Wp/cnr/Središnja regija Crne Gore
Središnja regija Crne Gore
Područje, prirodne karakteristike[edit | edit source]
Središnja Crna Gora zahvata prostor ograničen na jugozapadu primorskim planinama Orijen (1942m), Lovćen (1749 m), i Rumija (1595m) a na śeveroistoku planinama Golija (1942 m), Vojnik (1998), Lola (2157 m), Moračkim planinama (2253m), Žijovo (2141 m), i ograncima Prokletija. To je u privrednom, administrativnom, i društvenom pogledu najznačajniji do Crne Gore. Pripada opštinama Nikšić, Cetinje, Danilovgrad, Podgorica dok jedan manji dio pripada opštinama Bar i Kolašin. Tu su se razvili najveći i najznačajniji gradovi Crne Gore, Glavni grad Podgorica[1], Prijestonica Cetinje[2], grad Nikšić[3] najznačajniji industrijski centar Crne Gore i Danilovgrad. Na ovom prostoru je i najveća koncentracija stanovništva đe živi oko 295 000 stanovnika tj. skoro polovina stanovništva Crne Gore. Reljefno i hidrološki se uzdvajaju dva dijela: zaravan dubokog krša i središnja udolina sa okolnim stranama. Zaravan dubokog krša predstavlja najtipičniji predio krša na svijetu. Dužina zaravni je oko 100 km, širina 50 km a nadmorska visina 800-900m. Ograničena je planinama na jugozapadu Orjen, Lovćen i Rumija a na śeveroistoku Somina, Njegoš, Zla gora, Pusti lisac, Budoš i Garač. Pored manjih brežuljaka i brda koja se uzdižu sa zaravni brojne su rupe, dolovi, uvale. Poseban značaj imaju krška polja Grahovsko (6,4 km2 i 694-780 mnm), Dragaljsko (6,3 km2 600-660 mnm, koje kao dio Krivošija pripada primorskoj regiji), Njeguško (2,3 km2 i 844-935 mnm) i Cetinsko polje (4,6 km2 i 660-700 mnm). Sva polja se nazivaju oaze u kršu jer u njima jedino moguć urbanizovani život. Okolne planine su takođe tipični predjeli dubokog krša poznate po oštrim grebenima, dubokim rupama, škripovima, škripama, jamama, i pećinama. U Cetinjskom polju razvilo se Cetinje (13991 stanovnika) Prijestonica Crne Gore, mjesto istorijskog i nacionalnog identiteta, duhovni i kulturno-umjetnički centar države, kako u prošlosti, tako i danas. Udolina srednje Crne Gore proteže se između Gatačkog polja i Skadarskog jezera i dalje ka jugoistoku je preko rijeke Bojane otvorena prema Jadranskom moru. Udolinu čine posebne reljefne cjelne Golija i Duga 750-1000 mnm, Nikšićko polje 600-660 mnm, Donja Zeta (Bjelopavlićka ravnica) 40-60 mnm i Podgoričko Skadarska kotlina (zetska ravnica i Skadarsko jezero) 6-67 mnm. Golija i Duga je jedinstveni klanac – udolina koja je duga oko 40 km a široka 7 km,. Pruža se u pravcu śeverozapad-jugoistok između planinskih lanaca Somine, Njegoša i Zle gore na jugozapadu i Golije i Šišmana na śeveroistoku. Duž udoline su formirane uvale i dolovi u kojima su formirana sela a na planinama su katuništa. Nikšićko polje (66,5 km2) je jedna od većih ravni u Crnoj Gori a po reljefnim i hidrološkim osobinama najinteresantnije krško polje u svijetu. Opkoljeno je visokim zemljištem prośečne visine 1200m. Śeveroistočno od Nikšiškog polja do vrhova planina se uzdižu mnogobrojne zaravni (Šipačno, Lukovo, Oblatno, Zagrad, Jasenovo polje, Gradačka poljana, Ivanje, Vučje, Konjsko, Bare Bojovića, Krnovo, Lukavice). Istočno od Nikšićkog polja je je uśečena dolina Gračanice duga 20 km, a široka km. U Nikšićkom polju se razvio grad Nikšić kao značajan privredni centar i drugi grad po veličini u Crnoj Gori (57.278 st.). Bjelopavlićka ravnica je prostrana ravan u donjem toku rijeke Zete i predstavlja tektonski predisponiranu potolinu koja ima karakter kraškog polja, dužine od oko 28 km, širine do 8 km a čija površina je oko 72 km2. U morfologiji Bjelopavlićke ravnice ističu se tri glavna oblika: ravnica i aluvijalna ravan kao dolinski dio rijeke Zete i njenih pritoka, uzvišenja u dolinskom dnu koja predstavljaju ostatke paleoreljefa i korito rijeke Zete. Iz kvartarnih naslaga u dolini Zete izdižu se krečnjačka brda i glavice (Gorica, Kurilo, Ćeranića glavica, Tulica, Spuška glavica i dr.). Korito rijeke Zete dijeli ravnicu skoro na dva podjednaka dijela, prośečno je široko oko 50 m, a najveću širinu ima kod Slapa đe je širina i do 90 m. U Bjelopavlićkoj ravnici su se razvila dva gradska naselja, Danilovgrad (5156 st.) i Spuž(1696 stanovnika),. Podgoričko-skadarska kotlina je najveća ravan u Crnoj Gori. Opkoljena je visokim planinama Prokletija, Žijova, ograncima Maganika, djelovima Katunskog krša, i Rumijom. Dužina nizije između Podgorice i Skadra je 50 km, a širina između Hota i Virpazara je 30 km. Prostrana kotlina, tektonski predisponirana je nastala na mjestu đe Dinaridi mijenjaju pravac pružanja i Prokletije se pružaju u pravcu jugozapad-śeveroistok. Na zaravni su ostali mnogobrojni humovi, Gorica 130 m, Ljubović 101m, Dajbabska gora 172m, Vranjina 303 m, Šipčanska gora 135m, Hum 276m. Najveći dio kotline zahvata Skadarsko jezero čija površina varira od 370-550 km2. U kotlini se razvila Podgorica (151.312 st.), Glavni grad Crne Gore administrativni, privredni, univerzitetski i politički centar države,[4] Śevernije od Skadarskog jezera je najveća ravan u Crnoj Gori - Zetska ravnica (250km2) na kojoj se nalaze plodna zemljiša bližim rijekama i jezeru. Na planinskim stranama su brojne zaravni, doline rijeka i rječica i uvale đe su se razvila naselja. U śevernom podnožju Sozine do Skadarskog jezera je Crmničko polje (10 km2).
Hidrološke karakteristike[edit | edit source]
U Hidrološkom pogledu zaravan dubokog krša je je skoro bez površinskih tokova . Značajnije su rijeke Trebišnjica, Grahovska rijeka. Nikšićko polje je predstavlja vodom najbogatiije krško polje u Dinaridima oko 300 vrela i izvora, 30 potoka i rijeka, 30 estavela, jedna potajnica i 886 ponora. Takođe je izgrađeno nekoliko akumulacionih jezera, Krupac, Slano, Vrtac, Liverovići. Najznačajniji tok je Gornja Zeta koja ponire a od brojnih vrela Glava Zete, Perućica, Oboštica, Drenovačka vrela nastaje Donja Zeta koja kao nizijska rijeka teče jugoazapadnim obodom Bjelopavlićke ravnice i uliva se u rijeku Moraču kod Vranjskih njiva. Najveća rijeka u Zetskoj ravnici i priroka Skadarskog jezera je Morača. Skadarsko jezero je najveća slatkovodna površina u jugoistočnom dijelu Evrope koje je zbog hidroloških, biogeografskih specifičnosti proglašen za Nacionalni park 1984 g.
Klimatske karakteristike[edit | edit source]
U klimatskom pogledu prostor srednje Crne Gore je pod uticajem Jadranskog mora ali dosta utiče i Skadarsko jezero kao i okolne visoke planine. Ljeta su topla i sunčana sa malim količinama padavina a zime s blage i kišovite.
Flora i fauna[edit | edit source]
Raznolikost reljefa i klime je uslovila postojanje velikog bogatstva biljnih i životinjskih vrsta. U nižim djelovima uspijevaju mediteranske biljke maslina, smokva, nar i rasprostranjeno je vinogradarstvo. Na visinama do 800 m su zajednice bijelog graba, jasena i cera, zajednice crnog graba, jasena i cera, zajednice bukve i četinara. Skadarsko jezero je poznato kao rezervat ptica u Evropi gdje živi ili se sezonski doseljava 264 vrste ptica[5]. Takođe je poznato i po bogatstvu ribom.