Wp/cnr/Sklavinija Duklja

Izvori

Vizantijski pisci koji bilježe prve pouzdane informacije o Slovenima koji su zaposjedali Balkan, prostore koje su oteli od romejske Carevine i trajno ih naselili do početka VII stoljeća, nazivaju -- sklavinijama. Jedna od tih sklavinija je bila i Duklja. Pod pojmom sklavinija Duklja okvirno se podarazumjeva teritorija rimske provincije Prevalis (Prevalitane), koju su, nakon što je bila razorena i opustošena krajem VI i početkom VII stoljeća, naselila slovenska plemena, čije su grupacije još i ranije mogle pristizati u te prostore. O naseljavanju novog etnosa koji se u narednim vjekovima, u dužem procesu, miješao sa starośediocima, s naglašenom slavenizirajućom notom, pisani izvori jedva ponešto, uglavnom posredno, kažu.

Naziv

Oblast je nazvana Dukljom (Dokleja, Dioklija, Dioklitija) po antičkom municipalnom gradu, središtu znatno starijeg ilirskog plemena Dokleata. Tako se dogodilo da je gradsko naselje najprije dobilo ime po davnašnjem plemenu, da kasnija etimološka evolucija pojma dobije obrnut smjer. Naime, naziv oblasti u ranoslovenskom periodu izveden je od imena antičkog grada.

Sklavinija Duklja bila je stvorena na kompletnom geopolitičkom prostoru bivše rimske provincije Prevalisa, čijoj teritorijalnoj obuhvatnosti će, u izvjesnim vremenskim periodima, približno i odgovarati.

Pravci dolaska Slovena

Raspoloživi podaci u pisanim izvorima ne pružaju dokaze odakle su stigle etno - grupacije koje su zapośele sklaviniju Duklju. Na osnovu onoga što se zna o pravcima slovenskih seoba, pomišlja se da su nove populacije mogle stići u Duklju iz dva pravca: sa śeveroistoka iz područja donjeg Dunava, krakom koji dospjevši do do srednje Grčke, skretao na zapad preko Epira u pravcu Drača i dalje u Prevalis, ili sa śeverozapada dolinama Drine i Bosne, potom nizvodno Neretvom do mora i odatle na jugoistok u pravcu Prevalisa. Istorijski izvori ne isključuju nijedan od ovih pravaca, što znači da stoje kao mogućnost. Idući tragom izvora u vezi sa opštim provalama Slovena sredinom VI stoljeća, saznaje se da su njihove brojne jake grupacije, u okviru svojih pljačkiaških pohoda na Trakiju i Ilirik, dopirale do Jonskog i Jadranskog mora. Prokopije je zapisao da su u velikom broju 548. godine prodrli sve do Drača i počinili razna zlodjela nad Ilirima koji su im se ispriječili na putu. Dvije godine kasnije (550/51) organizovali su novi masovni pohod, kojom prilikom su priješli preko ilirskih teritorija i našli se u Dalmaciji. Imajući u vidu konfiguraciju tla, taj pohod u Dalmaciju mogao je biti izveden dijelom klancima i dolinom Drima, preko Prevalisa, što opet ne znači da su samo tim putem mogli tamo dospjeti. U nauci se globalno zastupa mišljenje da su ti prvi slovenski pohodi imali prevashodno, ako ne i isključivo, pljačkaški karakter. Nove činjenice koje pružaju skorašnja arheološka istraživanja dovode u pitanje tu tvrdnju.

Lingvističke paralele

U lingvističkoj građi prilično je dokaza o slovensko - albanskom adstratu, naporednom življenju, prožimanju. O istorijskoj upućenosti dva etnosa jednog na drugi, o životnoj realnosti koja ih je povezivala, govore čak i najznačajniji toponimi i hidronimi. Oni najvažniji, izvedeni iz starih latinskih naziva, zaslužuju da budu pomenuti. Metodom izgovorne leksičke adaptacije oni su prilagođeni duhu albanskog, odnosno slovenskog jezika.U najvažniju grupu spadaju pojmovi: Scodra = Skadar = Shokodra; Lissus = Lješ = Lezh; Drivastum = Drivast =Drishti; Sard = Scurdah; Drimus = Drm = Drima, Barbana = Bojana = Buenne, Olcinium = Ulcinj = Olqini.

Jezičko - dijalektska interferencija takođe je prisutna s difuznim dejstvom u oba smjera. U jugoistočnom dijelu Albanije, južno od rijeke Škumbe (Škumbin) prisutni su slavizmi iz makedonskih "sklavinija, osobito u toskijskom dijalektu. S druge strane, u jezik slovenskih suśeda ušao je iz albanskog veliki broj pojmova iz stočarske terminologije. po osnovu uzajamnosti i dvosmjernih prožimanja, u području śeverne Albanije u gegijski dijalekt prodrle su iz dukljanske sklavinije mnoge jezičke pozajmice, naročito one koje su vezane za kuću, okućnicu, dvorište, kućni namještaj, poljoprivredne radove, alatke, biljke, voće, povrće, pčelarstvo i drugo. Rijeć je, dakle, o onim jezičkim tvorbama i oznakama koje Albanci nijesu ranije poznavali.

Komanska kultura

Albanski arheolozi su na prostoru između Cenog Drima i Drača otkrili dvadesetak lokaliteta, uglavnom nekropola, koji po nastanku pripadaju ranom srednjem vijeku. Taj kulturni sloj nazvan je komanskom kulturom po nalazištu Komani u Puki. po prostornom rasporedu, u istoj liniji s ovim ležali su lokaliteti Radovište i Orovik u položaju Ohrida, kao i Mijela kod Vira crmičkog na Skadarskom jezeru. Sve te lokalitete povezivao je jedan zajednički imenitelj: ležali su uz jezera i u dolinama rijeka.

Proučavanjem arheološke građe komanske kulture dolazi se do zaključaka da uz albansko - ilirske i slovenske, ona sadrži i uticaje davno minulih i zatečenih civilizacija: latenske, grčko - ilirske, iliro - romanske i vizantijske. U pitanju je složeni kulturno - istorijski nanos koji su stvorile mnoge generacije raznorodnih etnosa. Ta šarokilost morala je biti upadljiva karakteristika ranosrednjovjekovnih populacija koje su se tu zatekle.

Kad se imaju u vidu utvrđeni slovenski tragovi u komanskoj kulturi nije bez osnova indikacija o mogućem istočnom kolonizatorskom pravcu dolaska izvjesne grupacije Slovena koji su doispjeli do srednje Grčke i preko Epira na śeverozapad u pravcu Prevalisa.

Pokoravanje Duklje i njena slovenizacija

Snažnim prodorom u velikoj masi Sloveni i Avari su 614. godine preplavili dalmaciju i osvojili njeno središte Salonu. Primorski gradovi koji nijesu ranije stradali stradali su tada, a stradali su tada i Risan i Lješ. Toj snažnoj navali podlegla je i Prevalitana. Ako su neki djelovi uspjeli da odole napadima konačno su pokoreni prilikom povlačenja vizantijskih trupa s Balkana na istok protiv Persijanaca iza neuspjele avarsko - slovenske opsade Carigrada 626. godine. ako je i bilo avarskih tragova među slovenskom populacijom koja naselila Prevalis oni su zanemarljivi i u tragovima.

Poveznice

• Prof. dr Božidar Šekularac: DUKLjANSKA DRŽAVA I POVELjE DUKLjANSKIH VLADARA
• Istorija Crne Gore
• Stevo Vučinić PRILOZI PROUČAVANJULJETOPISA POPA DUKLJANINAI RANOSREDNJO VJEKOVNE DUKLJE

Izvori

• Istorija Crne Gore - grupa autora, Titograd 1970.