Wp/cnr/Duklja u udžbenicima za istoriju 1945-1989

Pod naslovom Duklja nalaze se sadržaje iz udžbenika istorije, koji se odnosi na dio nacionalne istorije, smješten u vremenskom periodu od naseljavanja Slovena na teritoriji današnje Crne Gore, pa do potonjega člana naše prve dinastije Vojislavljevića.

Udžbenik iz 1954. godine

Ovom problematikom bavio se već prvi udžbenik štampan 1954. godine, s tim što je ovaj period prepoznat pod imenom Zeta za vrijeme Vojislavljevića. Dakle, državna organizacija iz ovog perioda, nastala na dijelu teritorije današnje Crne Gore, se naziva Zeta, što se kosi sa shvatanjim sadašnje crnogorske istoriografije. Naime, ime Zeta za državnu organizaciju, tj. državni prostor, se počinje koristiti tek od kraja XII vijeka, upravo silaskom sa trona dinastije Vojislavljevića. Do tog trenutka, ova oblast se prepoznavala pod imenom Duklja, po istoimenom rimskom utvrđenju, izgrađenom na ušću Zete u Moraču.

Ono što pronalazimo za interesantno i veoma podložno polemici, jeste i tvrdnja da je upravo ova državna organizacija u stvari “druga srpska država, ponikla u slivu rijeke Zete i Zetskom primorju” . Locirajući bliže i preciznije teritoriju “Zete”, autor dalje navodi, da se u početku to stanovništvo nazivalo Dukljanima, a da su tek kasnije sebe nazvali Srbima.

Kao prvog vladara navodi “kneza Vojislava”, ne konstatujući da je upravo on rodonačelnik dinastije Vojislavljević. Dakle ne pominjući ni arhonta Petra, ni kneza Vladimira, autor govori o Vojislavovom sukobu sa Vizantijom, ali u kratkim crtama. Pominje se se njegova pobjeda (lišena lociranja i datiranja), bez potenciranja da je uspio u potpunosti distancirati Duklju od vizantijskog uticaja, već navodi da je nakon “pobjede” uspio, samo, oročiti novi sukob sa Vizantijom. O Vojislavovim nasljednicima, kraljevima Mihailu i Bodinu, ne navodi niti jedan njihov uspjeh (uzidzanje Duklje na nivo kraljevine, ali i uzdizanje Barske nadbiskupije), već navodi netačan podatak, da je “Zeta” usljed sukoba njihovih nasljednika pala pod Vizantijom.

Udžbenik iz 1956. godine

Dio onoga što je izostalo u udžbeniku iz 1954. godine, kada je u pitanju navedeni period nacionalne istorije, biće navedeno u novom, štampanom 1956. godine. U ovom udžbeniku, pod naslovom “Zetska plemena u sastavu Raške” , u kratkim crtama, autor navodi značaj i ulogu kneza Vladimira u odnosu na moćno Samuilovo Carstvo, kao i uspjehe diplomatije iz vremena kralja Mihaila i Bodina (1077. i 1089. godinu). I u ovom udžbeniku nema pomena o arhontu Petru, ali ni o tome da je Raška bila ta koja je osvojila Duklju i označila njen kraj. Po prvi put se, kao dio kulturne baštine pominju Ljetopis popa Dukljanina, kao i Miroslavljevo jevanđelje. Takođe, i u ovom udžbeniku je iznijeta teorija, da je u stvari Zeta/Duklja drugi centar za stvaranje srpske države.

Ovakva postavka nacionalne istorije u ovom periodu, ostaće nepromijenjena i u udžbenicima štampanim šezdesetih godina.

Do manjih promjena, na bolje, doći će u toku sedamdesetih i osmadesetih godina. Teorija o dva centra “srpske države” i dalje ostaje kao neprikosnovena, a promjene tiču preciznije hronologije (osvajanja i diplomatskih podviga dukljanskih vladara). Po prvi put će knez Petar, kao prvi poznati dukljanski vladar iz IX vijeka, i njegov olovni pečat, biti pomenuti tek osamdesetih godina.

Izvori

• Nacionalna istorija u udzbenicima za istoriju ‎1945-1989; Petar Glendža, zbornik Prosvjetne prilike u Crnoj Gori ‎1834-2014.
• Milan, Koprivica Jovan: Istorija za III razred osnovne (osmogodišnje) škole, Cetinje, 1954.
• Đuro Mrvaljević, Vukašin Radonjić, Dragomir Petrić-Istorija za VII razred osmogodišnje škole i III razred gimnazije, Cetinje 1956
• Vukašin Radonjić: Istorija za VI razred osnovne škole, Titograd, 1960.
• Dragomir Petrić, Vukašin Radonjić: Istorija za VI razred osnovne škole,Titograd, 1989.