Wp/cnr/Jovan Martinović Mališić

Jovan Martinović Mališić

Jovan Martinović Mališić je bio revolucionar i đeneral španske armije.

Biografija

Rođen je 1901. ili 1902. godine u selu Glavica kod Danilovgrada. Osnovnu školu završio je u rodnom mjestu. Za vrijeme austro-ugarske okupacije u periodu 1917 do nivembra 1918. godine bio je crnogorski komita. Komitski odredi su se borili protiv Austro-Ugarske. Zajedno sa ostalim komitima učestvovao je u oslobođenju Crne Gore od austro-ugarskih trupa. Nezadovoljan odlukama Podgoričke skupštine jedno vrijeme je učestvovao u zelenaškom pokretu, da bi ubrzo 1919. godine postao član Komunističke partije Jugoslavije. Naime, komunistička partija bila je nešto novo u Crnoj Gori, tako da je u samom startu imala malo jezgro, da bi ubrzo upravo Crna Gora postala njeno najače uporište. Taj nagli rast ove partije naročito je vezan za veliko nezadovoljstvo crnogorskog naroda stanjem nastalim nakon stvaranja Kraljevine SHS. Jovan Martinović je jedan od prvih nosilaca komunisičke ideje, ne samo u Crnoj Gori već i u cijeloj ondašnjoj Jugoslaviji. Završio je učiteljsku školu, da bi pod progonom vlasti otišao 1923. godine u SSSR. Upisao je 1923. godine Vojnopolitičku akademiju u Lenjingradu, na kojoj su se školovali većina visokih vojnih i političkih sovjetskih zvaničnika. Akademiju je završio u roku 1927. godine.

Prva ličnost KPJ

Kao dobar poznavalav revolucionarnih, političkih i drugih društvenih tema postao je profesor na Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada u Moskvi, koju su polazili emigranti iz zapadnoevropskih komunističkih partija, a među njima i Jugosloveni. Jovan Martinović je na sastanku Biroa Centralnog komiteta KPJ održanog 20. juna 1928. godine izabran za člana tzv. Zagraničnog biroa, koji je zamjenjivao ilegalno partijsko rukovodstvo u zemlji. Kao sposoban, obrazovan i odlučan u akciji mladi sovjetski akademac na kongresu u Drezdenu 1928. godine izabran je za sekretara KPJ tj. prvu ličnost KPJ. Na istom kongresu za organizacionog sekretara KPJ izabran je Đuro Đaković. Dakle prva ličnost KPJ i njegov zamjenik postaju dvojica Crnogoraca.

Nakon zavođenja šestojanuarske diktature u Jugoslaviji, 1929. je obilježena serijom oružanih okršaja komunista i policije. Ova taktika KPJ je izazvala oštre odmazde policije, tokom kojih su ubijene mnoge vođe komunista, uključujući Mališićevog zamjenika Đura Đakovića.

Smjena

U januaru 1930. godine Kominterna je u Politbiro uključila Petka Miletića i Ristu Samardžića, a ubrzo zatim u zajedničko rukovodstvo kooptirani su i Antun Mavrak, Akif Šeremet, Nikola Kovačević i Karlo Hudomal. Samo nekoliko dana kasnije smijenjen je s funkcije sekretara Jovan Martinović Mališić, a obrazloženje — sukob s cjelokupnim rukovodstvom.

1930. godine Kominterna je nakon smjene Mališića sa dužnosti političkog sekretara KPJ, postavila Filipa Filipovića za predśednika Centralne rukovodeće instance, a Antuna Mavraka za organizacionog sekretara. Nakon kraha oružanog otpora, novi fokus je stavljen na organizaciju ilegalnih sindikata, dok su oni koji zahtjevaju trenutni oružani ustanak proglašeni teroristima u partijskoj štampi.

Povratak u SSSR

Mališić se 1931. godine vraća u Sovjetski Savez. Od 1931. do 1932. godine u SSSR-u je radio kao sekretar partijskog komiteta fabrike Nova zora. Početkom 1930-ih se provodi prva čistka u KPJ. Tada je u Moskvi nekoliko bivših rukovodilaca isključeno iz KPJ, dok Mališić dolazi samo pod partijsku istragu. Pošto je skinut sa svih odgovornih funkcija u KPJ, on je studirao na Institutu crvene profesure.

Mališić je u toku 1932—1935. završio najvišu partijsku školu, Institut Crvene profesore — odjel filozofije, nakon čega je ponovo neko vrijeme predavao na jugoslavenskom sektoru KUNMZ-a u Moskvi. Od 1936. do 1937. godine bio je šef katedre za filozofiju na Inženjersko-tehničkoj akademiji u Moskvi. S te dužnosti otišao je u španski građanski rat.

Španski borac

U Španiji je Jovan Mališić obavljao razne dužnosti — bio je savjetnik u 27. diviziji republikanske vojske u Španiji, načelnik Vojne akademije, rukovodio je oficirskim kursevima... U Španiji je također bio jedan od glavnih članova GPU-a. Bio je komandant Vojne škole za interbrigadiste i ekspert za tenkovsko ratovanje. Navodno je, zbog neslaganja sa sovjetskim instruktorima u Španiji, opozvan zajedno sa komandantom 27. divizije Hoze del Bariom u Moskvu.

Povratak u Moskvu

Po povratku u Moskvu 1938. bio je raspoređen u jedan od najvažnijih dijelova Kominterne, u njeno Odjeljenje kadrova. Na toj dužnosti uhapšen je 16. novembra 1938. godine, u Staljinovoj Velikoj čistki. Sredinom marta 1939. godine, dok je bio u zatvoru u SSSR-u, isključen je iz KPJ. Jovan Martinović Mališić je strijeljan u Moskvi 19. aprila 1939. godine, zajedno sa drugim istaknutim članovima KPJ.

Rehabilitovan je 10. juna 1958. godine odlukom Vojnog kolegijuma Vrhovnog suda SSSR-a.

Poveznice

• Drakonski sud partije

Izvori

• Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki