Wp/cnr/Dr Jozsef Bajza
Dr Jožef Bajza (mađ. Bajza József Ignác) (5. mart 1755 – 1. decembar 1836) bio je književni istoričar, profesor, član Mađarske akademije nauka.
Biografija
[edit | edit source]Godine 1906. stiče zvanje doktora nauka iz oblasti filozofsko-filoloških nauka, a kasnije se zapošljava u biblioteku Mađarskog narodnog muzeja. Počeo je kao pripravnik na odeljenju štampe. Za pomoćnika direktora odeljenja štampe imenovan je 1910. godine. Godine 1913. odlazi na studijsku turneju po Njemačkoj pośećujući biblioteke u Drezdenu, Lajpcigu i Berlinu.
Imenovan je za generalnog direktora biblioteke januara 1919. godine.
U jesen 1919. privremeno ga angažuje Ministarstvo spoljnih poslova Mađarske kao člana mađarske delegacije na mirovnim pregovorima u Parizu kao priznatog autoriteta za južnoslovenska pitanja. U biblioteku se vraća 1. avgusta 1920. godine. Po povratku pokrenuo je bilten u kome je obrađen neprerađeni materijal iz 1848/49, vremena kad je revolucija zahvatila Budimpeštu, a potom se proširila na cijelu tadašnju habzburšku Ugarsku i kada su, uz pomoć Rusije, austrijske trupe ugušile ovaj revolucionarni pokret u avgustu 1849.
Iako je interes za hrvatske i jugoslovenske teme pokazivao već početkom 1910, tek je kad je Lajos Thalloczy (hrv. Ljudevit Thallóczy, njem. Ludwig Thalloczy) pokazao svu kompleksnost jugoslovenskog pitanja, počeo da se ozbiljnije bavi tom temom. Tako objavljuje 25. jula 1913. prvi članak o hrvatskoj krizi objavljen na mađarskom jeziku.
Prije toga objavljuje knjigu 'Podaci o istoriji najstarijih mađarskih štamparija' 1912. godine, zatim sledeći tekst objavljuje 1915. godine u časopisu biblioteke.
Godine 1917. objavio je studiju o mađarskoj književnosti.
Od 1923. radi na Univerzitetu u Budimpešti kao nastavnik hrvatskog jezika i književnosti i izuzetni stručnjak za pitanja južnih Slovena. Tada počinje njegovo poznanstvo sa Janošem Melichom koji je u to vrijeme bio na čelu biblioteke na Univevrzitetskom odjeljenju za slavistiku. Za dopisnog člana Mađarske akademije nauka izabran je 1926. Naučni rad Jožefa Bajze je započeo obradom tema iz nacionalne istorije književnosti, a od 1924. sve više se posvećuje istraživanjima hrvatske, srpske i crnogorske istorije, književnosti i kulture.
Bibliografija Crne Gore
[edit | edit source]U časopisu biblioteke “Sečenji” objavljuje u dva navrata, 1926. i 1929, dvije velike bibliografske studije u kojima je iscrpno i veoma korisno unio pedesetak odrednica o crnogorskoj književnosti, od čega je nastalo njegovo dvotomno vrijedno djelo Bibliografija Crne Gore. Prvi tom, objavljen 1927. godine, obuhvatio je 308 bibliografskih jedinica s dragocjenim napomenama, a drugi iz 1929. sadrži 121 bibliografsku jedinicu.
Crnogorsko pitanje
[edit | edit source]Svoj naučni esej Crnogorsko pitanje (A montenegro kerdes) Bajza je objavio u Budimpešti, prvo na mađarskom (u časopisu Budapesti szemle A magyar tud. Akademia megbizasabol, 601 szam, 1927 decembar, str. 321 - 372) a godinu dana kasnije na italijanskom jeziku, takođe u Budimpešti kao posebno izdanje (Dott. Giuseppe de Bajza, profesore nella r. Univerzita di Budapest, La questione montenegrina).
Pišući o nestanku Crne Gore u vihoru svjetskog rata, u intrigama i izdaji Saveznika, Bajza vodeću ulogu pripisuje istorijskoj podvali Srbije. Od 1878. godine crnogorsko pitanje se u srpskom bloku i srpskim vladajućim i intelektualnim krugovima nastoji da iskompromituje, učini jeretičkim i apsurdnim. Decenijama je stvarana čitava jedna nauka da se crnogorsko pitanje - državno i nacionalno - poništi ili ospori, da se inkorporira u korpus srpskog pitanja i na taj način učini lažnim, takozvanim, nenaučnim - čak i smiješnim. Međutim, iako su i sami Crnogorci tome uveliko doprinosili, čak i crnogorski dvor i veliki dio inteligencije školovane na strani, a najviše u Beogradu, vjekovno crnogorsko pitanje se samo po sebi opiralo i opstajalo, iznova se nametalo kroz državne i nacionalne interese Crne Gore i Crnogoraca. Protagonisti srpstva i jugoslovenstva lukavo su, vješto i perfidno, crnogorsko pitanje svodili na dinastičko, potirući sve ostale razlike: etničke, kulturne, antropološke, duhovne, lingvističke, istorijske itd, obezličujući sve što je autentično crnogorsko, svodeći crnogorsku istoriju na geografiju, a sve crnogorsko na srpsko. Dr Jozsef Bajza u svom djelu piše o Crnogorcima kao autohtonom i autentičnom entnikumu, sa poebnom prošlošću, kulturom, običajima i posebnim crnogorskim jezikom. ne može se zaboraviti njegovo ekspertsko poznavanje slavistike i vrijeme u kojem je crnogorski jezik još uvijek zadržao svoju autentičnost.