrop, mecena, borac za suverenu Crnu Goru, rođen je 1929. godine u Koprivicama, kod Nikšića. Završio je Ekonomski fakultet u Beogradu. Umro je u Moskvi 2002. godine. Sahranjen je u Beogradu.
Montex[edit | edit source]
Stanislav Ćano Koprivica je osnivač najuspješnijeg crnogorskog spoljnotrgovinskog preduzeća Montex (Montenegroexport) iz Nikšića, osnovanog 11.02.1980. godine u Nikšiću, koje je, u vrlo kratkom vremenu, udesetostručilo izvoznu stranu spoljnotrgovinskog bilansa Crne Gore.
Prije nego je osnovao Montex, Stanislav Ćano Koprivica je bio jedan od vodećih komercijalista zagrebačke spoljnotrgovinske firme Astra. Kada mu je lično ponuđeno zastupstvo Union carbide-a za istočnu Evropu, jedan takav unosan posao htio je da donese u svoju Crnu Goru i osnovao je RO Montenegroexport, odnosno, kraće Montex, u Nikšiću. Union Carbide je bio najveći i najpoznatiji svjetski proizvođač katoda za crnu metalurgiju, koje su u ogromnim količinama koristile željezare na istoku Evrope.
Montex je osnovao firmu Cinex u Beču, preko koje je obavljan veliki dio poslova, naročito sa SSSR-om, kao varijanti u kojoj su se poslovi mogli naplaćivati u čvrstoj valuti (npr. hotel Meždunarodnaja i mnogi drugi). Cinex je jedno vrijeme imao predstavništvo u Milanu, koje je, u krajem osamdesetih, preraslo u posebnu firmu. Montex je imao veliki broj predstavništava u svijetu i u SFRJ. Predstavništva su postojala u Beogradu, Titogradu (Podgorica), Zagrebu, Pljevljima, Moskvi, Kazanju, Novorosijsku, Kijevu, Pragu, Bratislavi, Budimpešti, Bukureštu, Montrealu, ...U Vaduzu je registrovana offshore firma.
Najvažnija djelatnost Montexa, investicioni radovi u inostranstvu, svake godine je vrijednosno i količinski rasla, dok nije dosegla vrtoglave brojke. Montex je na tržištu tadašnjeg SSSR-a postao jedan od najrespektabilnijih subjekata iz ondašnje SFRJ. Crnogorske firme su uvijek imale povlašćen tretman i mogućnost preuzimanja najbolje ugovorenih stavki, koje su bile u mogućnosti da ispune. Isto važi i za špeditere, samo u iznimnim situacijama su korišćeni necrnogorski špediteri (Tranšped, Jugošped, Transjug..), kad se radilo o specijalnim teretima, brodskom prevozu iz svjetskih destinacija i slično.
Pored spolnotrgovinske djelatnostim i "unutrašnje" trgovine, Montex je osnovao sopstvenu turističku agenciju koja je, avio kompaniju za čarter letove, banku, pogone male privrede u okolini Nikšića, Biomont za proizvidnju zdrave hrane, pogon umjetničke keramike, rent-a-kar ... Montex je bio organizovan po sektorima: sektor spoljne trgovine, kao ubjedljivo najznačajniji, unutrašnje trgovine, Male privrede, turizma i ugostiteljstva, avio kompanije, rent-a-kara, elektronike, proizvodnja povrća u plastenicima, fabrika umjetničke keramike u Buljarici, Montex banka, u procesu je bilo formiranje Montex - inžinjeringa.... Postojale su i službe, poput pravne i knjigovodstvene, koje su funkcionisale na nivou čitavog Montexa[1].
Filantrop[edit | edit source]
Ono po čemu će mnogi pamtiti Stanislava Ćana Koprivicu jeste njegova humanost i spremnost da pomogne svima kojima je pomoć bila potrebna. Crna Gora nije, u svojoj istoriji, imala većeg filantropa od Ćana Koprivice. Praktično ne postoji niko ko se obratio za pomoć a da mu Ćano nije izašao u susret: pomagao je škole, fakultete, bolnice, sportska društva, slikare, muzičare, književnike, bolesne, talentovane učenike, studente ...
Poznate su njegove riječi:
“Ja nijesam radio za pare i istoriju, već za Crnu Goru”.
Pomagao je izdavanje knjiga važnih za Crnu Goru, snimanje filmova, antiratne akcije, međunarodne aktivnosti antiratnog crnogorskog pokreta otpora, izlaženje nikšićkog lista “Onogošt”, crnogorske muzeje, otkupljivao slike od mladih crnogorskih umjetnika (jedno vrijeme Montex je imao hiljadu takvih slika), finansirao nedjeljnik Monitor[2] i Radio Antena M, pomagao Maticu Crne Gore, stvaranje Crnogorskog PEN Centra, renoviranje Zetskog doma na Cetinju, renoviranje zgrade “Zahumlja” u Nikšiću, obnovu Zetskog doma, ... Inicijator je prenosa iz Italije u Crnu Goru posmrtnih ostataka kraljice Milene i kralja Nikole i njihovih kćeri. Ukupna ceremonija koštala je oko 40.000 dolara, a najveći sponzor bio je „Monteks" i njegov direktor Ćano Koprivica.
Politički aktivizam[edit | edit source]
U vrijeme tkz. Antibirokratske revolucije Montex je bezrezervno podržao vladu Anta Markovića. U prostorijama Montexa, u predstavništvu u Beogradu, u Ulici Kneza Miloša, česti gosti bili su potpredśednici te vlade, Živko Pregl i Veselin Vukotić. Stanislav Ćano Koprivica je osnivač i prvi predsjednik Građanskog pokreta Crne Gore, Socijaldemokratska partija se može smatrati njegovim djelom. Finansijski su pomagane partije koje su se borile protiv rata, za suverenu Crnu Goru, antiratni pokreti i sve ono što je časno branilo crnu Goru u vremenima raspada SFRJ i ratova koji su vođeni. U svom autorskom tekstu od 14. februara 1992. godine, u nedeljniku Monitor, Stanislav Ćano Koprivica je iznio svoje političke stavove:
"Zlobnici koji, pri pomenu državne suverenosti Crne Gore, tvrde da ćemo u tom slučaju gladovati - ne poznaju stvarne i potencijalne mogućnosti Crne Gore, te neznanjem i neistinama unose paniku kod naroda."
Svoj autorski tekst, svojevrstan manifest odanosti i ljubavi prema Crnoj Gori, završio je riječima:
"Zalažući se za punu suverenost Crne Gore, za njenu ekonomsku i političku, državno - pravnu samostalnost i za otvorenost njene razvojne politike prema našim republikama i svijetu (gdje Rusija i Italija nesumnjivo imaju posebno značenje), na kraju ću da vas podsjetim na dijalog kralja Nikole i vojvode Boža, pred odlazak crnogorske delegacije na Berlinski kongres, 1978. godine. Vojvoda Božo je pitao za instrukcije, a kralj Nikola mu je odgorio: "Činite samo ono što je dobro za slobodnu Crnu Goru. Tako nikad nećete postati izdajnici". Neka se, zato, mnogi zapitaju: što rade i što da rade! Crna Gora je bila i biće suverena, ekonomski samostalna i povezana sa svim narodima i tržištima na sreću i blagostanje svojih građana."
Zadužbina[edit | edit source]
Stanislav Ćano Koprivica je često govorio o namjeri da podigne nekoliko zadužbina. Smrt ga je omela da to uradi. Te njegove planove ostvaruje sin Nikola[3] osnivanjem dobrotvorne Fondacije „Ćano Koprivica”, koja se bavi humanitarnom i dobrotvornom djelatnošću. Fondacija je osnovana u januaru 2007. u Crnoj Gori kao filantropska organizacija.