Wp/cnr/Kultovi u Duklji od IX do XII stoljeća

Patroni

U razdoblju između IX i XII stpljeća Duklja je bila stjecište njegovanja kultova u istočnjačkom i zapadnjačkom ritusu. Te kultove je moguće rekonstruisati prema crkvama posvećenim pojedinim hrišćanskim svetiteljima. Ukoliko se to uzme za određujući kriterijum, moglo bi se reći da su kultovi u Duklji neznatni. Crkve iz tog vremena nosile su imena patrona: Sv. Andrije, Vikentija, Gavrila, Dimitrija, Đorđija, Marije, Martina, Nikole, Petra, Pavla, Stefana, Srđa, Teodora, Tome, Trifuna. Izvan opštih kultova koji se ne mogu vezati za konkretnu sredinu, jasno se razlikuju kultovi istočne i zapadne provenijencije.

Istočnjački kultovi

Kultna sredstva bila su dukljanski pomorski gradovi. Od 809. godine u Kotoru je njegovan kult Sv Tripuna, maloazijskog mučenika iz tamošnjeg grada Kampsade, koji je bio poštovan i u Carigradu. Prema predanju crkva Sv Tripun bila je 998. godine razorena priliko samuilovog osvajanja Kotora. Ispred neprijatelja svetačke mošti su bile sklonjene u Rim.. druga translacija moštiju ovog sveca bila je izvršena po dozvoli cara Vasilija II (976 - 1025) iz Rima u Kotor, da tu trajno ostanu. Drugi istočnjački kult koji je svojim značenjem prevazilazio ritus kotorskog sveca, bio je vezan za velikomučenike, patrone sirijskog grada Roasafa - Sv. Srđa i Vakha. Njima je posvećena velika benediktanska opatija Sv. Srđ i Vakh na Bojani, a sami Skadar prozvan je Roasafom po matičnom gradu njihovog kulta. Ovo svetilište dobilo je u privlačnosti otkad je u ovoj opatijskoj crkvi sahranjen kralj Mihailo 1081 godine. Upravo od tada ovaj samostan je postao svojevrsni mauzolej dukljanskih vladara. Naime, tu je sahranjen Bodin (1104), pa Vladimir (1118). U istom manastiru bio je najprije zatočen, a nakon smrti sahranjen kralj Dobroslav (poslije 1104). Navodi se dalje podatak da je u manstiru Sv. Srđ i Vakh sahranjen kralj Gradihna 1143. godine.

Istočnjačkog porijekla su i kultovi posvećeni arhiđakonu Stefanu i arhanđelu Mihailu. ovom prvom bila je posvećena crkva u Vranovićima u Grblju, a ovom drugom zadužbina kralja Mihaila u Stonu i crkva na Prevlaci u Boki Kotorskoj (docnijem središtu pravoslavne episkopije).

Zapadnjački kultovi

Od zapadnjačkih kultova u Duklju je importovano svjetkovanje Sv. Martina Turskog. Taj kult su vjerovatno u XI stoljeću iz Italije donijeli benediktanci. na to upućuje više prijeromaničkih crkava koje nose ime ovog patrona, među kojima je najpoznatija crkva u Stonskom polju. O legendnim elementima ovog kulta nema zabilježenih tragova.

Svetačke kultove u istočnjačkoj i zapadnjačkoj promociji u Duklju su donijeli benediktanci koji su održavali vezu između Normandije i južne Italije, s jedne, i Italije i južne jadranske obale, s druge strane.

Nema sumnje da su benediktanci donijeli u Duklju kult Martina Turskog. U Kotoru je gotovo izvjesno postojala opatija Sv. Martina Turskog, koja se pominje znatno kasnije (1326). ta crkva je mijenjala patrona da bi jedno vrijeme njen zaštitinik bila Veneranda početkom XV stoljeća i potom Sv. Ana.

Poveznice

• Prof. dr Božidar Šekularac: DUKLjANSKA DRŽAVA I POVELjE DUKLjANSKIH VLADARA

Izvori

• Istorija Crne Gore - grupa autora, Titograd 1970.