Wp/cnr/Moračnik

Moračnik je ostrvce u Skadarskome jezeru na kojemu se nalazi Bogorodičina crkva koju su podigli Balšići. Jedna od najljepših crkava te epohe, a podignuta je krajem XIV i početkom XV vijeka.

Lokacija i istorijat

Mada najmanja po dimenzijama Bogorodičina crkva na ostrvcu Moračnik u Skadarskome jezeru predstavlja svojevrsnu sintezu karakterističnih trikonhosnih spomenika balšićke epohe s kraja XIV i početka XV vijeka. S obzirom na to da i ovome manastiru (kao i Prečistoj Krajinskoj) Balša III Balšić poveljom iz 1417. godine ustupa jedno gumno solila, može se zaključiti da je bio njegov ktitor. Ovu manastirsku crkvu on je sebi podigao kao memorijalnu zadužbinu, što je moralo biti poslije njegova dolaska na kormilo zetske države (iza 1403).

Izgled

Premda minijaturna po dimenzijama, Crkva Bogorodičina uspenja na Moračniku djeluje skladno, s naglašenom simetrijom i istovjetnim proporcijama istočnog i zapadnog traveja. Odlikuje se i po neuobičajeno niskim apsidama. Kube crkve na Moračniku je tipološka kopija onoga na starčevačkome hramu. Oslonjeno je na pilastre, nad kojima su postavljeni lukovi dijelom pričvršćeni za profilirane konzole. Na spoljašnjim bočnim stranama hrama postoje kalkani, kao svojevrsni spojevi i amortizeri bočnih unutra postavljenih lukova. Tim bočnim lukovima fiksirani su stvarni transepti, a ne lažni kakve ima Starčevo. Spolja gledano, kube naliježe na okruglu, nešto širu, platformu, od tambura odvojenu kamenim vijencem ostrmljenih ploča, što je preuzeto sa Starčeva. Ukrasni kameni vijenac postavljen je, takođe, ispod svih krovnih površina, a s unutrašnje strane njime su ukrašeni podužni zidovi. Unutrašnji vijenac podužnih zidova oivičava liniju, na koju se oslanjaju podužni svodovi. S druge strane, vijenac ostrmljeno nanizanih kamenih ploča, postavljenih spolja, odvaja pandantife od tambura, a tambur od kalote kubeta, kao i apsidu od polukalote. Projekcionim rješenjima i unutrašnjim rasporedom prostora Bogorodičin hram na Moračniku može se smatrati najrazuđenijom od svih crkava koje pripadaju skupini balšićkih manastira na Skadarskome jezeru. Po prilici, u kratkome vremenskom rasponu, ali u svakom slučaju naknadno, bile su izgrađene i pomoćne manastirske prostorije, od kojih danas postoje samo ruševine. Uz crkvu je sa zapadne strane dozidana priprata, nešto šira od njene osnove. Isto tako, uz zapadni travej, s njegove južne strane, bila je dozidana mala kapela s polukružnom apsidom i nišama za proskomidiju i đakonikon. Na prostoru južno od crkve nalaze se razvaline tri velika objekta čiji ostaci zidova štrče visoko, poneđe iznad nivoa kubeta hrama, dok drugi zidni fragmenti dosežu jedva metar visine. Velika četvrtasta prostorija, nepravilnoga oblika, jednim krajem naliježe na jugoistočni ugao hrama. Izgleda da je ta prostorija imala i sprat, najvjerovatnije namijenjen za manastirski konak monaha. Jugozapadni dio te prostorije dodirivala je kula – utvrđenje s četvrtastom osnovom. Uz to što je služila za odbranu, dijelom se mogla koristiti i za stanovanje. Svi su izgledi da je na drugome spratu kule postojala kapela s jakim krstastim svodom, kao i u Prečistoj Krajinskoj. Na zapadnu stranu utvrđenja bila je naslonjena poveća četvrtasta prostorija, za koju se pretpostavlja da je mogla biti manastirska trpezarija.

Poveznice

• Dr Čedomir Marković MANASTIR MORAČNIK
• Prof. dr Šerbo Rastoder Dr Živko M. Andrijašević Istorijski leksikon Crne Gore

Izvori

• Dragoje Živković, Istorija crnogorkoga naroda, tom I, Cetinje, 1989.
• Pavle Mijović, Umjetničko blago Crne Gore, Beograd-Titograd, 1980.