Wp/cnr/Milovan Đilas, general-potpukovnik

Rođen je 4. novembra 1911. godine u selu Podbišće kod Kolašina u porodici Nikole Đilasa oficira crnogorske vojske.

Biografija

Gimnaziju je završio u Bijelom Polju i Beranama đe se u višim razredima počeo baviti književnošću, a početkom tridesetih godina jedan je od protagonista književnog pokreta socijalne literature u Crnoj Gori. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U velikim studenskim demonstracijama u Beogradu 1931/1932. protiv šestojanuarske diktature kralja Aleksandra bio je jedan od vodećih studenata. Član KPJ postao je 1933. godine. Zbog partijske djelatnosti osuđen na 5 godina robije a odslužio je tri godine koje je izdržao u Sremskoj Mitrovici. Nakon toga je pušten ali je nastavio aktivno revolucionarni rad. Najviše vremena proveo je u ratu na dužnosti rukovodioca agitacije i propagande u CK KPJ i VŠ.

Drugi svjetski rat, ustanak

Učestvovao je na sastanku Politbiroa CK KPJ 4. jula 1941. godine kada je određen za opunomoćenog delegata CK za Crnu Goru. Na njega su prenešena vanredna ovlašćenja po partijskoj i vojnoj liniji, s pravom smenjivanja rukovodstva i s pravom kažnjavanja. Kao član Politbiroa, automatski je izabran i za člana Vrhovnog štaba. Odmah je otišao u Crnu Goru i zajedno sa kapetanom Arsom Jovanovićem organizovao ustanak i bio je komandant Privremene Vrhovne komande nacionalnooslobodilačkih trupa za Crnu Goru, Boku i Sandžak. Nakon jenjavanja Trinaestojulskog ustanka i savjetovanja u Stolicama, na njegovo mjesto je upućen Ivan Milutinović, a on je povučen u Vrhovni štab, u kojem je imao zaduženje za propagnadni rad i učestvovao u uređivanju lista „Borba“, u oslobođenom Užicu. Optuživan je za zločine koje su partizani počinili u Crnoj Gori na početku rata  „lijeva skretanja“, koja je opisao, ali se i ogradio objašnjenjem da u to vrijeme nije ni bio u Crnoj Gori.. Učestvovao je u organizaciji NOV i PJ-a u Crnoj Gori. Polovinom 1944. upućen je na čelu misije Vrhovnog štaba zajedno sa generalom Velimirom Terzićem u Moskvu, sa zadatakom da kao političar prikaže situaciju u Jugoslaviji. U jesen 1944. je zajedno sa Titom, Kočom Popovićem i Pekom Dapčevićem učestvovao je u razgovorima koji su u Beogradu vođeni sa šefom sovjetske vojne misije u Jugoslaviji, generalom Kornjejevim. Aprila 1945. sa Titom je boravio u Moskvi kada je potpisan ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći između Jugoslavije i Sovjetskog Saveza.

Poslijeratni period

Iz rata je izašao u činu general-lajtnanta i ovaj čin je po završetku rata preimenovan u čin generala-potpukovnika. Vijećnik je Drugog zasijedanja AVNOJ-a. Nakon rata bio je član vlade FNRJ, potpredśednik SIV-a, predśednik Narodne skupštine FNRJ i njenog Izvršnog komiteta. Imao je čin general-pukovnika. Bio je nosilac partijske knjižice Br. 4 (iza Tita, Aleksandra Rankovića i Edvarda Kardelja).

Išćeran iz SKJ

Godine 1953. objavio je u glavnom partijskom glasilu „Borba“ i teorijskom časopisu „Nova misao“ niz članaka s liberalističkih pozicija, od kojih je najpoznatiji Anatomija jednoga morala. Ta je njegova kritička publicistička djelatnost doživjela jednoglasnu osudu Trećeg plenuma CK SKJ zbog čega je 1954. godine isključen iz partijskog članstva radi navodne neprijateljske propagande, širenja neistina i povjerljivih podataka. Oduzet mu je Orden narodnog heroja i čin rezervnoga generala. Kaznu zatvora služio je od 1955. do 1966, a nakon nje bio je pod stalnom policijskom prismotrom. Godine 1968. ponovno je dobio pasoš i jedno je vrijeme boravio u SAD-u. Živio je u Beogradu a krajem 1980-ih opet je mogao objavljivati svoje tekstove i knjige u tadašnjoj Jugoslaviji. Krajem proljeća 1992, prema nekim informacijama nezvanično mu je ponuđeno mjesto prvoga predśednika SRJ, što je on odbio. Po ličnoj želji sahranjen je u rodnom selu Podbišće u Crnoj Gori.

Poveznice

Izvori

Martinovic, Srdja, Crnogorska vojna elita JNA ‎1943-1992, Matica, br. 70, Podgorica, 2017, str. 543-658.