Wp/cnr/Jovan Marinović
Jovan Marinović rođen 20. januara 1908. godine na Očiniće kod Cetinja u porodici Mata Mrnjova oficira (stotinaša) crnogorske vojske koji je poginuo prilikom skadarske operacije 1912-13. godine.
Biografija[edit | edit source]
Po završetku mature u poznatoj Cetinjskoj gimnaziji, nastavio je dalje školovanje na Pravnom fakultetu Beogradskog univerziteta, đe se rano uključio u napredni studentski revolucionarni komunistički pokret. Član Komunističke partije Jugoslavije postao je početkom 1931. godine. Marta mjeseca 1931. godine prvi put se, pod režimom diktature, pokreće takozvano studentsko pitanje, kao otvoreno „socijalno pitanje“. Među 111 potpisnika „socijalnog pitanja“ nalazi se i ime Jovana Marinovića, koji će već kroz nekoliko mjeseci postati jedan od nosilaca „progresivnih kretanja na Beogradskom univerzitetu i biti u prvim redovima revolucionarnog pokreta“. Jovan je, od 1932. do 1933. godine, bio sekretar partijskog rukovodstva na Beogradskom univerzitetu, a od početka 1934. godine, bio je sekretar Komiteta KPJ za Beograd. Uskoro zatim izabran je za člana Oblasnog komiteta KPJ za Srbiju i delegat CK KPJ za organizovanje Pokrajinske konferencije KPJ za Vojvodinu. Kao istaknuti i provjereni partijski kadrovik i neumorni instruktor, Jovan, po zadatku CK KPJ, često putuje širom naše zemlje, sa zadatkom da pruži pomoć pojedinim partijskim organizacijama na terenu, u cilju njihovog ozdravljenja. Tako je Jovan Marinović, po zadatku vrha Partije, sredinom 1934. godine, stigao u Vojvodinu. Put ga je vodio na subotički Pravni fakultet, na kome se nalazila elita istaknutih crnogorskih komunista, koji su razvili živu partijsku aktivnost među najtrezvenijim snagama mađarske nacionalnosti. Među najistaknutijim crnogorskim komunistima na subotičkom Pravnom fakultetu, posebno su se isticali: Krsto Popivoda, Radoje Vujošević, Petar Radović, Radosav Bojović, Vasilije Durutović, Savo Pejanović i drugi. Oni su među mađarskim intelektualcima i srpskim kolonistima razvijali živu političku aktivnost. Ovako zahuktalu partijsku aktivnost subotička policija nije mogla zaustaviti, pa se za pomoć obratila organima beogradske specijalne policije, na čelu sa zloglasnim batinašima Kosmajcem i Vujkovićem.
Hapšenje[edit | edit source]
Poslije dužeg upornog i istrajnog rada, agentima beogradske specijalne policije pošlo je za rukom da uđu u trag Jovanu Marinoviću, svršenom pravniku i kompromitovanom komunisti, za kojim je već bila raspisana potjernica. Uskoro zatim agenti specijalne beogradske policije otkrili su nekoliko ilegalnih komunističkih punktova, poslije čega su pohapsili najveći broj subotičkih komunista. Tom prilikom su pali u ruke policije i poznati crnogorski komunisti, studenti subotičkog Pravnog fakulteta, rodom iz Crne Gore: Radović Petar, Popivoda Krsto, Vujošević Radoje, Pejanović Savo, Bojović Radosav i Durutović Vasilije. Nekoliko dana kasnije, među uhapšenima se našao i Jovan Marinović, pravnik i instruktor CK KPJ. Nakon hapšenja, specijalna beogradska policija je izvršila detaljna saslušanja. Prvi se na udaru agenata specijalne policije našao Jovan Marinović, za kojim je već duže vremena bila raspisana potjernica. Njemu su uzeli sljedeće generalije: „Marinović Jovan, zvani „Marko“, sin pok. Mata i Joše rođene Milović, pravoslavne vjere, rođen 7. januara 1908. godine na Cetinju, nestalnog prebivališta, jugoslovenski državljanin, diplomirani pravnik, oženjen, vojsku nije služio, ima imovine, pritvoren 8. novembra 1934. godine“. Poslije završenog glavnog sudskog procesa, koji je već bio prerastao u SUBOTIČKI PROCES, Jovan Marinović je osuđen „na dvije ipo godine strogog zatvora“. Kaznu zatvora Jovan je izdržavao u zloglasnoj sremsko-mitrovačkoj kaznioni, koja je u to vrijeme predstavljala svojevrsni komunistički univerzitet. Jovanov prvi ilegalni pseudonim bio je „Marko“ pod kojim se krio u Beogradu, drugi pseudonim, koji je dobio u sremsko-mitrovačkoj kaznioni, bio je „Mrnjo“, po đedu Mrnju, a njegov treći pseudonim „Ćirković“ dobio je po izlasku sa robije. Jovan se u sremskomitrovačkom zatvoru upoznao sa legendom radničkog i komunističkog pokreta, Petkom Miletićem, kome će ostati vjeran do kraja života, a što će ga kasnije skupo koštati i za malo da tu ljubav i odanost Petku Miletiću nije mogao i glavom platiti. To se najbolje vidi iz hronometra „Ko je ko u Jugoslaviji“ objavljenog u Beogradu 1970. godine, u kome se na 604. strani, kaže: „Jovan Marinović (1908) Cetinje, sekretar Informativne službe Savezne skupštine. Pravni fakultet završio u Beogradu. Kao student pripadao naprednom radničkom pokretu. Član KPJ od 1931. godine. Bio na robiji u Sremskoj Mitrovici, zbog političke djelatnosti (1934-1937). U NOB bio od 1941. godine, kao jedan od organizatora ustanka u svom kraju. U toku rata bio je na raznim odgovornim političkim dužnostima. Poslije oslobođenja bio je direktor Radio Beograda, predsjednik Komiteta za radiodifuziju vlade FNRJ, zamjenik predsjednika Savjeta za energetiku, direktor Instituta za međunarodnu politiku i privredu, direktor Tanjuga i sekretar za informacije Saveznog Izvršnog Vijeća. Nosilac „Partizanske spomenice 1941“ i više visokih odlikovanja.“ U navedenom Hronometru ni pola Jovanovih funkcija nije navedeno, kako u predratnom, tako ni u ratnom i poratnom vremenu. Ali, kada se zna da je Hronometar objavljen još za Titova života, i to je mnogo, jer je Jovan Marinović bio jedan od rijetkih Crnogoraca, zajedno sa Krstom Popivodom, koji je kao pristalica politike Petka Miletića, ostao živ. Jovan Marinović je, poslije izdržane kazne u sremskomitrovačkom zatvoru, stigao na Cetinje 8. aprila 1937. godine, a već 1. jula iste godine, na Šestoj pokrajinskoj konferenciji KPJ za Crnu Goru, Boku, Kosovo, Metohiju i Sandžak, izabran za sekretara. Po izboru za sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ, prvi Jovanov zadatak bio je da propagira i populariše ličnost Petka Miletića, „kao starog, iskusnog revolucionara, neustrašivog borca, ističući njegovo herojsko držanje pred klasnim neprijateljem – policijom, nad kojim su vršeni najstrašniji metodi mučenja, kao stezanja koljena kovačkim kliještima, zabadanje igala pod noktesvih deset prstiju ruku, stezanje gvozdenog obruča oko glave i druga mučenja, a da Petko Miletić ništa nije priznao, sem svoje ime“.
Obračun sa Petkom Miletićem[edit | edit source]
Tito je već tada u ličnosti legendarnog crnogorskog prvoborca Petka Miletića, osjetio ozbiljnog konkurenta, pa je svim sredstvima nastojao da ga politički diskredituje, pa čak i fizički likvidira, u čemu je, na žalost, uspio. Kada je Tito, preko Moša Pijade, doznao da su svi robijaši sremsko-mitrovačkog zatvora, porijeklom iz Crne Gore, sa Kosova i Metohije, bili na strani Petka Miletića, riješio je da im se surovo osveti. Titov glavni protivnik u to vrijeme, u Crnoj Gori, bio je upravo Jovan Marinović, sekretar Pokrajinskog komiteta KPJ, kojemu je Tito na sve moguće načine želio da se osveti. Međutim, „Marko“, odnosno Jovan Marinović, je munjevito reagovao. U odbrani Petka Miletića, „Pokrajinski komitet za Crnu Goru izdao je propagandni letak. Sva ta silna propaganda i popularisanja Petka Miletića, u kojoj je Jovan Marinović angažovao čitavu Partiju u Crnoj Gori imala je ogromni značaj“ jer „nije nikakva tajna da se Petko pripremao i organizovano radio da preuzme rukovodstvo Partije“. Ti planovi Petka Miletića da preuzme rukovodstvo Partije u svoje ruke, bili su do detalja poznati Jovanu Marinoviću.
Titu je sve to bilo dobro poznato, pa je „preko Centralnog komiteta KPJ, pozvao sve one komuniste koji su podržavali politiku njegove frakcije“. Dalje se kaže: „Pozivu se nije odazvao veliki broj onih koji nijesu odobravali odluku CK, kako u kaznioni, tako i izvan zidina kaznione. Među prvima bio je i Jovan Marinović. Pored njega bio je i izvjestan broj članova Partije u Crnoj Gori“. Tito je sve to bilo dobro poznato, pa je „preko Centralnog komiteta KPJ, pozvao sve one komuniste koji su podržavali politiku Petka Miletića da se raskrinkaju i osude štetočinski rad Petkov i njegove frakcije“. Dalje se kaže: „Pozivu se nije odazvao veliki broj onih koji nijesu odobravali odluku CK, kako u kaznioni, tako i izvan zidina kaznione. Među prvima bio je i Jovan Marinović. Pored njega bio je i izvjestan broj članova Partije u Crnoj Gori“.
Tito se blagovremeno postarao da što prije kompromituje Jovana Marinovića, kao starog znanca, i njegove jednomišljenike u Crnoj Gori i na Kosovu i Metohiji, osuđujući njihovu samovolju, ističući: „Njihov stil rada bio je komandovanje. Ko se nije slagao sa njegovim odlukama rđavo je prolazio. Zbog ovakvog štetočinskog i razbijačkog rada, mogao se zainteresovati i preduzeti neke mjere i Centralni komitet.“ Kada je Tito pripremio teren za Jovanovu političku, a možda i fizičku likvidaciju, uputio je u Crnu Goru svog poslušnika Milovana Đilasa. U vezi s tim istaknuti crnogorski revolucionar Kosto Ćufka kaže: „U tu svrhu, početkom 1939. godine, dolazi kod mene, po Titovu nalogu, Milovan Đilas“. Kosto Ćufka bio je takođe jedan od crnogorskih robijaša u Sremskoj Mitrovici. Ćufka dalje kaže: „Đilas je Jovanu Marinoviću odmah postavio pitanje u vezi sindikata, interesujući se kako je došlo do razbijanja sindikata Cetinja i ko je krivac za takvo stanje? Đilas se uvjerio da je do takvog stanja u sindikatu došlo isključivo krivicom Marinovića“.
Kosto Ćufka i ovo kaže: „Đilas je bio onaj delegat CK KPJ, koji je bio zadužen da crnogorskim komunistima objasni „slučaj“ Petka Miletića“. To je drugim riječima značilo da se raskrinka Jovan Marinović i, kao obožavalac Petka Miletića, pod hitno isključi iz redova Komunističke partije. Jovan Marinović je, pod pritiskom Milovana Đilasa, podnio ostavku, koja mu tom prilikom nije prihvaćena. O tom krajnje mučnom stanju, Blažo Jovanović, na Osnivačkom kongresu Komunističke partije Crne Gore, krajnje linijaški i udvorički kaže: „Početkom 1938. godine dolazi u Crnu Goru Đilas kao delegat CK KPJ, koji je mnogo doprinio i pomagao Partiji u Crnoj Gori da uvidi zločinački i izdajnički rad Petka Miletića. Odmah poslije toga smijenio je dotadašnje rukovodstvo, koje je uglavnom bilo pod uticajem izdajnika Petka Miletića“.
Ovim potezom Milovan Đilas je, po Titovom nalogu, likvidirao „Petkovićevce“, čime je potpuno obezglavio Komunističku partiju u Crnoj Gori. I Đoko Pajković, u svom poltronskom govoru, na svečanoj sjednici CK SK Crne Gore, povodom tridesetogodišnjice, navodnog, Titovog dolaska za generalnog sekretara CK KPJ, odnosno Saveza komunista Jugoslavije , pored ostalog, kaže: „I pored brojnosti snaga i aktivnosti, neposredno pred dolazak druga Tita na čelu naše Partije i u KPJ u Crnoj Gori dolazile su do izražaja slabosti karakteristične za KPJ i njen tadašnji CK u cjelini, naročito u pogledu unutrašnje čvrstine i jedinstva (frakcije borbe, obnavljanje grupaških aktivnosti – Petkovićevci), osamostaljenosti, razrađenosti politike o nacionalnom i drugim pitanjima, povezanosti rukovodstva sa partijskim organizacijama. To je ugrožavalo jedinstvo i sputavalo revolucionarnu aktivnost komunista na organizovanju i pokretanju masa u političku borbu protiv vlasti buržoazije.“ I dalje: „U odluci o suspenziji rukovodstva PK, na čijem je čelu bio Jovan Marinović, nedvosmisleno je utvrđen štetočinački i frakcionaški rad Komiteta, posebno Marinovića, koji je bio uglavnom pod uticajem izdajnika Petka Miletića.“ Zahvaljujući slijepoj poslušnosti Milovana Đilasa, Jovan Marinović, ne samo što je razriješen dužnosti položaja sekretara PK, već je on, zajedno sa svojim jednomišljenicima, isključen iz Partije.
Mnogi su „Miletićevci“ iz Crne Gore, po Titovom nalogu, u toku i poslije Drugog svjetskog rata fizički likvidirani, pa je pravo čudo kako nije uspio da u toku rata likvidira i Jovana Marinovića, koji mu je bio u neposrednom okruženju. Znajući za velike zasluge Jovana Marinovića i Krsta Popivode, kao „Petkovićevaca“, Tito nije ni pokušavao da ih likvidira, mada ih je u toku rata držao u svojoj neposrednoj blizini „pod prismotrom“.
Milovan Đilas se, međutim, Jovanu Marinoviću i kasnije svetio. I pored toga što je Jovan Marinović poslije rata bio na visokim državnim i političkim funkcijama, Đilas je, 1948. godine, zabranio da ga crnogorsko partijsko rukovodstvo pozove da prisustvuje Osnivačkom kongresu KPJ za Crnu Goru.
Đilas tada nije mogao ni u snu sniti da će i njega Tito, samo nekolike godine kasnije, nemilosrdno odbaciti i uputiti na „popravni ispit“ u sremskomitrovačke kazamate.
Tito nije ni Jovana Marinovića, ni Krsta Popivodu, poslije Drugog svjetskog rata unapređivao, niti nagrađivao adekvatno njihovim predratnim, ratnim i poslijeratnim zaslugama.
Jovanu Marinoviću nije priznato, pored ostalog, ni formiranje „Seljačkog bratstva“ 1937. godine, kao transmisije preko koje je Partija u Crnoj Gori razvijala svoju aktivnost, ni formiranje „Seljačke samopomoći“, 1938. godine.
Jovan Marinović je umro 17. maja 1982. godine u Beogradu, u dubokoj starosti. Sahranjen je u Aleji velikana na beogradskom Novom groblju, uz sve vojne i državne počasti. Nosilac je „Partizanske spomenice 1941“ i niza naših i stranih odlikovanja.
Poveznice[edit | edit source]
Izvori[edit | edit source]
- Lična arhiva Srđe Martinovića